C-peptit, pankreastaki beta hücreleri tarafından insülin üretilirken açığa çıkan bir moleküldür. İnsülinin bir parçası olmasa da üretim sürecinin doğal bir yan ürünüdür. Bu test, özellikle diyabet teşhisi ve tedavi takibinde önemli bir rol oynar. C-peptit seviyeleri, vücudun ne kadar insülin ürettiğini dolaylı olarak gösterir.

C-Peptit Testinin Klinik Kullanım Alanları

• Diyabet Türünün Belirlenmesi: Tip 1 diyabette pankreas insülin üretemediği için C-peptit seviyeleri düşük çıkar. Tip 2 diyabette ise genellikle normal veya yüksektir.
• Hipoglisemi Nedenlerinin Araştırılması: Kan şekeri düşüklüğünün insülin fazlalığından (örneğin insülinoma) kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlamak için kullanılır.
• Pankreas Nakli Sonrası Takip: Nakledilen beta hücrelerinin fonksiyonunu değerlendirmek amacıyla ölçülür.

C-Peptit Testi Nasıl Yapılır?
Test genellikle aç karına kan örneği alınarak yapılır. Bazı durumlarda idrarda 24 saatlik toplama ile de ölçülebilir. Öncesinde doktorunuzun belirttiği ilaçları (örneğin insülin) geçici olarak kesmeniz gerekebilir.

Normal C-Peptit Değer Aralıkları

• Açlık Durumunda: 0.5 – 2.0 ng/mL
• Tokluk Durumunda: 1.5 – 5.0 ng/mL
  Not: Laboratuvarlar arasında referans aralıklar hafif farklılık gösterebilir.

C-Peptit Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

• Tip 2 diyabet (insülin direnci nedeniyle artan üretim)
• İnsülin direnci sendromu
• Böbrek yetmezliği (C-peptit atılımı azalır)
• İnsülinoma (nadir görülen pankreas tümörü)

C-Peptit Düşüklüğü Hangi Durumlarda Görülür?

• Tip 1 diyabet (otoimmün beta hücre yıkımı)
• Uzun süreli insülin kullanımı (dışarıdan insülin alımı pankreas üretimini baskılar)
• Şiddetli pankreatit veya pankreas cerrahisi sonrası

C-Peptit Testinin Diyabet Yönetimindeki Önemi
Diyabet tedavisinde hastanın kendi insülin üretip üretmediğini bilmek, tedavi stratejisini şekillendirir. Örneğin, Tip 1 diyabetli bir hastada dışarıdan insülin gereklidir. Tip 2 diyabette ise oral antidiyabetikler veya GLP-1 agonistleri tercih edilebilir.

C-Peptit ve İnsülin İlişkisi
Her bir insülin molekülü üretildiğinde eşit miktarda C-peptit açığa çıkar. Ancak dışarıdan enjekte edilen insülinler C-peptit oluşumunu tetiklemez. Bu özellik, insülin kullanan hastalarda gerçek insülin üretimini ölçmek için kritiktir.

C-Peptit Testinin Sınırlamaları

• Böbrek yetmezliği olan hastalarda yanlış yüksek sonuçlar verebilir.
• Test sonuçları tek başına tanı koydurmaz; klinik bulgular ve diğer tetkiklerle birlikte değerlendirilmelidir.

C-Peptit Seviyesini Etkileyen Faktörler

• Obezite: İnsülin direnci nedeniyle C-peptit seviyeleri yükselebilir.
• Yaş: Yaşlı bireylerde pankreas fonksiyonları azaldığı için düşük çıkabilir.
• İlaçlar: Sulfonilüre grubu ilaçlar (glibenklamid) C-peptit seviyelerini artırabilir.

C-Peptit Testi İçin Hazırlık

• Açlık gerektiren testlerde 8-12 saat boyunca yemek yemeyin.
• İnsülin veya oral antidiyabetik kullanıyorsanız doktorunuza bildirin.
• Ağır egzersiz test öncesi önerilmez.