Böbrek Biyopsisi Nedir?

Böbrek biyopsisi, incelenmek üzere böbrekten küçük bir iğne büyüklüğünde doku parçaları alınması için yapılan tıbbi bir prosedürdür. Bu prosedür böbrek hastalığının türünü, şiddetini ve gereken tedavinin belirlenmesi için yapılmaktadır. Ayrıca böbrek biyopsisi, böbrekte uygulanan bir tedavinin etkili olup olmadığının kontrolü ve nakil sonrası komplikasyon olup olmadığını tespit etmek için de kullanılabilir.

Böbrek hastalığı böbrekler hasar gördüğünde ve işlevlerini yerine getiremediğinde ortaya çıkan bir hastalıktır.  Bu hastalık, yüksek tansiyon, şeker hastalığı gibi farklı kronik sağlık koşullarından kaynaklanabilirken, kemik zayıflığı, sinir hasarı ve yetersiz beslenme gibi başka sağlık problemlerine de neden olabilir. Böbrek biyopsisi, söz konusu böbrek hastalıklarının teşhisi ve doğru tedavisinin yapılabilmesinde kritik öneme sahip bir prosedür olarak nitelendirilebilir.

Böbrek Biyopsisi Türleri

Böbrek biyopsisi, böbreklerde neler olup bittiğiyle ilgili detaylı bilgi sağlayan bir tekniktir. Her ne kadar yapılan kan ve idrar testleri böbreklerin işlevi hakkında yararlı bilgiler sunsa da, böbrek biyopsisi böbreğin filtre yapıları hakkında da bilgi vermektedir. Edinilen bu ekstra bilgi sayesinde, böbrek sorununa neyin sebep olduğu tespit edilerek en doğru tedavilerin seçilmesi sağlanmaktadır. Böbrek biyopsisinde farklı sağlık problemlerinin tanımlanması için yapılabilecek 2 farklı biyopsi türü vardır, bu biyopsi türleri şu şekildedir: 

İğneli Biyopsi

İğneli biyopsi lokal anestezi altında yapılan ve yaklaşık bir saat süren böbrek biyopsisi türüdür. Bu biyopsi türünde, CT veya ultrason görüntüleme eşliğinde böbreğe ulaşılmak için küçük bir kesi yapılmaktadır. Yapılan bu kesiden küçük bir iğne sokularak böbrekten doku numunesi alınır. Bunun yanında şayet birden fazla doku örneğine ihtiyaç duyuluyorsa, işlemin birkaç kez tekrarlanması gerekir.  

Günümüzde uygulanan iki çeşit perkütan (iğneli) biyopsi uygulaması bulunmaktadır. Bu prosedürlerde kullanılan iğne çeşidi alınacak doku örneğine göre değişirken, iğnenin çeşidi aynı zamanda işleme adını vermektedir. Perkütan biyopsi türleri şu şekilde sıralanabilir:

• İnce iğne aspirasyon biyopsisi: Bu tür biyopsi türünde, şırıngaya takılı olan küçük ve ince bir iğne yardımıyla böbrek dokusundan küçük bir doku örneği alınmaktadır.
• Kalın iğne biyopsisi: Bu biyopsi türünde ise kalın iğne kullanılarak daha büyük bir böbrek dokusu örneği alınmaktadır.

Açık Biyopsiler

Açık biyopsi genellikle bir kişide geçmişte yaşanmış bir böbrek kanaması ve kan pıhtılaşması sorunu varsa veya tek böbrekli ise uygulanan bir biyopsi türüdür. Bu biyopsi türü genel anestezi altında bir kesi yapılarak böbreklerden doku örneklerinin cerrahi olarak çıkarılması şeklinde yapılmaktadır. Bazı cerrahi biyopsiler, 12 cm uzunluğunda bir kesi gerektirirken, bazıları için küçük bir kesi yapılması yeterlidir.  Çünkü yapılan bu küçük keşiden ince, ışıklı bir tüp olan laparoskop kullanılarak biyopsi yapılır.   

Böbrek Biyopsisi Neden Yapılır?

Böbrek sorunları genelde kan ve idrar testleri, sonogram (ultrason ile yapılan bir görüntü), röntgen teknikleri veya fiziki muayene ile teşhis edilebilir. Ancak bazı böbrek hastalığı türlerinde ve nakil sonrası iyi çalışmayan böbreklerin doğru teşhisinde böbrek biyopsisi yapılması gerekir. Böbrek biyopsisi endikasyonları arasında bulunan durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Açıklanamayan böbrek yetmezliği
• Akut nefritik sendrom (yüksek tansiyonla seyreden bir böbrek hastalığı)  
• Nefrotik sendrom (böbrekte hasar)
• Nefrotik olmayan proteinüri (idrarda protein)
• İzole glomerüler hematüri (idrarda kan)
• Birincil veya ikincil renal kitleler (hızlı ve anormal kitle çoğalması)
• Böbrek nakli reddi
• Böbrek nakli disfonksiyonu (böbrek fonksiyon veya işlev bozukluğu)
• Bağ dokusu hastalıkları 

Bununla birlikte çocuklarda böbrek biyopsisinin yapılmasına neden olan yaygın endikasyonlar vardır ve bunlar şu şekildedir:

• Nefrotik sendrom (böbrekte hasar)
• Sistemik hastalıklarda idrar anormallikleri
• Asemptomatik hematüri (idrarda kan) 
• Proteinüri (idrarda protein)

Böbrek Biyopsisi Nasıl Yapılır?

Böbrek biyopsisi sırasında alınan böbrek dokusu örneğinden, iltihaplanma, yara izi, enfeksiyon veya immünoglobulin adı verilen proteinin olağandışı birikintileri tespit edilebilir. Yapılan biyopsi, kişide kronik böbrek hastalığı varsa, belirli bir süre boyunca böbrek fonksiyonunun azalmasına neden olan herhangi bir durum ve hastalığın ne kadar hızlı ilerlediğini de gösterebilir. Ayrıca böbrek biyopsisi iğneyle yapılan kanser teşhislerinde, kanserin yayılma olasılığını düşüren bir işlemdir. Ek olarak, çok küçük biyopsi örneği alımlarında kanser gözden kaçırma olasılığı vardır ve bu nedenle doğru bir teşhis sağlanamayabilir.

Prosedür Öncesi

Yapılacak olan böbrek biyopsisinde hangi dokunun alınacağına ve koşullara göre biyopsi tekniği belirlenmektedir.  Biyopsi işlemi öncesi yapılması gereken hazırlıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Alerji, kanama ve hastalık öyküsü belirlenmelidir.
• Kan inceltici ilaçlar ve takviyeler belirtilen sürede alınmamalıdır
• Biyopsiden sekiz saat önce bir şey yenilip içilmemelidir.
• Hamilelik durumu veya hamilik şüphesi varsa bildirmelidir.
• Genellikle böbrek biyopsisi öncesi enfeksiyon veya başka bir rahatsızlığın olup olmadığını belirlemek amaçlı kan ve idrar testleri yapılmalıdır.
• Metal takılar, kontak lensler, kalp pili ve implant varsa çıkarılmalıdır.
• Koldan veya el üzerinden intravenöz (IV) bir hat yerleştirilmelidir.
• Ayrıca kişinin tıbbi duruma bağlı olarak,  başka özel hazırlıklar yapılması gerekebilirken, işlemden önce rahatlamaya yardımcı olacak sakinleştirici ilaç verilebilir. 
• İşlem yapılacak alan sterilize edilir ve hazırlıklar tamamlandıktan sonra hastanın yaşamsal değerlerinin kontrolü yapıldıktan sonra işlemin türüne bağlı olarak lokal veya genel anestezi işlemi yapılır.

Prosedür Sırasında

Böbrek biyopsisi, işlem türüne, kişinin durumuna ve yapılacak uygulamalara bağlı olarak değişebilir. Genellikle biyopsi süreci işlem basamakları şu şekilde sıralanabilir:

• Öncelikle hasta böbreğine kolayca ulaşılabilmesi için karın üstü yatırılarak, doğru pozisyonda kalmasını sağlamak için yastıkla desteklenir. (Böbrek nakli yapılmış sırt üstü yatırılır) Bunun yanında eğer lokal anestezi uygulanmışsa işlem sırasında hareketsiz yatılması gerekir.
• Böbrek biyopsisi iğneyle yapılacaksa iğnenin böbreğe yönlendirilmesi için ultrason veya röntgen kullanılabilir.
• Biyopsi iğnesi böbreğe sokulurken nefes alma ve tutma teknikleri uygulanır. 
• İğne ile istenen hedeflenen doku örneği alınır. (Açık biyopsi yapılacaksa cilde bir kesi yapılarak örnek alınır) Doku örneği alınırken, birden fazla doku örneğine ihtiyaç varsa işlem tekrarlanır. 
• Gereken doku örnekleri alındıktan sonra iğne çıkartılır.
• İğne çıkarıldığında kanamayı durdurmak için böbrek biyopsisi bölgesine bir baskı uygulanır.
• Kesi bölgesine steril bir bandaj veya pansuman uygulanır.
• Alınan böbrek dokusu örneği test için laboratuvara gönderilir.

Böbrek biyopsisi, işlem türüne göre yaklaşık 35-40 dakika arasında süren bir işlemdir. İşlem genel anestezi ile uygulandıysa hastane de bazen 1 gece yatılması gerekebilirken, lokal anestezi de yaklaşık 1-2 saat kadar gözlem odasında izlenmesi yeterlidir.

Böbrek Biyopsisi Yan Etkileri

Böbrek biyopsisi, günümüz şartlarında basitçe gerçekleştirilen bir işlem olmasının yanında her tıbbi prosedür de olduğu gibi bazı yan etkiler gelişebilir. Bu yan etkiler şu şekilde sıralanabilir:

• Ateş
• Biyopsi yerinde acı, ağrı, yanma hissi
• Anestezi maddesine ters reaksiyon
• İşlem yerinde morarma
• Kanama
• Nadiren de olsa nefes almada zorluk
• Bu yan etkiler yanında tıbbi işlem korkusu olan kişilerde baygınlık veya baş dönmesi hissi yaşanabilir.

Böbrek Biyopsisi Sonrası Riskler 

Biyopsiler genellikle tek kullanımlık biyopsi iğneleri kullanılarak, otomatik cihazlarla ve lokal anestezi altında gerçekleştirilir. Bazı böbrek hastalıklarında biyopsi iğneleri ile yapılan biyopsiler diğer açık biyopsi sistemine kıyasla üstün verim sağlarken, komplikasyon riskini düşürmektedir. Bu nedenle böbrek biyopsisi alanında risk yaşanma olasılığı oldukça düşük olsa da her tıbbi işlemde olduğu gibi kendine özgü riskler içerebilir. Bu riskler şu şekilde sıralanabilir:

• Yüksek ateş 
• Enfeksiyon
• Biyopsi yapılan alanda doku hasarı 
• İdrara çıkamama, sık veya acil idrara çıkma ihtiyacı
• İdrar yaparken yanma hissi, koyu kırmızı veya kahverengi idrar,
• Biyopsi alanında şiddetlenen ağrı ve acı
• Biyopsi bölgesinde kanama veya irin 
• Böbrek içinde idrar toplama sisteminde kanama 
• Subkapsüler (böbrek kistinde) kanama 
• Arteriyovenöz fistül (atar damar ile toplardamar arasında anormal bir bağlantı ) 
• Hipotansiyon (düşük tansiyon) 
• Perinefrik boşlukta (böbrek içi) kanama 
• Yanlış teşhis ve ek tetkik yapılma ihtiyacı
• Böbrek biyopsisinde fibrozise (bağ dokusu) birikebilirken, bu durum böbrek yetmezliğine varan ciddi sorunlara neden olabilir. 
• Nadir de olsa her tıbbi prosedür ölüm riski içermektedir.

Böbrek Biyopsisi Sonrası İyileşme ve Bakım

Böbrek biyopsisi yaptıranların dinlenme odasında sırt üstü birkaç saat dinlemesi gerekir, çünkü idrarında kanama belirtilerinin olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bunun yanında taburcu olunduktan sonra biyopsi alanının iyileşmesini hızlandırmak için dikkat etmesi gerekenler vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

• Biyopsi sonrası biyopsi bölgesi birkaç gün boyunca hassas veya ağrılı olabileceğinden önerilen şekilde ağrı kesici ilaç alınmalıdır. 
• Kan inceltici ilaçlara uzmanın tavsiye ettiği sürede başlanmalıdır.
• İşlem sonrası 12 ila 24 saat arası yatarak dinlenilmelidir.
• İşlem sonrası iki hafta boyunca ağır kaldırma, cinsel ilişki ve temas sporları gibi yorucu faaliyetlerden kaçınılmalıdır. 
• Biyopsiden 24 saat sonrasına kadar idrarda parlak kırmızı kan olması normaldir. Fakat eğer bu kan bir günden uzun sürerse uzmana bildirilmelidir.
• Böbrek biyopsisi sonrası ilk 24 saat duş yapılmamalıdır.
• İlk 24 saat araç kullanılmamalıdır.
• Kesi bölgesine uygulanan bandaj 24 saat çıkarılmamalıdır.

Böbrek Biyopsisi Sonuçları

Böbrek biyopsisi sırasında alınan doku örneği incelenmek üzere laboratuvara gönderilir ve burada doku patolog tarafından incelenir. Alınan örnek mikroskoplar altında ve reaktif boyalarla analiz edilirken, açığa çıkan birikintiler veya izler tanımlanarak değerlendirilmektedir. Yapılan biyopsinin sonuçları çoğunlukla bir hafta içerisinde çıkmaktadır.  

Sonuçlarda böbrek dokusu, tortu ve diğer kusurlardan arındırılmış normal bir yapı gösteriyorsa, genellikle normal olarak kabul edilmektedir. Fakat böbrek dokusunda değişiklikler varsa, böbrek biyopsisi sonuçları anormal kabul edilirken, bunun birçok nedeni olabilir. Mesela bazen vücudun farklı alanlarında başlayan bir hastalık böbreklere zarar veriyor olabilir. Bunun yanında şayet böbrek biyopsisi sonuçları anormal ise bazı hastalıkların varlığına işaret etmektedir. Bu hastalıklar şu şekildedir:

• İdrar yolu enfeksiyonu
• Bağ dokusu hastalıkları
• Böbrek nakli reddi
• Böbrek kanseri
• Böbrek enfeksiyonu
• Böbreklere kan akışında zayıflık ve kısıtlı olması
• Böbrek fonksiyonu üzerinde olumsuz etkisi olan çok sayıda başka hastalık