Çapraz Bağ Ameliyatı Nedir?

Dizde bulunan 4 ana bağdan bir tanesi olan çapraz bağlar; zorlama, baskı ve ağır antrenmanlar sonrasında kopabilmektedir. Dizlerin ön, arka ve yana doğru hareketlerini kontrol eden bağlar arasında bulunan ön çapraz bağlar en yaygın olarak kopan bağlardır. Diz ekleminin stabilitesini sağlayan 4 önemli bağ şunlardır;

• Ön çapraz
• Arka çapraz
• İç yan bağ
• Dış yan bağ

Çapraz bağ kopması, özellikle futbolcularda sıklıkla karşılaşılan sakatlıklardan bir tanesidir. Bunun dışında trafik kazalarından sonra bacakların sıkıştığı durumlar da genellikle karşılaşılan durumlar arasında bulunur.

Ön çapraz bağ ameliyatı olanlar, ameliyattan önce bağlarından rahatsız olduklarını hissederler. Bu hissetme genellikle bir patlama sesi gibi bir sesten sonra başlar. Dizlerin üzerinde duramama ve bacakların devamlı burkulması görülen belirtiler arasındadır. Doktorlar ise tanı koyma işlemi için MRI sonuçlarını beklerler. 

Çapraz Bağ Ameliyatı Çeşitleri

Çapraz bağ ameliyatları 3 farklı şekilde yapılmaktadır. Bunlar; dizde bulunan bağlardan ön, arka ve yan taraflarda görülen kopmalar sonucunda yapılan ameliyat ile tedavi işlemleridir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı

• Bu ameliyat türü, dizde bulunan ön çapraz bağın kullanılamayacak kadar deforme olmasından sonra yapılır. 
• Genellikle futbol, kayak, basketbol ve jimnastik gibi yapılan spor oyunlarından sonra görülmektedir. 
• Bu operasyonda yırtılan ligament çıkartılarak dizin başka bir kısmından veya kadavradan alınan bir parça tendon ile değiştirilir. Böylelikle dize yeniden hareket kazandırılmış olur.
• Bu ameliyat türü ortopedi cerrahı tarafından yapılır.
• Dizde şişlik varsa eğer onun inmesi beklenir ve ameliyat sonra yapılır.
• Ön çapraz bağ ameliyatından önce hastaya birkaç hafta boyunca fizik tedavi programları uygulanmaktadır. Bu noktada elde edilmek istenen ise kasları güçlendirmek ve şişlikleri indirmekten ibarettir. Böylelikle ameliyata zemin hazırlanmış olunur. 
• Ameliyat öncesinde hastanın kullandığı ilaçlar ve yediği besinler konusunda doktor ile konuşması ve ameliyatın ona göre şekillendirilmesi gerekir.

Yan Çapraz Bağ Ameliyatı

• Yan çapraz bağlarda meydana gelen deformasyonlardan sonra yapılan operasyondur.
• Bu operasyonda da tıpkı ön çapraz bağlarda olduğu gibi hasarlı bağ, dizin başka bir kısmından veya kadavradan alınan bir parça tendon ile değiştirilir. Böylelikle dize yeniden işlevsellik kazandırılmış olunur.
• Çapraz bağ ameliyatlarında öncelikli olarak hastanın dizinin durumu çekilen MRI yöntemi ile görülür. 
• Kimi zaman zedelenme meydana gelirken bazı zamanlarda ise bu bağlarda kopma meydana gelmektedir. 
• Kopma olduğu zaman hasta olan kişi güçlü bir ses duyar. Bu ses çapraz bağın koptuğu anlamına gelir. 
• Yine spor aktiviteleri ile uğraşan kişilerde ve trafik kazası geçiren kişilerde sıklıkla görülmektedir.

Arka Çapraz Bağ Ameliyatı

• Dizlerin stabilitesini sağlayan en önemli 4 bağdan bir tanesi olan arka çapraz bağlar, diz içerisinde yer almaktadır. 
• Genellikle ön çapraz bağ ile karıştırılsa da bu bağda meydana gelen yaralanmalar sonucunda operasyon gerekmektedir.
• Eğer kopma olayı erkenden fark edilmişse hemen soğuk bir uygulama yapılır. Sonrasında havada tutma ve basmama gibi önlemler eşliğinde dizin şişmemesi sağlanır. 
• Yapılacak olan fizik tedavi işleminin akabinde tıpkı diğer yaralanmalarda olduğu gibi hasar gören bağ yerine bir tendon konularak hastanın iyileşmesi sağlanır.

Çapraz Bağ Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Ani yön değiştirme, koşma, zıplama, ters basma, darbe alma gibi sebeplerden meydana gelen bağ kopmaları, tedavi edilebilen rahatsızlıklardandır. Hastanın durumuna göre ameliyat olması seçenekler arasındadır. Yapılacak olan MRI çekimleri sonrasında doktor tarafından ameliyata karar verilirse sırasıyla şu işlemler uygulanır:

• Hasta ameliyattan önce yapması gereken tüm egzersizleri yapar.
• Hastanın dizindeki şişlik indikten sonra ameliyat için hazır hale gelir.
• Ameliyat esnasında genellikle bacaktan yeni bir tendon alınarak hasarlı olan ile değiştirilir.
• Ameliyatın bitmesinin akabinde hasta bir müddet ayaklarına basamaz. Daha sonra ise kademeli olarak koltuk değnekleri ile yürümeye başlar.
• Düzenli aralıklar ile çapraz bağ ameliyatı muayeneleri belirlenir. Ameliyat başarısı bu süreçte ortaya çıkar. Hastanın koltuk değneklerinden kurtularak yürümesi ve normal yaşantısına dönmesi sağlanır.

Çapraz bağ ameliyatı sonrası yapılması gerekenlere uyulduğu sürece iyileşme hızlı tamamlanmaktadır. Gücünü kaybetmiş ve hasar almış kaslar, yapılacak egzersizlerin ardından tekrar eski haline dönmektedir.

Çapraz Bağ Ameliyatı Yan Etkileri

Çapraz bağ ameliyatından sonra ortaya çıkabilecek olan birtakım yan etkiler bulunur ancak bunlar hafif şiddetli ve kısa sürelidir. Yan etkilerin şiddetlerinin azalması için ameliyat sonrası öneri ve uyarılara dikkat edilmesi gerekmektedir. Çapraz bağ ameliyatı yan etkileri:

• Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Ağrılar: Her ameliyattan sonra ağrı görülmesi oldukça normal bir durumdur. Operasyon öncesinde uygulanan anestezinin etkisinin geçmeye başlaması ile birlikte ağrıların görülmesi ve zaman içerisinde artması yaşanabilecek durumlar arasındadır. Ağrılar, ağrı kesiciler ile kontrol altına alınamıyor ise kısa süre içerisinde sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
• Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Ödem: Ameliyat geçiren kişilerde görülen bir diğer durum ise ödem oluşmasıdır. Bu durumda hastanın ödemin geçmesini beklemesi ve doktor tarafından verilen krem vb. ilaçları aksatmadan kullanması gerekmektedir.
• Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Morarma: Ön çapraz bağ ameliyatından sonra morarma da yaşanabilmektedir. Belirli bir yerde biriken kanın bir müddet sonra vücuda dağılması ile morarma son bulur. Morarma şiddetinin hafifleyebilmesi için hastanın ayağını hareket ettirerek kan dolaşımını sağlaması gereklidir.
• Ameliyat Sonrası Sertlik: Operasyon sonrasında dizde sertlik görülebilir. Bu sertliğin birkaç gün içerisinde kendiliğinden geçmesi beklenmektedir. Sertlik uzun süreli ise uzman doktora başvurulmalıdır.

Kişiden kişiye değişen ve özel olarak görülen durumlarda ise doktora başvurulmalı ve onun tarafından verilen tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. Çapraz bağ ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gereken noktalara uyulmalı, zorlayıcı aktivitelerden kaçınılmalı ve doktor tavsiyesinin dışında ilaç vb. takviyeler kullanılmamalıdır. 

Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası

Ön çapraz bağ ameliyatı sonrasında birtakım unsurlara dikkat etmek gerekir. Ameliyat sonrasında yapılacak ve dikkat edilecek olan unsurlar:

• Fizik Tedavi: Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası fizik tedavi ve egzersizlerin kesinlikle aksatılmaması gerekir. Fizik tedavi hareketleri, bacakların tekrar eski gücüne kavuşması için yapılır. Hastanın iyileşme sürecini de olumlu şekilde etkilediği için ilk yapılacak olan işlemler arasında bulunur.
• Diz Bükme: Hastanın çapraz bağ ameliyatı sonrası diz bükme gibi zorlayıcı faaliyetlerden bir müddet uzak durması gerekir. Bağ, henüz yeni olduğundan ve operasyon ile dize yerleştirildiğinden dolayı bükme hareketleri bağa bir baskı yapar ve tekrar kopmasını sağlayabilir.
• Dizlik Kullanımı: Ön çapraz bağ ameliyatı sonrasında dizlik kullanılması önemlidir. Bu dizlik hem hastaya dizinin tam iyileşmediği konusunda bir direktif verirken aynı zamanda da hastanın hareketlerini kısıtlayarak istenmeyen olaylardan onu korur.
• Yürüme: Çapraz bağ ameliyatı sonrası yürüme, en önemli konudur. Hasta bir müddet merdiven çıkmamalıdır ancak koltuk değnekleri ile veya koltuk değneğinden sonra yürümeye başlayarak bacağını tekrar eski gücüne kavuşturmalıdır. 
• Ameliyattan sonra hasta ortalama olarak günde birkaç dakika yürüyebilir. İlk yürüme zamanı ise ameliyattan sonraki 1 veya 2.gün yapılabilmektedir. İlk 2 hafta boyunca günde birkaç dakika yürüyen hasta, bu süreçten sonra daha uzun süreler boyunca yürümeye başlayabilir. 
• 2 ve 4 hafta sonra koltuk değnekleri eşlik etmeden yürüyen hasta, 10 – 12 hafta sonra ise tempolu yürüyüşlere, hafif koşulara  başlayabilir.

Yukarıdaki aktiviteler hem bacağın gücünü yeniden toplaması hem de kişinin gerektiğinden daha hızlı bir şekilde gündelik hayatına dönmesi için yapılır. Özellikle dikkat edilecek noktalara gereken özen gösterilmediğinde hastanın 2.kez ön çapraz bağ ameliyatı geçirme riski vardır. 

• Cerrahi olarak müdahale yapılan bölgede meydana gelen operasyonda enfeksiyon, kanama gibi durumlar görülebilir. Tüm bu problemlerden düzenli olarak yapılan egzersiz ve doktor tarafından verilen reçeteli ilaçların kullanımı ile başarılı bir şekilde kurtulmak mümkündür. 
• Operasyon sonrasında kişinin tekrar eski haline dönmesi ortalama 9 ay sürerken kişinin kendisine nasıl baktığı ile alakalı olarak 8 – 12 ay gibi süreçlerde de iyileşme görülebilir.