Burun Hastalıkları

Burun Hastalıkları Nedir?

Burun hastalıkları, nefes alma, koku alma gibi birçok işlevi olan burnun anormalliklerinden kaynaklanan hastalıklar grubudur. Burun hastalıkları düzgün nefes alma, koku alma, düzgün görünüş gibi birçok faktörü etkileyerek kişide sıkıntılar oluşturabilmektedir. Burun hastalıklarının çoğu direkt olarak burun ile ilişkili iken bazı sistemik hastalıklarda burunda soruna neden olabilmektedir. Bunlar hekim tarafından incelenip tanı konmalıdır. 

Hava burun yoluyla alındığı zaman ağızdan farklı olarak ısındırılıp nemlendirilir. Böylelikle hava akciğere soğuk ve sert girmemiş olur. Ayrıca burunda bulunan kıllar sayesinde de havadaki partiküller akciğere gidilmeden tutulabilir. Bunun yanında koku partikülleri, mukus içinde çözünerek reseptörler tarafından algılanır. Bu algılanan sinyaller de çeşitli sinyallerle beyine gönderilerek koku hissedilir. Koku ayrıca tatların da daha iyi alınmasına yardımcı olur.

Burun Hastalıkları Çeşitleri Nelerdir?

Burun hastalıklarının birçok farklı çeşidi bulunmaktadır. Bu hastalıklar yaş, ek hastalıklar gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak farklı kişilerde ortaya çıkar. Burun hastalıkları çeşitlerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

Burun Kırığı: Burun kırığı, burnun üst tarafında yer alan kemikte travma gibi nedenler sonucunda kırık gelişmesi durumudur. Kırıktan önce çatlak gibi durumlar da görülebilir. Burun kırıklarının en sık nedenleri temaslı olan sporlar, fiziksel kavgalar, düşmeler ve yüz travması ile sonuçlanan trafik kazalarıdır. Burun kırıklarında kanamaya bağlı olarak burun, ağız çevresinde veya göz altında şişlik ve morarmalar oluşabilir. Ayrıca dışarıdan da burnun şekli bozuk görülür, nefes almak zorlaşabilir. Burun kırıklarının tedavisi cerrahi yolla kırıkların düzeltilmesidir. Ancak özellikle hafif olan kırıklarda çoğu zaman ameliyata gerek kalmaz. 

Epistaksis: Epistaksis veya burun kanaması, toplumda yaygın olarak görülen bir durumdur. Genelde kişileri oldukça korkutsa da büyük sorunlara yol açmazlar. Ancak kanamanın nedeni de önemlidir. Burun içinde önde ve arkada birçok damar bulunur. Bu damarlarda yüzeysel olanlar oldukça hassastır ve kolayca kanayabilmektedir. Burun kanamaları ön ve arka burun kanamaları olarak ayrılabilir. 

Ön burun kanamaları, burnun önündeki damarların yırtılması sonucu ortaya çıkar. Bu kanamalarda genelde burundan damla şeklinde kan akması görülür. Arka burun kanamalarında ise kan genelde boğaza akar. Arka burun kanamaları daha tehlikeli olarak değerlendirilir. Burun kanamalarında ilk müdahalede burun sıkıca bastırılmalı ve kafa öne doğru eğilmelidir. Kafayı arkaya eğmek sık yapılan hatalardan biridir. 

Septum deviasyonu: Septum deviasyonu ya da burun kemiği eğriliği, burnun ortasında bulunan ince bir kemik parçasında yanlara doğru kayma olması durumudur. Septum deviasyonu toplumda sık olarak görülür. Ancak herkeste problem yaratmaz. Bu nedenle birçok kişi haberi olmadığı halde burun kemiği eğriliğine sahiptir. Septum deviasyonunun şiddetli olduğu durumlarda burnun bir tarafında tıkanıklık meydana gelebilir. Bu nedenle kişide nefes almada zorlanma görülür. 

Burundan geçen havanın anormal olmasında dolayı da burunda yara oluşması, kuruma, kabuklanma gibi durumlar görülebilir. Kuruma, kabuklanma gibi olaylarda kişiyi burun kanamalarına yatkın hale getirir. Burun kemiğinin eğrilik olduğu tarafta tıkanıklık gözükürken diğer taraftada yumuşak dokularda şişme meydana gelir. Bu nedenle her iki burun kısmında da tıkanıklık oluşabilir. Septum deviasyonu sonucu oluşan şişlikleri azaltmak ve tıkanıklığı gidermek için çeşitli ilaçlar kullanılabilse de burun kemiği eğriliğinin düzeltilmesi ameliyat ile mümkündür.

Nazal polip: Nazal polip, burun içinde veya sinüslerde büyüyen yumuşak, ağrısız ve iyi huylu yapılardır. Nazal polipler genelde gözyaşı veya üzüm salkımı şeklinde ortaya çıkar. Nazal polipler en sık olarak burunda ve sinüslerde kronik ve tekrarlayan enfeksiyonlar ve iltihaplanmalar nedeni ile ortaya çıkar. Bunun yanında alerji, ilaç kullanımları ve bağışıklık sistemi bozuklukları ile de ilişkili olabilmektedir. Küçük olan nazal polipler herhangi bir semptoma sebebiyet vermeyebilir. 

Büyük olanlar ise burunda tıkanıklık, nefes almada zorluk, koku almada sorunlar ve sık enfeksiyon geçirmeye neden olabilir. Nazal polipler herkeste ortaya çıkabilse de yetişkinlerde daha yaygın görülür. İlaçlarla nazal polipler küçültülebilir. Ancak tamamen çıkartmak için ameliyat gerekir. Ameliyat sonrası bile nazal polipler tekrarlayabilmektedir. 

Nazal tümörler: Nazal tümörler, burun içinde oluşan ve anormal büyüyen tümöral oluşumlardır. Burun tümörleri benign yani iyi huylu olabileceği gibi malign yani kötü huylu da olabilmektedir. Ancak iyi huylu olanlar daha sık görülür. Var olan tümörün türüne göre de uygun tedavi yapılır.

Alerjik rinit: Alerjik rinit ya da saman nezlesi, burnu da etkileyebilen semptomlara neden olan bir alerji türüdür. Alerjik rinit yaşayan kişilerde burunda tıkanıklık ve buna bağlı koku almada sorunlar, gözlerde yaşarma, kızarma, kaşıntı, hapşırma gibi semptomlar ortaya çıkar. 

Burun Hastalıkları Belirtileri Nelerdir?

Burun hastalıklarının belli başlı belirtileri bulunur. Bu belirtiler hastalığın türü ve şiddetine göre değişiklik gösterebilir. Burun hastalılarının belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Burun kanaması
• Burunda tıkanıklık
• Burunda kitle oluşumu
• Burun kemiğinde eğrilik
• Burun kemiğinde kırık
• Burunda renk değişikliği
• Nefes almada zorluk
• Koku almada bozulma

Burun Hastalıkları Nedenleri (Risk faktörleri) Nelerdir?

Burun hastalıklarının belli başlı farklı nedenleri olabilmektedir. Bu nedenler hastalığın türü ve kişinin özelliklerine göre değişebilmektedir. Burun hastalıkları nedenlerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

Travma: Burun bölgesine ve yüz bölgesine alınan travmalar, burun kırığı, burun kanaması, burun kemiği eğriliği gibi burun hastalıklarının sık nedenidir. Travmalar, spor yaralanması, trafik kazası gibi değişik şekillerde olabilir.

Burunda kuruma: Burunda kuruma, burun kanamalarının nedenlerinde biridir. Bu kuruma, iklimin ve havanın kuru olması, evdeki ısıtma sistemlerinin fazla çalışması ve evin havalandırılmaması gibi nedenlerden dolayı olabilir. Bunlar dışında sık dekonjestan gibi ilaçlar kullanılması, alerjiler, soğuk algınlığı gibi durumlarda burunda kurumaya neden olabilir. Hassas olan kişiler bu durumdan daha sık etkilenir. Burunda kuruma, kabuklanmaya neden olur. Bu kabuklarından yerinde oynaması ile kanamalar meydana gelir. 

Burunda yabancı cisim: Burunda var olan yabancı cisimler de burun kanamasının nedenlerinden biridir. Bu durumda genelde çocukların burunlarına bazı cisimleri sokması sonucu oluşur.

Yüksek tansiyon: Yüksek tansiyon burun kanamasının ciddi nedenlerinden biridir. Damarlardaki basıncın artması ile burundaki damarlarda kanamalar oluşabilir. Bu duruma müdahale gerekir ve kişinin tansiyonunun kontrol altına alınması gerekir.

Pıhtılaşma problemleri: Pıhtılaşma problemleri olan insanlarda burun kanaması daha sık ortaya çıkabilir. 

Astım: Astım hastalığı olan kişiler nazal polip oluşturma açısından risk altındadır.

Kistik fibrozis: Doğuştan genel ve genetik bir hastalık olan kistik fibroziste nazal polipler sıkça ortaya çıkar.

Eozinofilik granülamatöz polianjitis: Eozinofilik granülamatöz polianjitis, romatolojik bir damar hastalığıdır. Bu hastalıkta da burun etkilenerek nazal polip oluşabilmektedir. 

Burun Hastalıkları Teşhisi

Burun hastalıklarının teşhisi altta yatan hastalığın türüne göre değişiklik gösterir. Ancak tüm hastalıklarda olduğu gibi öncelikle hastadan ayrıntılı bir tıbbi öykü alınır. Daha sonra da buna uygun fizik muayene yapılır. Bunların ardından tanı için kullanılabilecek tetkikler şu şekilde sıralanabilir:

Nazal endoskopi: Nazal endoskopi, burun ve sinüs boşluklarına hekim tarafından bakılan bir yöntemdir. Buruna küçük bir kamera ve ışığı olan alet ile bakılır. Bu sırada burun içindeki birçok yapı ve anormallik görülebilmektedir. Örneğin burun boşluğunda yer alan nazal polipler, tümörler bu şekilde görülebilir.

Tomografi ve emar: Tomografi ve emar burun kemikleri ve burun boşluğu ile ilgili yapıların görülmesini sağlayan tetkiklerden bazılarıdır. Bu görüntüleme yolları hekimin ihtiyaç duyduğu zamanlarda kullanılabilir.

Kan tetkikleri: Kan tetkikleri de burun hastalıklarının bazılarında kullanılabilecek bir yöntemdir. Burun kanamalarında bir pıhtılaşma problemi olup olmadığını anlamak, nazal poliplere sebebiyet verebilecek D vitamini eksikliği gibi durumların saptanması için kan tetikleri yapılabilir. 

Burun Hastalıkları Tedavisi

Burun hastalıklarının tedavisi hastalığın türü, şiddeti ve kişinin özelliklerine göre değişebilir. Burun hastalıklarının tedavisinde kullanılabilecek yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

Burna baskı uygulamak: Özellikle ön burun kanamalarında evde hastalar ortalama 5-10 dakika boyunca burna sıkıca baskı yapmalıdır. Bu sırada burun öne eğilmelidir. Kanama genelde ek bir durum olmadığı sürece bu şekilde duracaktır. 

Koterizasyon: Koterizasyon, durmayan ön burun kanamaları veya arka burun kanamalarında kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde burunda kanayan damarla özel alet ve maddelerle yakılarak kanama durdurulmaya çalışılır. 

Nazal kortikosteroidler: Nazal polipler gibi durumlarda burundaki şişliği ve tahrişi azaltmak için burun içi steroidler reçete edilebilir. Bu ilaçlar var olan polipi küçültebilir veya tamamen yok edebilir. 

Oral ve enjekte edilebilir kortikosteroidler: Burun içine sıkılan kortikosteroidlerin işe yaramaması durumunda bu ilaçlara ek olarak veya tek başına tablet halinde veya enjeksiyon şeklinde steroidler yapılabilir. Ancak özellikle tablet formuyla alınan steroidlerin uzun süre kullanımında yan etkiler oluşabileceği için belirli sürede kullanmak gerekir. 

Alerji ilaçları: Alerjiler, nazal polip oluşması için risk faktörüdür. Bu nedenle uzun süreli alerjisi olan kişilerde antihistaminik gibi alerji ilaçları reçete edilebilir. 

Dekonjestan: Dekonjestanlar, burun kemiği eğriliği gibi durumlarda meydana gelen burun dokusu şişliğini azaltmak ve burun hava yollarının açılmasını sağlamak için kullanılabilir. Bu ilaçlar spret şeklinde veya tablet şeklinde kullanılabilir. Sprey şeklinde kullanılanlar dikkatli kullanılmalıdır. Çünkü belli bir süreden fazla kullanmak ilacı bırakınca semptomların şiddetlenmesine ve bağımlılığa neden olabilmektedir.

Burun Hastalıkları Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Burun hastalıkları tedavi edilmediğinde çeşitli komplikasyonlar görülebilir. Bunlar hastalığın türü ve şiddetine göre değişebilir. Burun hastalıklarının tedavi edilmemesi durumunda ortaya çıkabilecek komplikasyonlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:

Septal hamatom: Burun kırığı gibi durumlar tedavi edilmediği takdirde burunda kan birikebilir. Bu duruma septal hematom adı verilir. Septal hematomlar bir veya iki burun deliğini tıkayabilir. Biriken kan kıkırdakta hasarlanmaya neden olabilir. Bu nedenle hızlıca müdahale edilmesi gerekir.

Obstrüktif uyku apnesi: Obstrüktif uyku apnesi, nazal poliplerin olması durumunda görülebilecek bir komplikasyondur. Bu hastalıkta kişinin uykuda belli dönemler nefesi kesilir.  

Burun tıkanıklığı: Burun kemiği eğriliği, nazal polip gibi durumlar burunda tıkanıklığa neden olarak nefes almada zorlanmaya sebep olabilmektedir. 

Burun Hastalıkları Ameliyatı

Burun hastalıklarından bazılarının tedavisinde cerrahi seçenekler tercih edilebilir. Burun hastalıklarında yapılabilecek ameliyatlar şu şekilde sıralanabilir:

Rekonstrüktif cerrahi: Rekonstrüktif cerrahi, burun kırıklarında kullanılabilen bir cerrahi yöntemdir. Özellikle belli sürede düzelmeyen ve şiddetli olan burun kırıklarında bu cerrahi gerekli olabilir. Burun kemiği tekrar hizalanır ve şekillenir. Burun kemiklerinin nefes almada zorlamaya neden olması da cerrahinin yapılmasını gerektirir. 

Septoplasti: Septoplasti, semptomlara neden olan çeşitli yöntemlerle tedavi edilemeyen burun kemiği eğriliklerinde uygulanan bir cerrahi yöntemdir. Septoplasti ameliyatında normale göre eğri olan burun kemiği tamir edilir ve uygun yerine yeniden yerleştirilir. Bu konumlamadan önce bazı parçaların çıkarılması gerekebilir.

Endoskopik nazal polip cerrahisi: Nazal poliplerin ilaç tedavisi gibi yöntemlerle küçülmemesi durumunda polipleri çıkartmak için endoskopik cerrahiler yapılabilir. Endoskopik cerrahi sırasında cerrahi kamera ve ışığı olan boru şeklindeki bir alet olan endoskopi burundan sokarak ilerletir. Belli aletlerle de polipi çıkartır.  

Burun Hastalıkları için Hangi Doktora Gidilir?

Burun hastalıkları için genel olarak gidilmesi gereken bölüm kulak, burun ve boğaz hastalıklarıdır. Bu alandaki uzman hekim hem tanıyı koyacak hem de tedaviyi uygulayacaktır. Burun kanaması gibi daha acil olabilecek durumlarda da acil hekime ilk başvuru da hastaya müdahale edebilir. Burun hastalıkları kişide herhangi bir semptoma neden olduğunda en azından hastalığın tanısı için doktora başvurmak en doğrusu olacaktır.