BİPAP

BİPAP Nedir?

BİPAP (Bifazik Pozitif Havayolu Basıncı), çeşitli solunum hastalıklarının tedavisinde kullanılan iki seviyeli, girişimsel olmayan bir çeşit ventilatördür (solunum cihazı). Pozitif basınçlı ventilatörler solunum yollarına havanın itilmesine yardımcı olmaktadır. BİPAP hava basıncı nefes alma sırasında daha yüksek, nefes verme sırasında ise daha düşüktür. İki seviyeli basınç sistemi bu özelliğini ifade etmektedir. 

CPAP BİPAP Farkı Nedir?

CPAP, BİPAP’a benzer girişimsel olmayan ventilatördür. Basınçlı hava pompalayarak solunum yolu daralan veya tıkanan hastalarda solunuma yardımcı olur.

CPAP cihazının BİPAP’tan temel farkı tek bir düzeyde hava basıncı sağlanmasıdır. CPAP hastaya her an aynı basınçta hava pompalar. BİPAP ise soluk alırken yüksek basınç, soluk verirken ise düşük basınç (iki seviyeli - bifazik) sağlar. Bu özelliğinden dolayı CPAP cihazı soluk verme sırasında zorluk oluşmasına sebep olabilmektedir.

CPAP cihazının sunduğu sürekli basıncın avantajı hava yollarının sürekli açık kalmasını sağlamasıdır. Özellikle uyku apnesi gibi tıkayıcı hastalıklarda hava yolunun açık kalması önemlidir. Ancak bu özelliğin KOAH’da ek bir avantaj sağlamadığı ortaya konmuştur. Aksine KOAH’lı hastalarda iki seviyeli hava basıncının solunumu rahatlatmak açısından etkisi daha büyüktür. Bunun dışında iki cihaz arasında önemli farklar bulunmamaktadır. Yan etki ve riskleri eşit düzeydedir.

BİPAP Hangi Durumlarda Kullanılır?

Normal sağlıklı bir solunum sırasında diyafram kası kasılır, azalan göğüs içe basınca bağlı olarak hava solunum yollarından alveol adı verilen yapılara ulaşır. Kan damarlarından oksijen ve karbondioksit değişimi gerçekleşir. Diyaframın gevşemesi ile hava dışarı atılır. Diyaframı etkileyen sorunlar veya hava yollarında tıkanıklık/darlığa sebep olan çeşitli hastalıklar hava akışını bozar. Solunumun devamlılığını sağlamak amacıyla ek bir pozitif basınç ile havanın solunum yollarında ilerlemesi sağlanır. Solunumu etkileyen ve BİPAP tedavisi gibi pozitif basınca ihtiyaç duyulan sorunlar şu şekildedir:

• Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)
• Obstrüktif uyku apnesi
• Hipoventilasyon Sendromu
• Astım alevlenmesi
• Akciğer iltihaplanması (pnömoni)
• Miyotonik miyopati
• Bronşektazi, Kistik fibrozis
• Solunumu bozan cerrahi girişimler

BİPAP Cihazı Çeşitleri Nelerdir?

Temelde iki seviyeli olarak pozitif basınç sağlayan BİPAP cihazları bazı özelliklerine göre çeşitlere ayrılmaktadır:

• BİPAP S: Sabit basınçlı cihazlardır. Nefes alış ve veriş olmak üzere iki basınç değerine sahiptir. Sırası ile aynı basıncı hastaya verir. Diğer BİPAP türlerinden düşük maliyetlidir.
• BİPAP ST:Özellikle yüksek basınca ihtiyaç duyan hastalarda tercih edilir. Solunum sıklığı ayarlanabilmektedir. Nefes alma veya nefes verme basınçları hastanın durumuna göre cihaz tarafından ayarlanır. BİPAP S’in yetersiz kaldığı durumlarda tercih edilmektedir.
• BİPAP ST AVAPS: Hastanın durumuna göre basıncı hesaplayarak hastanın sabit bir solunum volümüne sahip olmasını sağlar.

BİPAP Cihazı Nasıl Kullanılır?

BİPAP tedavisinin solunum sıkıntısına sebep olan durum ortadan kalkana kadar kullanılması gerekebilir. Bazı kişilerde tedavi süreci uzundur. Tedavi boyunca cihazın doğru kullanılması tedavinin başarısı ve olası semptomların en aza indirilmesi açısından önemlidir.

BİPAP Cihazı Hazırlık Evresi

BİPAP cihazı 3 farklı kısımdan oluşmaktadır:

• Hava pompalayan motor 
• Hortumlar
• Maske

Maske türleri ve boyutları farklılık gösterebilir. Bazı maskeler burnu, bazı maskeler ağzı ve burnu, bazıları ise tüm yüz bölgesini içerisine almaktadır. Basınçlı havanın akciğerlere ilerlemesini sağlamak amacıyla maskede hava kaçağı olmadığından emin olunmalıdır. Kişiye uygun boyutta alınan maske baş ve çene kısmındaki ayarlı lastik bantlar ile yüze oturtulur. Verdiği rahatsızlık hissinden dolayı maskeyi gevşek takmak tedavi sürecini olumsuz etkileyecektir.

Kullanım Süreci

Bazı acil durumlarda hastaya hastanede BİPAP cihazı bağlanması gerekebilir. Bunun dışındaki durumlarda (genellikle kronik hastalıklarda) ev tipi cihazları kişi kendisi kullanır. Bazı hastalarda tüm gece bazı hastalarda ise tüm gün BİPAP tedavisi gerekebilir. Hastanın durumuna ve şikayetine göre kullanım sıklığı hekim tarafından bildirilecektir.

İlk kullanımdan önce sağlık personelleri tarafından BİPAP cihazının kalibrasyon ayarlarının yapılması gerekebilir. Ayrıca cihazın temizliği ve kullanımı hakkında da bilgi verilecektir. İlk kullanım sırasında bir rahatsızlık hissi ve solunuma ayak uydurmada sorunlar yaşanabilir. Bu gibi durumlara ilerleyen dönemde hasta alışır. Ancak makine ile nefes alıp vermede zorluk hissediliyorsa cihazın kalibrasyon ayarlarında sorun olabileceği unutulmamalıdır.

BİPAP cihazının hortumları kolay bir şekilde bağlanabilir. Elektrik bağlantısının yapılması ile cihaz çalışmaya hazır hale gelir. Cihazın hafif ve ritmik sesi başlangıçta rahatsız edici olabilse de alışkanlıkla birlikte sorun olmaktan çıkacaktır. Sorun yaşayanlar kulak tıkacı gibi basit yöntemlere başvurabilir.

BİPAP Cihazı Zararları Nelerdir?

BİPAP solunum cihazı kullanımı son derece güvenlidir. Birçok girişimsel ventilasyon yöntemine göre yaralanma ve enfeksiyon görülme oranı düşüktür. BİPAP cihazı kullananlar sıklıkla maske konusunda sorun yaşamaktadır. BİPAP maskesi hava geçişine izin vermeyecek şekilde, sıkıca yüze yerleşmektedir. BİPAP kullanımına bağlı ortaya çıkabilecek başlıca sorunlar şu şekildedir:

• Maskeye bağlı cilt hasarı ve rahatsızlık
• Midede şişkinlik hissi
• Burunda kuruma ve tıkanıklık
• Burun enfeksiyonu
• Ağızda kuruluk hissi
• Sinüslerde tıkanıklık ve ağrı
• Havanın göze kaçması sonucu tahriş

BİPAP Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• BİPAP cihazı bağlıyken herhangi bir besin (su ve sıvı gıdalar dahil) tüketilmemelidir. Aksi halde basınçlı hava besin maddelerinin akciğere kaçmasına sebep olabilir.
• BİPAP burunda kuruluğa sebep olabilir. Bu sorunun önüne geçmek amacıyla özel nemlendiriciler kullanılabilir.
• BİPAP kullanımı sırasında ortaya çıkan baş ağrısı sinüslerle ilgili bir probleme işaret edebilir. Sorunun devam etmesi veya şiddetlenmesi durumunda sağlık ekibi ile iletişime geçilmelidir.
• Mide şişkinliği gibi şikayetlerin artması durumunda basınç ayarlarının yeniden yapılması gerekebilir.