Çene Darlığı

Çene Darlığı Nedir?

Tek veya çift yanlı çenede meydana gelen biçim bozukluğuna çene darlığı denir.

Çene darlığı genetik sebeplerle meydana gelebileceği gibi fiziksel etkiler sonucunda da oluşabilir. Çene darlığı genelde üst çenede meydana gelse de alt çenede de görülebilir.  Alt çenenin sert yapısından dolayı genetik bir faktör etki etmedikçe alt çenede daralma durumuna rastlanmaz.

Çene darlığının temel sebebi gelişim dönemindeki çocukların burun yollarından nefes alamayıp ağız solunumu yapmalarıdır. Bu duruma etki eden sebep ise geniz etti, büyümüş bademcikler, burun yollarındaki eğrilikler ve anatomik problemler olabilir.

Bu tür çocuklar genel anlamda yorgun bir ifadeye sahip olmakla birlikte yüzleri uzama eğilimindedir. Gözle görülür bu belirginliklerin yanında çene darlığı rahatsızlığı bulunan bu kişilerde dikkat eksikliği de gözlemlenebilir. Bu tür rahatsızlığı bulunan çocuklarda çene genişletici aygıtlar kullanılarak ve kulak burun boğaz doktorlarının fikir alışverişi sonucunda bu etken ortadan kaldırılarak başaralı bir tedavi elde edilebilir.

Bunların yanı sıra parmak emen veya yalancı emzik, yalancı biberon kullanan çocuklarda da çene darlığının sıklıkla meydana geldiğini söyleyebiliriz.

Çene Darlığının Belirtileri Nelerdir?

Normal çene yapısı da üst çenedeki dişlerin arka kısmı alt çenedeki dişlere göre daha geridedir. Dişler kapatıldığı zaman ise üst çenede bulunan dişler alt çenede bulunan dişleri kapatması çene yapısının normal olduğunu gösterir. Çene yapısının gerek fiziksel etkilere maruz kalması gerekse genetik faktörlerden etkilenmesi sonucunda ise bu normal yapısından uzaklaşarak hastalık haline gelmektedir.

Çene darlığının belirtileri ise şunlardır:

• Kişinin adenoid yüze sahip olması: Geniz eti yüzü olarak da tanımlanan bu yüz şekli genelde geniz eti bulunan kişilerde görülür. Adenoidler sanıldığı gibi bir hastalık değil aksine tüm çocuklarda bulunan lenfoid dokudan oluşan bademciklere benzeyen iki küçük bezdir.

Adenoidler çocukluk döneminde büyümeye başlar. Gereğinden fazla büyümesi sonucunda ise burun bölgesindeki hava akışını engeller. Bu durum solunum sıkıntısına neden olduğu gibi kronik sinüzit gibi hastalıklara da neden olur.

Adenoidler havanın burundaki akışını engellediği için gürültülü nefes alma, uyku apnesi, horlama, tıkalı kulak hissi gibi belirtilerin ortaya çıkmasına neden olur.

• Çocukların yatarken ağzını açık bırakması,
• Çocukların yatarken horlaması çene darlığının bir diğer belirtisidir.
• Normal çene yapısında üst çenedeki dişlerin arka kısmı alt çenedeki dişlere göre daha geridedir. Çene darlığı olan kişilerde bu durum tam tersidir.
• Üst çenedeki dişler normalde alt çenedeki dişleri kapatır. Çene darlığı bulunan kişilerde ise alt çenede bulunan dişler üst çenedeki dişlere oranla daha öndedir.
• Dikkat bozukluğu
• İşitmede sıkıntı gibi belirtiler de çene darlığı hastalığını işaret edebilir.

Çene Darlığının Nedenleri Nelerdir? 

Çene darlığının kişide meydana gelmesini iki ana sebebe bağlayabiliriz. Bunlardan ilki genetik faktörler iken bir diğeri fizyolojik problemlerin veya alışkanlıkların etkisiyle çene darlığı meydana gelebilir. Özellikle çocukluk çağı olarak adlandırılan 0-10 yaş arasındaki çocuklarda meydana gelme durumu daha olasıdır.

Bu dönemdeki çocukların kemik yapısı esnek olduğu için kemiklere fiziksel olarak uygulanacak baskının yanı sıra devamlılık arz eden olumsuz alışkanlıklar ve duruş bozuklukları kemiklerin normal duruşlarını bozarak istenmeyen şekiller almasına neden olur.

Bu olumsuzluklar ise çene darlığına neden olur. Özellikle iki yaşını doldurmuş çocukların yalancı biberon veya emzik kullanması parmağını emmeye devam etmesi çene darlığına neden olmaktadır. Çünkü çocuğun parmağını veya yalancı emziği emmeye devam etmesi damak kısmına baskı uygular. Bu baskı sonucunda ise damak kısmındaki kemiğin yukarı doğru derinleşmesine neden olur.

Meydana gelen bu daralma çocuklarda basınç dengesi ve havalandırmayı sağlayan östaki borusunun daralmasına neden olur. Bu durum ise çocuklarda işitme kaybına sebebiyet verebilir.

Fizyolojik durumlarda çene darlığına neden olabilir. Herhangi bir nedenden dolayı meydana gelmiş burun eğrilikleri ve aşırı büyümüş olan geniz eti üst solunum yollarının tıkanmasına neden olabilir. Bu durumda kişi nefes alışverişini ağız yoluyla yapmaya başlayacağı için ağzını sürekli açık tutmaya başlar.

Ağzın sürekli açık kalması ağız içindeki basıncın düşmesini sağlar. Bu durum ise yüz kaslarının kasılmasına sebebiyet vererek üst çeneye kuvvet bindirir. Üst çeneye uygulanan bu basınç çenenin daralmasına ve damağın derinleşmesine neden olur.

Ağın sürekli açık kalması üst çenede bulunan arka dişlerin serbest kalmasını sağlayarak aşağı doğru uzama eğilimine neden olabilir. Bu durum ise kişide adenoid yüz şekline sebep olur. Adenoid yüze şekline sahip olan çocuklarda ise ağız açık, burun kemeri düşük, surat ise uzundur. 

Çene Darlığının Teşhisi 

Erken dönemde çene darlığının teşhisi konulup tedavi edilmesi oldukça önemlidir. Çünkü ergenlik dönemi dediğimiz 12-14 arası yaştan sonra kemikler esnekliğini kaybetmeye başlar. Bu döneme kadar teşhis işleminin yapılmış ve tedavisi uygulanmış olması en sağlıklı olandır. Aksi takdirde yaşın ilerlemesiyle kemiklerin esnekliğini kaybetmesi sonucunda özel cerrahi müdahaleler gerekecektir.

Teşhis işlemin ilk olarak doktor hekim fiziki muayenesi ile başlayacaktır. Doktor hekim ağız içi ve çene yapısı kontrol ederek muayene başlar. Genelde fiziki muayene ile teşhis konulabilir fakat bazı durumlarda ölçüm veya röntgen filmi istenilebilir.

Çene Darlığının Tedavisi 

Her hastalıkta olduğu gibi çene darlığı hastalığında da erken teşhis ve müdahale olumlu sonuçlar verebilir. Çene darlığı tedavisi rapid polatal ekspansiyon cihazı ile yapılır. Rapid polatal ekspansiyon cihaz kullanımı ergenlik dönemi zamanına kadar olmalıdır ki çene kemiğinde genişletme yapabilsin aksi takdirde ergenlik döneminden sonra uygulanması sadece dişsel genişletmeye yarayacaktır.

Rapid polatal ekspansiyon cihazı damağın orta kısmına yerleştirilir. Cihazın ayakları üst çenenin arka dişlerine monte edilir. Cihazın amacı çeneyi yanlara doğru genişletilerek kemiği esnetmesidir. Çene kemiği yanlara doğru esnedikçe dişler arasında boşluklar oluşacaktır. Bu ise istenilen bir durumdur. Çünkü eğri olan dişler bu boşlukları bulunca düzelirler.

Rapid polatal ekspasiyon cihazı sadece dişlerin yapısını düzeltmekle kalmaz aynı zamanda çene darlığı yüzünden anormal şekiller alan kemikleri de düzene sokarak yüzün normalleşmesini sağlayacaktır. Ağızda sabit duran rapid polatal ekspasiyon cihazı doktor hekimin önerdiği ölçüler dahilinde zamanla genişletme yapılır.

Rapid polatal ekspasiyon cihazı damakla uyumlu olduğundan alerjik etkiler göstermeyecektir. Hastalık erken yaşta fark edilip tedavisi yapılmaya başlanmış ise 4-5 ay kadar rapid polatal ekspasiyon cihazının kullanılması olumlu sonuçlar verecektir.

Burun eğriliklerinden kaynaklı üst solunum yolları tıkalı bireyler ağız solunumu yaparlar ağzın sürekli açık olması dili üst damaktan uzaklaştırır. Dil üst damaktan ayrı kaldığı için damak gelişimini tamamlayamaz. Ağzın sürekli açık kalması ise yanak kaslarının gerilmesine neden olacaktır. Bu durum ise çeneye baskı yaparak daralmasına neden olur.

Rapid polatal ekspasiyon cihazının kullanılmasıyla birlikte yaklaşık bir ay kadar süreden sonra kemikler normale dönmeye başladıkça üst solunum yolunda boşluklar oluşmaya başlayacaktır. Böylelikle kişi yavaş yavaş üst solunum yolunu kullanarak burundan nefes alışverişini yapabilecektir.

Tedavide geç kalınması durumunda ise rapid polatal ekspasiyon cihazı tek başına etkili olamayacaktır. Çünkü geç kalındığı için artık bireyin çene kemikleri esnekliğini kaybetmiştir. Bu durumdan kaynaklı olarak rapid polatal ekspasiyon cihazı kullanımından önce cerrahi müdahale gerekebilir. 

Çene Darlığı Tedavi Edilmezse?

Çene darlığı hastalığı hafife alınmayacak ve kesinlikle erken dönemde tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Tedavi edilmediği takdirde ağır sonuçlar doğurabilir. Kişi doğru nefes alışverişi yapamayacağı için yeterli oksijen alamayacaktır. Bu durum kişinin hayatını olumsuz etkileyeceği gibi beyin fonksiyonlarının yeterince gelişememesine neden olacaktır.

Zamanla kişinin çiğneme fonksiyonları bozulacaktır. Böylelikle tüketeceği besinleri normal bir şekilde öğütemeyecektir. Bu durum ise sindirim sistemi bozukluklarına neden olabileceği gibi obeziteye de sebep olabilir.

Kişinin yüzündeki kemikler anormal bir şekilde kaynayacaktır. Bu durum kişinin östaki borusunu tıkayarak burundan nefes almasını zorlaştıracağı gibi işitme kaybına da neden olacaktır.

Tüm bu durumlar kişinin ruhsal yapısına da zarar verebilir. Bu durumları göz önünde bulundurarak çene darlığı belirtilerini gözlemlendiği anda hemen doktor hekime başvurulmalıdır.

Çene Darlığına Ne İyi Gelir?

Çene darlığına en iyi gelecek faktör erken teşhis edilmesidir. Çünkü erken teşhis ve tedavi durumunda bir kaç ay içinde çözülebilecek bir rahatsızlıktır. Bu faktörün dışında özellikle iki yaşını geçmiş bebeklere biberon veya parmak emme durumlarına engel olunması çene darlığının meydana gelmesini engelleyecektir.

Çene Darlığına Ne İyi Gelmez?

Çene darlığı hastalığı genetik faktörler dışında özellikle iki yaşını doldurmuş bebeklerin halen yalancı emzik, biberon, parmak emmek gibi kullanımların devam etmesinden kaynaklı meydana gelen bir rahatsızlıktır.

Bu durumdan kaynaklı olarak iki yaşını doldurmuş bebeklere yalancı emzik, biberon kullanımı ve parmak emme durumunun yaşanması çene darlığı hastalığına neden olabileceği gibi çene darlığı rahatsızlığı bulunan bebeklerde durumu daha da kötüye götürebilir.

Çene Darlığı Ameliyatı

Çene darlığı ameliyatı hastanın problemi göz önüne alınarak alt ve üst çene aynı anda veya ayrı ayrı ameliyat edilebilir. Çene darlığı ameliyatında alt çeneye veya sadece üst çeneye müdahale edilecekse yaklaşık 2-3 saat kadar sürebilmektedir. Ameliyattan bir ay sonra kadar belirli düzeltmeler gözlemlenir. Bir yılın sonunda ise hasta normal hayatına devam edebilir.

Eğer hastada alt çene darlığı mevcut ise öncelikle ortodonti tedavisi uygulanarak dişlerin konumlarının düzeltilmesi gerekir.

Hastada alt çene normalden geride ise çene kemiği cerrahi operasyon ile kesilir. Kesilen çene öne doğru alınır. Çenenin kesilmesi ile meydana gelen aralık kemik dokusu ile doldurularak çene titanyum plak ile sabitlenir.

Eğer hastada alt çene önde ise kemik dokusu kesilerek çene geriye alınarak vidalar ile sabitlenir.  Ameliyat sonrasında hastanın çenesinde şişlikler meydana gelebilir. Bu şişlikler bir hafta kadar sürdükten sonra geçecektir.

Çene Darlığı için Hangi Doktora Gidilir?

Ortodonti diş ve çenedeki yanlış konumlanmaları teşhis ederek düzelten dış hekimliğinin uzman dalıdır. Çene darlığı tedavisi için diş hekimliği branşının uzmanlık dalı olan ortodonti kliniğine gidilmelidir.

Çene darlığının meydana gelmesindeki neden burun eğikliği veya burundan nefes almayı zorlaştıran büyümüş geniz eti ise kişinin kulak burun boğaz bölümünde bulunan kulak burun boğaz doktoruna gitmesi daha uygun olacaktır.

Çene darlığı genetik faktörlerden veya fizyolojik durumlardan kaynaklı olarak meydana gelir. Çocuğun ağzını sürekli açık tutmasıyla birlikte burundan değil de ağızdan nefes alıp vermesi gözlemleniyor ise çocukta dikkat eksikliği, işitme kaybı, adenoid yüz dediğimiz uzun surat gibi belirtilerin gözlemlenmesi durumunda geç kalınmadan hemen en yakın ortodonti kliniğine veya kulak burun boğaz bölümünde gidilmelidir.