Coombs Testi Nedir?

Coombs testi, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyine yapışan antikorları tespit etmek için kullanılan bir kan testi türüdür. Ayrıca bu test, bağışıklık sisteminin üretmiş olduğu bazı antikorların olup olmadığının belirlenmesinde kullanılmaktadır. Antikorlar, kanda bulunan büyük Y şeklindeki proteinlerdir. Bu proteinler bağışıklık sistemi tarafından, vücuttaki virüs ve bakteriler gibi yabancı maddeleri belirleyerek etkisiz hale getirmek için üretilirler.

Coombs testi sonucunda çıkan bu antikorların varlığı, hemolitik anemi olarak bilinen bir durumu gösterir. Bu durumda, kanda yeterince kırmızı kan hücresi bulunmaz, çünkü bunlar erken dönemde yok edilir. Sağlıklı bir kırmızı kan hücresi yaklaşık 120 gün yaşar fakat hemolitik anemili kişilerde, kırmızı kan hücreleri 120 günden çok önce yok olabilir. Bazen kemik iliği, kırmızı kan hücrelerinin söz konusu bu erken yıkımını, daha fazla üretim yaparak telafi edebilir. Bununla birlikte, bazı durumlarda kemik iliğinin bu fazla üretimi hemolitik anemiyle mücadele etmek için yeterli olmayabilir.

Hemolitik anemi, genetik olarak kalıtsal veya daha sonra da oluşabilen bir hastalıktır. Sonradan edinilmiş formdaki hemolitik anemi, otoimmün hemolitik anemi olarak da anılmaktadır ve lupuslu kişilerin yaklaşık %10'unda bulunmaktadır. Sebebi ise kırmızı kan hücrelerine bağışıklık sisteminin yaptığı saldırılarından kaynaklı kan hücresinin yok olmasıdır. Bu problemi olan kişilerde genellikle zayıflık, baş dönmesi, ateş ve ciltte sararma gibi semptomlar görülmektedir. Coombs testi yapılarak tespit edilen hemolitik anemi tedavisinde, immünosüpresif (antijen oluşmasını önleyici )ilaçlarla desteklenebilen yüksek doz steroidlerin kullanılması gerekmektedir.

Coombs Testi Türleri

Coombs testi, kan dolaşımında bağışıklık sisteminin  kırmızı kan hücrelerine saldırmasına ve yok etmesine neden olan antikorlar olup olmadığını belirlenmesine yardımcı olur. Bu antikorları tespit etmek için direkt ve indirekt coombs testi olmak üzere iki tür coombs testi mevcuttur ve bunlar aşağıdaki gibidir:

Direkt Coombs Testi

Direkt coombs testi, kırmızı kan hücrelerinin ürettiği antikorları tespit etmek için uygulanan kan testidir. Antikorlar, vücudun hastalık nedeniyle oluşturduğu veya kan nakli sırasında alınan antikorlar şeklinde olabilir. Bu test, Rh negatif bir annenin, Rh pozitif kana sahip bir bebek doğurduğu zaman, yeni doğan bebek üzerinde de yapılır. Testin amacı, annenin antikor üretip üretmediğini ve antikorların plasentadan bebeğine geçip geçmediğini gösterir. Direkt coombs testinin yapılmasının bazı nedenleri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

• Sırtta ağrı, koyu renkli idrar, dalak büyümesi ve sarılık gibi semptomlar ortaya çıkan hemolitik anemi durumunun varlığının teşhisi edilmesinde,
• Vücudun her bölgesinde şişme, sarılık ve soluk almada zorluk gibi semptomları yaşanan yenidoğan hemolitik hastalığının teşhis edilmesinde,
• Kanlı idrar, baş dönmesi, yüksek ateş, titreme ve üşüme gibi belirtilerde gösteren kan transfüzyonu reaksiyonlarının teşhisinde,

İndirekt Coombs Testi

İndirekt coombs testi, kırmızı kan hücrelerinde bulunan antijenlere yönelik kandaki antikorların varlığını veya yokluğunu belirlemek için yapılan bir prosedürdür. Bu prosedür, kan transfüzyonu için uyumluluğun, hamile bir kadın ile çocuğu arasındaki Rh uyumsuzluğunun sonucunda ortaya çıkan hemolitik aneminin belirlenmesine yardımcı olur. Ayrıca herhangi bir otoimmün bozukluğa bağlı olarak ortaya çıkan hemolitik anemi olasılığının belirlenmesine de yardımcı olur. İndirekt coombs testinde, kırmızı kan hücrelerine karşı etki eden antikorlara sahip olunup olunmadığına bakılır. Bu antikorların yok olmasının nedenleri tespit edilir. Bu nedenler aşağıdaki gibidir:

• Otoimmün hemolitik anemi
• Kronik lenfositik (kemik iliği ve kanın yavaş seyirli kanseri ) lösemi veya benzeri bozukluk
• Rritroblastozis fetalis (Yenidoğanlarda kan hastalığı)
• Enfeksiyöz mononükleoz (enfeksiyon hastalığı)
• Mikoplazma enfeksiyonu (cinsel yolla bulaşan hem kadın hem de erkeklerde genital ve idrar yolu enfeksiyonları)
• Frengi (cinsel yolla bulaşan enfeksiyon)
• İndirekt coombs testi sonucunda çıkan sistemik lupus eritematozus (özellikle böbrek, kan, cilt, eklem gibi vücudun farklı organlarını etkileyebilen kronik bir merkezi sinir sistemi hastalık)
• Örneğin yanlış eşleştirilmiş kan birimleri nedeniyle yaşanan transfüzyon reaksiyonu

Coombs Testi Nasıl Yapılır?

Coombs testinden önce özel bir hazırlık yapılmasına gerek yoktur. Bununla birlikte, kan transfüzyonu öyküsü, hamilelik, insülin gibi bazı ilaçlar ve bazı antibiyotikler test sonuçlarını etkileyebilir veya hastayı testi yaptırmak için yetersiz kılabilir. Bu nedenle testten önce bu tür durumlar hakkında uzmana bilgi verilmelidir. Coombs testi basit bir prosedürdür ve diğer kan testleri türlerinde olduğu gibi kan alım adımları şu şekildedir:

• Kan akışını durdurmak için kolun üst kısmına elastik bir turnike takılır. (Bu, bandın altındaki damarları genişleterek, görülmesini sağlar.)
• İğne bölgesi alkolle sterilize edilir.
• İğne damar yoluna batırılır. 
• Coombs testinde damara batırılan iğnenin ucuna bir tüp takılır.
• Takılan tüpte yeterli kan toplandığında kola takılan elastik turnike koldan çıkarılır.
• İğne çıkarılırken iğne bölgesine bir gazlı bez veya pamuk koyulur.
• Kan alınan bölgeye baskı yapılarak ardından bir bant veya bandaj takılır.

Bununla birlikte coombs testinde iğnenin battığı yerde çürük oluşabilirken, ağrı hissedebilir ancak bu zamanla kendiliğinden geçer türde bir morluk ve ağrıdır. Nadir durumlarda, hasta kan almayı takiben  damarlarda şişlik yaşanabilirken, sıcak bir kompres damarları rahatlatmaya ve bölgeye kan akışını iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Coombs Testi Sonrası Riskler 

Combs testinde kan alımıyla ilgili çok az risk vardır, damarlar ve arterler kişiden kişiye ve vücudun bir tarafından diğerine değişir. Bazı kişilerden kan almak daha zor olabilir. Kan alınmasıyla ilişkili diğer riskler azdır ancak bilinmesinde fayda vardır.  Bu riskler şu şekildedir;

• Bayılma veya baş dönmesi 
• Damarları bulmak için birden fazla delik
• Hematom (deri altında kan birikmesi)
• Aşırı kanama
• Enfeksiyon (cilt kırıldığında küçük bir risk)

Coombs Testi Sonuçları

Kırmızı kan hücrelerine saldıran antikorları bulmak için yapılan coombs testleri, negatif veya pozitif olarak sonuçlanır. Direkt coombs testi negatif sonucu, kanda kırmızı kan hücrelerine bağlı antikorların bulunmadığı anlamına gelir. İndirekt coombs testi negatif çıkanlarda ise, kanın transfüzyon yoluyla alınan kanla uyumlu olduğu anlamına gelir. Hamile bir kadında Rh faktörü (Rh antikor titresi) için negatif test, bebeğinin Rh pozitif kanına karşı antikor geliştirmediği anlamına gelir. Yani bu, Rh duyarlılığının meydana gelmediği demektir.

Direkt coombs testi pozitif çıkanların sonuçları,  kanlarındaki kırmızı kan hücrelerine karşı savaşan antikorlara sahip oldukları anlamına gelir. Bu, uyumsuz kan transfüzyonundan kaynaklanabilir, hemolitik anemi veya yenidoğanın hemolitik hastalığı (HDN) gibi durumlarla ilgili olabilir. İndirekt coombs testi pozitif çıkanlarda ise sonuçlar, kandaki dönorun kanıyla uyumsuz olduğu ve o kişiden kan alamayacakları anlamına gelir. 

Hamile olan veya hamile kalmayı planlayan bir kadında Rh antikor titresi testi pozitifse, Rh pozitif kana karşı antikorları (Rh hassasiyeti) olduğu anlamına gelir. Bebeğinin kan grubunu kontrol etmek için hamileliğin erken döneminde test edilir. Bebeğin Rh pozitif kanı varsa, bebeğin kırmızı kan hücrelerinde sorun yaşamaması için anne hamilelik boyunca yakından izlenir. Ayrıca duyarlılık oluşmadıysa, Rh immünoglobulin iğnesi ile önlenebilir.