Brakiterapi Nedir?

Brakiterapi geçmişi uzun yıllara dayanan radyoterapi uygulamasıdır. Kanser tedavisinde kullanılan radyoterapi uygulamaları iyonize radyasyon ile tümörün küçülmesini ve ortadan kalkmasını sağlar. 1900’lü yıllarda radyoaktivitenin keşfi ile tıpta radyoterapi uygulamaları kullanılmaya başlamıştır. Bu uygulamaların temelinde günümüzde brakiterapi olarak adlandırılan yöntem bulunmaktadır.

Radyoterapi, uygulama şekline göre temelde iki çeşittir. Birincisi ve günümüzde en yaygın kullanılan “eksternal (harici) radyoterapi” yani kanserli bölgeye vücut yüzeyinden iyonize radyasyon uygulanmasıdır. Bu yöntemle sadece tümör değil çevresindeki dokular da radyasyona maruz kalmaktadır. Ayrıca özellikle derin dokularda bulunan tümörlerde tedavinin etkinliği düşmektedir. 

Diğer bir yöntem ise “internal (dahili) radyoterapi” yani brakiterapidir. Braki latince kısa, yakın mesafe anlamına gelmektedir. Brakiterapide radyasyon tümör yüzeyinden veya içerisine implante edilerek uygulanır. Aplikatör adı verilen aletler veya çeşitli kateterler sayesinde tümöre mümkün olduğunca yakından uygulama gerçekleştirilir. Özellikle vücut boşluğunda bulunan tümörlerde ve jinekolojik kanserlerde günümüzde kullanılmaya devam etmektedir.

Brakiterapi Hangi Durumlarda Uygulanmaktadır?

Brakiterapi tedavisi çeşitli kanserlerin ortadan kaldırılmasında ve nüksetmesini önlemede kullanılan etkili bir yöntemdir. Tek başına kullanılabileceği gibi eksternal (harici) radyoterapi ile kullanıldığında başarı oranını yükseltmektedir. Neredeyse her kanser türünde uygulanabilmekle birlikte brakiterapi tercih edilmesi için genellikle hastaya avantaj sağlaması beklenir. Bu durumda tümörün cinsi, lokalizasyonu büyük önem taşımaktadır. Brakiterapi kullanılan başlıca kanser türleri şu şekildedir:

• Serviks Kanseri (Rahim ağzı)
• Endometrium (Rahmin iç bölümü) Kanseri 
• Prostat Kanseri
• Meme Kanseri
• Vajinal kanser
• Yumuşak doku kanserleri

Ayrıca özofagus (yemek borusu), beyin, göz, göğüs, akciğer ve pankreas kanserlerinde brakiterapi tek başına veya diğer tedavilerle birlikte uygulanabilmektedir.

Brakiterapi Çeşitleri Nelerdir?

Brakiterapide temel sistem tedavinin doğrudan tümöre uygulanmasıdır. Tümörün bölgesine, hastanın durumuna göre uygulanacak teknik farklılık gösterebilir.

İntrakaviter Brakiterapi

Radyoterapinin vücut boşlukları üzerinden tümöre en yakın bölgeye uygulanmasına intrakaviter brakiterapi adı verilmektedir. Ek bir cerrahi işleme gerek duyulmaz. Özellikle serviks ve endometrium kanserlerinde vajinal kanaldan, boyun kanserlerinde de yutak ve yemek borusu üzerinden brakiterapi sıklıkla kullanılır.

İnterstisyel (Doku İçi) Brakiterapi

Pirinç tanesi büyüklüğünde radyoaktif materyallerin tümör bölgesine en yakın dokulara implante edilmesine interstisyel brakiterapi adı verilir. Prostat kanserinde kullanılan bir tekniktir.

Yüzeysel Plak Brakiterapi

Plak şeklinde radyoaktif araçların doğrudan tümör üzerine yerleştirilmesine verilen isimdir. Özellikle göz tümörlerinde plak şeklinde uygulama çevre dokuların korunmasını sağlar.

İntraluminal Brakiterapi

İntrakaviter brakiterapiye benzer şekilde uygulanır. Akciğer hava yollarında ortaya çıkan tümörlerin tedavisinde ve tekrarlamasını önlemede kullanılır.

İntraoperatif Brakiterapi

Herhangi bir vücut boşluğu ile yakınlığı bulunmayan tümörlerin tedavisinde intraoperatif yöntem kullanılır. Tümör bölgesi cerrahi tekniklerle açılır. Doğrudan tümör bölgesine uygulama yapılır. Meme kanserinde, pankreas ve diğer karın içi organ kanserlerinde kullanılan bir yöntemdir.

İntravasküler Brakiterapi

Damar içine yerleştirilen radyoaktif kaynaklarla gerçekleştirilir.

Brakiterapi Nasıl Uygulanır?

Brakiterapi tedavisi uygulamaları çeşitlilik göstermektedir. Kanser bölgesine göre operasyon öncesinde aç kalma, lavman, hastaneye yatış gerekebilir. Brakiterapi çoğunlukla genel anestezi veya sakinleştirici etkisi altında gerçekleştirilir.

Brakiterapide tümöre mümkün olduğunca yakın bir bölgeden radyoterapi uygulayabilmek için kateter veya aplikatör adı verilen ekipmanlar kullanılır. İğne veya boru şeklindeki bu ekipmanların yerleştirilmesi amacıyla hasta genel bir muayeneye alınır. Tümörün konumuna göre görüntüleme yöntemleri eşliğinde kateterler yerleştirilir. 

Brakiterapi cihazı ile tümör bölgesi arasında bağlantı sağlandıktan sonra hekim ve sağlık çalışanları radyasyondan zarar görmemek amacıyla odadan ayrılır. İşlemin devamı ayrı bir odadan kamera ve mikrofon vasıtasıyla gerçekleştirilir. Işınlama olarak da adlandırılan radyasyon uygulaması başlatılır. Radyasyon tümörlerin küçülmesini ve yok olmasını sağlamaktadır. 

Ortalama 15-20 dakikalık uygulamanın ardından işlem tamamlanır. Hastanın vücuduna yerleştirilen kateterler her seanstan sonra çıkarılabileceği gibi tedavi süresince kalıcı da olabilir. Haftada 2-4 gün uygulama gerçekleştirilir. Brakiterapi sonrası kişi genellikle evine dönebilir. Ancak hasta durumuna ve tedavi çeşidine bağlı olarak hastanede izlem gerekebilmektedir. 

Seanslar arasında evine dönen hasta radyasyon yaymaz. Ailesiyle, çocuklarla ve gebelerle yakın temas kurabilir. Bu durumun tek istisnası kalıcı (implante) brakiterapi uygulamasıdır. Bu yöntemde radyasyon kaynağı hastanın vücuduna kalıcı olarak yerleştirilir. Radyasyon miktarı gün geçtikçe azalır. Özellikle ilk günlerde (ilk 1-2 hafta) kişi çevredekilere zararlı olabilecek düzeyde radyasyon yayabileceğinden dolayı diğer kişilerle yakın temastan (özellikle gebeler ve çocuklar) kaçınması gerekir.

Brakiterapi Yan Etkileri

Brakiterapinin en önemli avantajı tedavi sırasında uygulanan radyasyona çok kısıtlı bir vücut bölgesinin maruz kalmasıdır. Eksternal (harici) radyoterapide uygulanan radyasyon tümör bölgesinde cilt, cilt altı dokular ve komşu yapılara zarar verir. Brakiterapide çok küçük bir bölgenin etkilenmesi yan etkileri azaltır. İstenmeyen durumlar küçük bir alanda ortaya çıkar. 

Brakiterapi sonrası ortaya çıkabilecek en yaygın yan etkiler uygulama bölgesinde hassasiyet ve şişliktir. Bunun dışındaki yan etkiler uygulanacak işlemin çeşidi ve tümörün bölgesine göre farklılık gösterir. Özellikle prostat kanseri tedavisi ardından idrar kaçırma, ağrılı idrar yapma, idrarda veya menide kan görülmesi, ereksiyon bozuklukları gibi yan etkiler ortaya çıkabilir. 

Brakiterapi sonrasında görülen yan etkilerin büyümesi durumunda en kısa sürede sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.