Çekingen Kişilik Bozukluğu

Çekingen Kişilik Bozukluğu Nedir?

Çocukluk, gençlik yıllarında başlayan ve değişik şartlar sonucu ortaya çıkan, kendini yeterli görmeme duygularının ve eleştirilmeye karşı aşırı bir duygusallığın olduğu kısır döngüye ‘Çekingen Kişilik Bozukluğu’ denir. 

Çekingen kişilik bozukluğu, genel toplumda %0,5-1,0 arasındadır. Çekingen kişilik bozukluğu DSM’nin yaptığı sınıflamaya göre C kümesi kişilik bozuklukları arasında yer alır. Bu grupta bağımlı ve obsesif kişilik bozuklukları da yer alır.

Çekingen Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Çekingen kişilik bozukluğunda temel belirtiler genç erişkinlik döneminde ortaya çıkar. Temel bulgular eleştirilme, alay edilme korkusudur.

• Eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanma korkusuyla çok fazla kişiler arası ilişki gerektiren işsel etkinliklerde bulunmama.
• Sevildiğinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istememe.
• Mahcup düşeceği ya da alay konusu olacağı korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk sorunlar yaşama
• Toplumsal durumlarda eleştirileceği ya da dışlanacağı korkuları yaşama
• Yetersizlik duyguları yüzünden yeni kişilerle aynı ortamda bulunduğu durumlarda içe kapanma 
• Kendisini toplumsal yönden beceriksiz, kişisel olarak albenisi olmayan biri olarak ya da başkalarından aşağı görme 
• Mahcup düşebileceğinden dolayı bireysel aktivitelerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak istememe

Çekingen Kişilik Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Kişilik bozuklukları, farklı sebeplerin birbiriyle olan durumları ve birlikte bulunmaları ile ortaya çıktığı düşünülür. Bunların başında, erken çocukluk yıllarındaki anne-baba ile ilişkiler, en önemli yeri tuttuğu görünmektedir. 

Kişilik bozukluklarında sorun, kişinin kendisini ve çevresini anlamasındaki problemler olduğu söylenebilir. İnsan kendisine davranıldığı ve hissettirildiği şekilde kendisini tanır ve kendi için düşünceleri ve kendilik şuuru meydana gelir.

Kişilik bozukluğunun oluşumunda en baştaki sebep, genç erişkinlik yıllarında, anne-baba ile olan diyaloglarda yaşanan sorunlardır.

• Kalıtsal yatkınlık, aile bireylerinden birinde çekingen kişilik bozukluğu varsa hastalığa yatkınlık artar
• Çocuklukta yaşanan anne-baba ile ilgili sorunlar
• Büyüme çağında yaşanan üzücü olaylar, örneğin bir yakınını kaybetme durumu
• Kötü sosyoekonomik düzey
• Fiziksel/cinsel/psikolojik istismara uğramak
• Fiziksel veya zekâ olarak engelli olmak
• Aile bireylerinde diğer bazı psikiyatrik hastalıkların bulunması
• Nörolojik hastalıklar
• Uzun süre alkol ve madde kullanımı
  

Çekingen Kişilik Bozukluğu Teşhisi

Kişilik bozukluğu hastalarının doktora tedavi olmak amacıyla pek başvurmazlar.

Özellikle kötü problemlere sebebiyet veren bonderline kişilik bozukluğu ve çekingen kişilik bozukluğuna sahip hastalar daha sıklıkla tedavi için başvururken; antisosyal kişilik bozukluğu hastaları, yalnız bir suça karıştıklarında tedavi edilmek için mahkeme tarafında gönderilirler veya işleyecekleri suçları hafifletmek amacıyla kendileri doktora gelirler.

İnternette gezen her kişilik bozukluğu testine de itibar edilmemelidir.

• Öykü: Kişi görüşme sırasında eleştirilme, beğenilmeme, dışlanma, aşağılanma korkusu, kişiler arası etkinliklerden kaçınma, alay edilme korkusu, yakın ilişkilerde içe kapanıklık, yetersizlik, beceriksizlik duyguları, etkinliklere katılmak istememe hissi gibi duygularından hekime söz eder.
• Aile ile görüşme: Öykü alındıktan sonra hekim, bir aile yakını ile kişinin ilişkileri, sosyal durumu, iletişim becerileri, aktiviteleri ile ilgili bilgi alır.
• Psikoterapi: Hekim psikoterapi sırasında kişinin düşünce ve duyguları ile ilgili bilgiler neticesinde çekingen kişilik bozukluğu tanısını koyabilir.

Çekingen Kişilik Bozukluğu Tedavisi

Kişilik bozukluklarının tedavisi, diğer psikiyatrik hastalıklara göre daha uzun sürer. Tahmini 4 ile 5 yıl arasında sürmekte ve tamamı kesin olarak tedavi olmasalar bile, olumlu sonuçlar yüksektir. 

Tedavide genel yaklaşım, bireysel terapi veya grup ve aile terapileridir.

Senelerce, dinamik analitik psikoterapi tedavileri uygulanırken, son zamanlarda bilişsel davranışçı, diyalektik veya şema terapilerinin de faydalı olduğu saptanmıştır.

Psikoterapiler

Terapisti ve hastayı bir araya getiren tek neden, hastanın sorunlarının çözüme kavuşturulmasıdır. Bütün terapilerin amacı buna yöneliktir

Psikanalitik psikoterapilerin ortak yanı, hastanın söyledikleri ve yaptıklarının tam ve derin anlamlarını anlamak ve hastanın anlamasını sağlamaya çalışmaktadır.

Terapide hasta, geçmiş dönemlerde başlangıçta ebeveynler olmak üzere kendisi için önemli olan insanlara beslediği duygu ve düşüncelerini hekime yansıtır. 

Terapisti anne ya da babası gibi algılar, onlar gibi davrandığını iddia eder. Terapi bir bakıma hastanın geçmişte önemli nesnelerle kurduğu ilişkilerin terapist üzerinden yaftalanarak çözümlenmesi ve bunlara ilişkin yüklerden kurtulması sürecidir.

Bilişsel Davranışçı Terapiler

Bilişsel terapide değerlendirmelerin çoğu ilk görüşmelerde yapılır. Ancak değerlendirme süreci terapi görüşmeleri boyunca devam eder. İlk görüşmelerde hastanın problemini anlamaya yönelik görüşülür.

Bilişsel terapide hasta tedaviye etkin olarak katılır. Bu nedenle değerlendirme görüşmeleri sırasında tedavideki işbirliğinin önemi vurgulanır.

Hastanın kendiyle alakalı bilgi sahibi olması ve devamlı hekimi bu konularda bilgilendirmesi gerektiği söylenir.

Hastayla birlikte tedavi hedefleri saptanır. Problemin ortaya çıkmasını kolaylaştıran ortamsal, dürtüsel vb. etkenler incelenir

Bilişsel terapide temel olarak bir eğitme modeli de bulunur. Bu nedenle direk sorunla alakalı bilinmeyen içsel ve dışsal sebepler üzerinde inceleme yapılır.

Fizyolojik değişiklikler, bilişler, kişiler arası etkenler incelenir. 

Değerlendirme görüşmeleri sırasında tedavi programına ilişkin bilgi verilir. Ne kadar seans olacağı, her seansın zaman olarak ne kadar olacağı, tedavinin hangi ortamda yapılacağı gibi konularda hastaya bilgi verilir. 

En başta konuşulması gereken bir konu da ev ödevleridir. Bilişsel terapilerde ev ödevlerinin ne kadar önemli olduğu ve mantığının hastaya doğru anlatılması gerekmektedir.

Medikal Tedaviler

Psikoterapi ve bilişsel davranışçı terapilerin yanında, bu hastalarda çoğunlukla ortaya çıkan, duygusal gelgitler, depresyon dönemleri, ciddi kaygı atakları ya da kısa süren psikotik bulgulara karşı medikal olarak ilaç tedavisi kullanılmaktadır.

Duygu düzenleyicileri dışındaki ilaçlar, daha çok bulgulara hafifletmek amacıyla olarak semptomatik fayda sağlar.

Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amaçlıdır. Eğer kendinizde ve çocuğunuzda çekingen kişilik bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız bir ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanına başvurunuz!

Çekingen Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilmezse

Çekingen kişilik bozukluğu tedavi edilmezse kişiler arası ilişkilerden depresyona kadar ilerleyen psikiyatrik bozukluklar ortaya çıkabilir. 

Kişi alay edilme, küçük düşme gibi duygulardan dolayı toplum içine girmez. Mesleksel başarı, işlevsellik, okul başarısında düşme gibi birçok sorunlar ortaya çıkabilir.

Çekingen Kişilik Bozukluğu Ne İyi Gelir?

Çekingen kişilik bozukluğu sahip hastalar bireysel sorunları kadar, çevresindeki insanlar için de büyük bir sorun ve sıkıntı nedeni olabilirler. 

Ebeveynler çoğunlukla çocuklara bu şekilde davranışlarda bulunmaktan vazgeçmeleri için psikolojik baskı kurarlar, tedaviye pek yönlendirmezler. 

Bazı ebeveynlerse, durumu bir anormal bir durum olarak görürler ve durumu kabullenip düzelmesi konusunda gayret etmezler. 

Ebeveynler sabırlı, anlayışlı ve destekleyici tutumları yanında düzenli ve yoğun psikoterapilerle sonuç alınabileceğini anlamalarında ve sıklıkla doktor değiştirmemelerinde fayda vardır.

• Kişinin güçlü ve zayıf yanlarının farkına varması
• Ailenin bireye özgüven vermesi
• Spor etkinlikleri, doğa yürüyüşü, sanatsal bir aktiviteyle uğraşmak
• Düzenli kitap okumak
• Uyku düzenine dikkat etmek
• Gün içinde yapılan etkinlikler ve hareketleri gözlemlemek
• Kendini başkalarıyla kıyaslamamak
• Bu durumu yaşayan başka bireylerinde olduğunu ve bu konuda yalnız olmadığını bilmek

Çekingen Kişilik Bozukluğu Ne İyi Gelmez?

Çekingen kişilik bozukluğuna kişinin özgüvenini kıran düşünceler ve eylemler iyi gelmez. Çekingen kişilik bozukluğu sahip hastalar bireysel sorunları kadar, çevresindeki insanlar için de büyük bir sorun ve sıkıntı nedeni olabilirler. 

Ebeveynler çoğunlukla çocuklara bu şekilde davranışlarda bulunmaktan vazgeçmeleri için psikolojik baskı kurarlar, tedaviye pek yönlendirmezler. 

Bazı ebeveynlerse, durumu bir anormal bir durum olarak görürler ve durumu kabullenip düzelmesi konusunda gayret etmezler. 

• Aile bireylerinin kişiye suçlu gözüyle bakıp yargılaması
• Kendini sürekli başkalarıyla kıyaslamak
• Monoton ve hareketsiz bir yaşam
• Uzun süreli alkol ve madde kullanımı
• Aşırı uyku uyumak ya da çok az uyumak
• Gün içinde sürekli zayıf ve güçsüz yönlerine odaklanmak
• Başarısızlık ve olumsuz durumlardan dolayı sürekli kendini suçlama

Çekingen Kişilik Bozukluğu İlaçları

Çekingen kişilik bozukluğu hastaları, kaygı ve reddedilmeye karşı aşırı duyarlılık bulgularına karşı anksiyolitikler, monoamin oksidaz enzim inhibitörleri ve diğer antidepresanlara olumlu cevaplar verebilirler.

• Anksiyolitikler: Benzodiapezinler, buspiron, hidroksizin, nöroleptikler, b-blokerler
• Antidepresanlar: Trisiklik antidepresanlar, seçici serotonin geri alım inhibitörleri, serotonin-noradrenalin geri alım inhibitörleri, dopamin-noradrenalin geri alım inhibitörleri, , monoamin oksidaz enzim inhibitörleri

Bu ilaçların ciddi yan etkileri olabilir. Kesinlikle bir doktor kontrolünde kullanılmaları gerekir!!

Çocuklukta Çekingen Kişilik Bozukluğu

Çekingen kişilik bozukluğunun özellikle ergenlik ve genç erişkinlikte başladığı kabul edilir.

Aile bu noktada çocuğu bu hastalığından dolayı suçlamamalı ve bu durumu bir hastalık olarak kabul etmelidir.

Çocuğun kişilerarası ilişkileri gözlemlenmeli ve gerekirse bir çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanına başvurmalıdır.

Çekingen Kişilik Bozukluğu için Hangi Doktora Gidilmeli?

Çekingen kişilik bozukluğuna özellikleri gösterdiğinizi düşünüyorsanız ‘Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Bölümüne’ bir doktor olarak da ‘Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanına’ görünün. 

Eleştirilme, beğenilmeme, dışlanma, aşağılanma korkusu, kişiler arası etkinliklerden kaçınma, alay edilme korkusu, yakın ilişkilerde içe kapanıklık, yetersizlik, beceriksizlik duyguları, etkinliklere katılmak istememe hissi gibi bulgularınız varsa bir ruh sağlığı ve hastalıkları doktoruna başvurunuz. 

Burada en önemli nokta çekingen özelliğin kişinin sosyal yaşamında sorun yaratıp yaratmadığıdır. Hastalık eğer işlevsellikte bir düşüş meydana getiriyorsa bir psikiyatrik hastalık olarak kabul edilir.