Böbrek üstü bezi (adrenal bez) kanseri, adrenal korteks veya adrenal medullada gelişen nadir ancak ciddi bir onkolojik hastalıktır. Adrenal bezler, vücudun stres yönetimi, kan basıncı dengesi ve hormon üretimi gibi hayati fonksiyonlarını düzenler. Bu makalede, adrenal kanserin türleri, belirtileri, teşhis yöntemleri, tedavi seçenekleri ve korunma stratejilerini detaylı bir şekilde ele alacağız.
Böbrek Üstü Bezi Kanserinin Türleri
Adrenal kanserler genellikle iki ana kategoride incelenir:
- Adrenokortikal Karsinom (ACC): Adrenal kortekste başlar ve kortizol, aldosteron gibi hormonların aşırı üretimine yol açabilir.
- Feokromositoma: Adrenal medullada gelişen, genellikle noradrenalin ve adrenalin salgılayan tümörlerdir. Nadir görülür ancak hipertansiyon krizlerine neden olabilir.
Böbrek Üstü Bezi Kanserinin Belirtileri
Belirtiler tümörün hormon salgılayıp salgılamamasına göre değişir. Hormon salgılayan tümörlerde aşağıdaki semptomlar görülebilir:
- Kortizol Fazlalığı (Cushing Sendromu): Ani kilo alımı (özellikle karın bölgesinde), yüzde yuvarlaklaşma (ay dede yüzü), ciltte mor çizgiler.
- Aldosteron Fazlalığı (Conn Sendromu): Yüksek tansiyon, kas güçsüzlüğü, sık idrara çıkma.
- Adrenalin/Noradrenalin Fazlalığı: Kalp çarpıntısı, terleme, baş ağrısı, ani tansiyon yükselmeleri.
- Hormon Salgılamayan Tümörlerde: Karın ağrısı, şişkinlik, kilo kaybı veya elle hissedilen kitle.
Teşhis Yöntemleri
Adrenal kanserin teşhisi için multidisipliner bir yaklaşım gerekir:
- Hormon Testleri: 24 saatlik idrarda metanefrin, kan kortizol ve aldosteron düzeyleri ölçülür.
- Görüntüleme:
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): Tümörün boyutu, lokalizasyonu ve çevre dokulara yayılımı değerlendirilir.
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): Özellikle damarsal yapıların detaylı incelenmesinde kullanılır.
- PET-CT: Metastaz taraması için tercih edilir.
- Biyopsi: Şüpheli lezyonlardan alınan doku örnekleri patolojik incelemeye gönderilir.
Tedavi Seçenekleri
Tedavi planı tümörün evresine, boyutuna ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir:
- Cerrahi:
- Adrenalektomi: Tümörlü adrenal bezin cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Laparoskopik veya açık cerrahi yöntemlerle uygulanır.
- Lenf Nodu Diseksiyonu: Metastaz şüphesi durumunda çevre lenf düğümleri temizlenir.
- Radyoterapi: Cerrahi sonrası lokal nüks riskini azaltmak veya metastatik lezyonları kontrol altına almak için kullanılır.
- Kemoterapi: Mitotan (Lysodren) gibi ilaçlar adrenokortikal karsinom tedavisinde tercih edilir.
- Hedefe Yönelik Tedaviler: Linsitinib gibi tirosin kinaz inhibitörleri, ileri evre hastalarda kullanılır.
- Semptomatik Tedavi: Feokromositomada alfa ve beta blokerlerle tansiyon kontrolü sağlanır.
Korunma ve Risk Faktörleri
Adrenal kanserin kesin nedeni bilinmemekle birlikte bazı risk faktörleri şunlardır:
- Genetik Yatkınlık: Li-Fraumeni sendromu veya MEN-2 gibi genetik bozukluklar.
- Radyasyon Maruziyeti: Çocukluk döneminde radyoterapi öyküsü.
- Kronik Enflamasyon: Uzun süreli adrenal bez inflamasyonu.
Korunma için düzenli sağlık kontrolleri ve genetik tarama programları önerilir. Ailesinde adrenal kanser öyküsü olan bireylerin yıllık hormon testleri yaptırması önemlidir.
Hasta Yaşam Kalitesini Artırmaya Yönelik Öneriler
- Diyet: Tuz tüketimini sınırlandırmak (Conn sendromunda), potasyumdan zengin besinler tüketmek.
- Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon veya solunum egzersizleriyle hormon dengesi desteklenebilir.
- Fiziksel Aktivite: Doktor onayıyla hafif tempolu yürüyüşler bağışıklık sistemini güçlendirir.
İleri Araştırmalar ve Klinik Çalışmalar
Günümüzde immünoterapi (PD-1/PD-L1 inhibitörleri) ve moleküler hedefe yönelik ilaçlar üzerine klinik çalışmalar devam etmektedir. Bu tedaviler, özellikle tekrarlayan veya metastatik vakalarda umut vaat etmektedir.