Centor Kriterleri, streptokok farenjitinin klinik olarak değerlendirilmesinde kullanılan ve gereksiz antibiyotik kullanımını önlemeye yardımcı olan bir puanlama sistemidir. Özellikle boğaz ağrısı şikayeti olan hastalarda grup A beta-hemolitik streptokok (GABHS) enfeksiyonu olasılığını tahmin etmek için kullanılır. Bu kriterler, hekimlerin hızlı karar vermesini sağlayarak tedavi protokollerini standardize eder.

Centor Kriterlerinin Temel Bileşenleri
Centor Kriterleri dört klinik bulguya dayanır. Bu bulguların her biri 1 puan olarak değerlendirilir:

1. Ateşin 38°C’nin üzerinde olması
2. Bademcikler üzerinde eksüda (iltihaplı beyaz lekeler) varlığı
3. Boyundaki lenf bezlerinde ağrılı şişlik
4. Öksürük olmaması

Puanlama ve Yorumlama
Centor Kriterleri puanına göre streptokok farenjit olasılığı ve tedavi yaklaşımı şu şekilde belirlenir:

• 0-1 Puan: Streptokok enfeksiyonu olasılığı düşük. Antibiyotik gereksizdir.
• 2-3 Puan: Tanıyı doğrulamak için hızlı antijen testi veya boğaz kültürü önerilir.
• 4 Puan: Yüksek streptokok olasılığı. Antibiyotik tedavisi başlanabilir.

Klinik Uygulamadaki Önemi
Centor Kriterleri, gereksiz antibiyotik reçetelenmesini azaltarak antibiyotik direnci riskini düşürür. Özellikle çocuklarda ve ergenlerde GABHS enfeksiyonu daha sık görüldüğünden, bu yaş gruplarında puanlama dikkatle yapılmalıdır. Yetişkinlerde 4 puan varlığında bile hızlı antijen testi negatifse antibiyotikten kaçınılmalıdır.

Centor Kriterlerinin Sınırlılıkları

• Yaş Faktörü: Kriterler 15 yaş üstü hastalar için optimize edilmiştir. Çocuklarda ek değerlendirme gerekebilir.
• Viral Enfeksiyonlar: Öksürük varlığı viral kaynaklı farenjit lehine yorumlansa da bazı viral enfeksiyonlar ateş ve lenfadenopatiye neden olabilir.

Tedavi Protokolleri
Centor Kriterleri puanına göre tedavi yaklaşımı şöyle planlanır:

• 0-1 Puan: Semptomatik tedavi (ağrı kesiciler, gargara).
• 2-3 Puan: Hızlı antijen testi pozitifse penisilin veya amoksisilin 10 gün süreyle verilir.
• 4 Puan: Test yapılmadan ampirik antibiyotik başlanabilir, ancak test sonucu negatifse tedavi kesilmelidir.

Hasta Yönetiminde İpuçları

• Ağrı Yönetimi: NSAİİ’ler (ibuprofen) veya parasetamol ile semptomlar hafifletilebilir.
• Sıvı Tüketimi: Ilık su, bitki çayları veya ballı içecekler boğazı yatıştırır.
• Bulaşıcılık: Antibiyotik başlandıktan 24 saat sonra bulaşıcılık kaybolur.

Centor Kriterlerinin Güncel Kılavuzlardaki Yeri
Amerikan Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (IDSA) ve CDC, Centor Kriterleri’ni streptokok farenjit tanısında öncelikli araç olarak önermektedir. Ancak klinik şüphe yüksekse test yapılmadan tedavi başlanması konusunda uyarır.