CADASIL (Cerebral Autosomal Dominant Arteriopathy with Subcortical Infarcts and Leukoencephalopathy), beyin damarlarını etkileyen genetik bir hastalıktır. Yetişkinlerde görülen bu nadir durum, tekrarlayan inme atakları, migren ve bilişsel gerileme ile karakterizedir. Hastalık, NOTCH3 genindeki mutasyonlar nedeniyle ortaya çıkar ve otozomal dominant kalıtım gösterir. Bu makalede, CADASIL’in belirtileri, teşhis süreci, tedavi seçenekleri ve hasta yönetimi hakkında kapsamlı bilgiler bulabilirsiniz.

CADASIL Hastalığının Temel Belirtileri
CADASIL’in klinik bulguları genellikle 30-50 yaşları arasında ortaya çıkar. En yaygın semptomlar şunlardır:

• Migren Benzeri Baş Ağrıları: Özellikle auralı migren atakları sık görülür. Görsel veya duyusal aura (ışık çakmaları, uyuşma) eşlik edebilir.
• Tekrarlayan İskemik Ataklar: Beynin derin bölgelerinde küçük damar tıkanıklıklarına bağlı geçici veya kalıcı inme benzeri semptomlar (konuşma bozukluğu, güçsüzlük).
• Bilişsel Gerileme: Hafıza kaybı, dikkat eksikliği ve yürütücü işlev bozuklukları zamanla ilerleyebilir.
• Psikiyatrik Bulgular: Depresyon, anksiyete ve kişilik değişiklikleri hastaların %30’unda gözlenir.
• Lezyonlar: Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile beyaz cevherde yaygın hiperintensiteler ve laküner enfarktlar tespit edilir.

Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler
CADASIL tanısı klinik bulgular, radyolojik görüntüleme ve genetik testlerle konulur:

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): Temporal lob ve bazal ganglionlarda karakteristik beyaz cevher lezyonları görülür.
• Genetik Analiz: NOTCH3 genindeki patojenik mutasyonların tespiti tanıyı kesinleştirir.
• Aile Öyküsü: Otozomal dominant kalıtım nedeniyle ailede benzer semptomlar sorgulanmalıdır.

Tedavi ve Yönetim Stratejileri
CADASIL’in kesin bir tedavisi olmamakla birlikte semptomların kontrolü ve komplikasyonların önlenmesi hedeflenir:

• İnme Riskinin Azaltılması: Hipertansiyon, diyabet ve hiperlipidemi gibi risk faktörleri agresif şekilde kontrol edilmelidir.
• Migren Yönetimi: Topiramat veya beta blokerler gibi profilaktik ilaçlar auralı migren ataklarını azaltabilir.
• Bilişsel Destek: Hafif-orta evre bilişsel gerilemede kognitif rehabilitasyon ve mental aktivite programları önerilir.
• Psikiyatrik Destek: Antidepresanlar ve psikoterapi, depresyon ve anksiyete semptomlarını hafifletir.

Hasta ve Aile İçin Yaşam Tarzı Önerileri

• Sigara kullanımı damar hasarını artırdığından kesinlikle kaçınılmalıdır.
• Tuz alımı kısıtlanarak kan basıncı kontrol altında tutulmalıdır.
• Düzenli nörolojik kontroller ve yıllık MRI takipleri hastalık progresyonunu izlemek için önemlidir.
• Aile planlaması yapacak bireylere genetik danışmanlık verilmelidir.

Genetik Danışmanlığın Rolü
CADASIL otozomal dominant geçişli olduğundan, hasta bireylerin çocuklarına hastalığı aktarma riski %50’dir. Preimplantasyon genetik tanı (PGT) veya prenatal testler gibi seçenekler ailelere sunulmalıdır.

Araştırma ve Gelişmeler
Güncel çalışmalar, NOTCH3 geninin işlevini düzeltecek gen terapileri ve damar duvarı hasarını azaltan monoklonal antikorlar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Klinik denemeler, bu tedavilerin gelecek 10 yıl içinde kullanıma girebileceğini öngörmektedir.