CAS Testi Nedir?

Temelleri nöropsikoloji biliminin kurucusu Alexander Luria’ya kadar dayanan CAS, bir zekâ testidir. “KES Testi” şeklinde okunan bu test, psikoloji bilimi için oldukça önemli bir yerdedir.

Psikoloji bilimi sınırları içerisinde yer alan en popüler konulardan biri bilişsel zekâdır. Dolayısıyla bu konu üzerine yürütülen tüm araştırmalar ve yapılan tartışmalar zekânın nasıl bir yeti olduğunu tanımlamaya yöneliktir. Nitelikleri bakımından birden fazla öge ile açıklanabilir olan zekânın henüz sınırları çizilebilmiş değildir. Ancak zekânın, bir bilişsel işlemler bütünü olarak ne ifade ettiğini söylemek için anlamlandırma yöntemleri sürekli geliştirilmektedir.

Geçmişi PASS Teorisi gibi evrensel kabul edilebilirliği çok yüksek olan önemli bir kabule dayanan CAS Testi de bu yöntemlerden biridir. Açılımı Cognitive Assessment System olan CAS’ın tam Türkçe karşılığı Bilişsel Değerlendirme Sistemi’dir. CAS açılımı da göz önüne alındığında bir bilişsel değerlendirme testidir.

CAS Testi Nerede Yapılır?

CAS Testi, uygulama ve değerlendirme konusunda uzmanlık almış kişiler ve bu konuda yetkin kurumlar tarafından yapılabilmektedir. Yine CAS Testi konusunda yeterli bilgi birikimine sahip kişiler ve kurumlardan CAS Testi eğitimi alınabilmektedir. CAS Testi eğitimi alabilecek kişilerin psikolog ya da psikiyatr unvanına sahip olmaları gerekmektedir. Lisans eğitimlerini psikoloji bölümünde tamamlayanlar ve tıp fakültelerinde psikiyatri eğitimi alanlar CAS Testi eğitimi alabilmektedirler. Türkiye’de CAS Testi eğitimi İstanbul Üniversitesi’nin CAS Testi Eğitim Sertifika Programı dâhilinde alınabilmektedir.

CAS testini uygulayabilme ehliyetine sahip psikolog ve psikiyatrlar, devlet hastaneleri, özel hastaneler veya özel kliniklerde bu testi uygulamaktadır.

CAS Testi Hangi Yaş Aralığına Uygulanmaktadır?

CAS Testi 5 ila 17 yaş aralığındaki çocuklara uygulanmaktadır. Ancak testi oluşturan bazı bölümler 5 ila 7 ve 8 ila 17 yaş aralığındakilere uygulanabilirdir. Bu konuda yapılan çalışmalar doğrultusunda CAS Testi örnekleri ile testin farklı yaş gruplarında farklı bir biçimde değerlendirilebileceği ortaya çıkmıştır. Bu açıdan testin bazı bölümleri için farklı yaş aralıklarına uygulanabilirliği uzmanlar tarafından belirlenmektedir.

CAS Testi Nasıl Yapılır?

Zekâ ölçümü prosedürleri arasında en önemli yeri sorular işgal eder. Zekâ üzerine yapılan tartışmalarda önemli görüş ayrılıkları ortaya çıkmaktadır. Ancak psikolojinin bir bilim olarak kararlı duruşu sayesinde evrensel kabul görmüş birkaç öge, zekâ adına belirlenebilmiştir. Bunlar;

• Problem çözmeye yönelik analitik durum değerlendirmesi yapabilme,
• Herhangi bir durum değerlendirmesi sonrası çıkarımda bulunabilme,
• Çıkarımlardan yargılara varabilme, 
• Çevresel adaptasyon,
• Korelasyon kurabilme, 
• Soyut düşünebilme, 
• Genelleştirme yapabilme, 
• Basit kavrama, 
• Bilgileri gerektiği gibi kullanma becerisi şeklinde sıralanabilir. 

Dolayısıyla CAS Testinde amaçlanan, zekâda bulunan bu tür ögelerin varlığının ya da noksanlığının sorgulanmasıdır. CAS Testi bütün bunların zekâda bulunabilirliğine ilişkin yöneltilen sorular yardımıyla yapılır.  

CAS Testi Neyi Ölçer?

CAS Testi uygulanan bir bireyin problem çözme, çözülen problemden çıkarımda bulunma, çıkarımları kullanabilme gibi becerileri değerlendirilir. Bunların dışında her biri kendi içinde büyük önem teşkil eden CAS Testi soruları ile ölçme ve değerlendirme kavramları şu şekildedir:

• Strateji belirleyebilme
• Stratejiler çerçevesinde herhangi bir eylemi planlanan şekilde uygulayabilme 
• Herhangi bir eylemin sonuçlarını tahmin edebilme
• Dürtüleri kontrol altına alabilme
• Eylemleri organize edebilme
• İlk defa karşılaşılan bir duruma ilişkin planlı tepkiler oluşturabilme
• Kendini büsbütün kontrol altında tutabilme
• Özeleştiri yapabilme
• Kendini değerlendirebilme
• Kendini gözlemleyebilme
• Stratejileri kullanabilme
• Geri bildirimde bulunabilme

Bütün bunlar CAS planlama ölçeği şeklinde sınıflandırılabilecek, testin bir bölümüdür. CAS planlama ölçeğinin yanı sıra üç ayrı kategori daha mevcuttur. CAS Testi zekâ değerlendirme biçimleri bakımından dört ayrı kategoride incelenebilir.

CAS Dikkat Ölçeği

Bu ölçek ile zekâ için en önemli kavramlardan biri olan dikkat değerlendirilir. Bilişsel performans düzeyi için dikkat de büyük önem teşkil eder. CAS dikkat ölçeği ise dikkat nezdinde şu önemli kavramları zekâ sınırları değerlendirilmesi adına ölçer:

• Konsantrasyon
• Odaklanma becerisi
• Odağı özel bir noktada toplayabilme
• Oluşturulan ilgi odağının dağılmasını önleyebilme 
• Algıda seçicilik gerçekleştirebilme
• Dikkatin sürdürülebilirliği 
• Dikkatin toplanmasına ilişkin çaba gösterebilme.

CAS Eşzamanlı Bilişsel İşlem Ölçeği

CAS ölçeklerinden üçüncüsü Eşzamanlı Bilişsel İşlem Ölçeğidir. CAS Eşzamanlı Bilişsel İşlem Ölçeğinde ise zekâ yetilerine ilişkin şu kavramların değerlendirilmesi amaçlanır:

• Sözcükler aracılığıyla anlamlı bir bütün oluşturabilme
• Anlam bütünlüğü korunduğu ölçüde tutarlı fikirler ortaya koyabilme 
• Tümelden (Bütün) tikele (parça), tikelden ise tümele varabilme
• Parçaları anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde gruplandırabilme 
• Birden çok şeyi eşzamanlı görebilme, fark edebilme
• Sözcükler arasındaki bağlantıları anlayabilme
• Sözel vurguları fark edebilme
• Kavramları sözel olarak ifade edebilme
• Vurguların fark edip anlayabilme
• Uzamsal bilgi ile işlem yapabilme

CAS Ardıl Bilişsel İşlemler Ölçeği

Dördüncü ve son olarak CAS Ardıl Bilişsel İşlemler Ölçeğinde de şu önemli kavramların değerlendirilmesi amaçlanır:

• Birbirinden bağımsız olarak çıkarılan ardışık ses serilerini doğru bir şekilde tekrarlayabilme
• Sözcüklerin anlam ifade etmeyen bir dizilimde olduklarını kavrayabilme
• Ardışık uyaranlara anlam verebilme
• Seslerin ardışık dizilimlerini akılda tutabilme
• Konuşmalar arası seri organizasyonda bulunabilme.