Çözüm Odaklı Terapi Nedir?

Çözüm odaklı terapi yöntemi, Steve de Shazer ve Insoo Kim Berg tarafından bulunmuştur. Kısa süreli çözüm odaklı terapi adını da alan yöntem 1980’li yıllardan bu yana alternatif bir terapi yöntemi olarak uygulanmaktadır. Diğer terapi metotlarından en büyük farkı, terapide tümevarımdan faydalanılmalıdır. Çözüm odaklı terapi, diğer terapi metotlarına göre daha pragmatik yani faydacı bir bakış açısı temelleri üzerine yapılandırılmıştır. 

Ortalama olarak 6 seanstan oluşan çözüm odaklı terapi modelinin ilk ortaya çıkışı aile danışmanlığı için olmuştur ancak metot günümüzde pek çok farklı sorunun çözümünde psikoterapistler tarafından kullanılmaktadır. Bilimsel alanda yapılan araştırmalar, çözüm odaklı terapinin hastalarda çocukluk döneminden, yaşlılık dönemine kadar farklı yaş gruplarında etkin bir şekilde kullanılabildiğini kanıtlamıştır. Depresyon, anksiyete, okul sorunları, ikili ilişki ve aile içinde yaşanan problemler ile birlikte pek çok farklı psikiyatrik problemin çözümünde etkili olduğu görülmektedir. 

 Çözüm Odaklı Terapi Nasıl Yapılır?

Genellikle terapi yöntemlerinin çoğu, hastaların geçmişine odaklanmaktadır. Kısa süreli çözüm odaklı terapi metodunda ise danışanın geçmişinden çok geleceği ve şu anki durumuna önem verilmektedir. Bu sayede kişilerin istedikleri geleceğe doğru ilerlemelerinde, çözüm odaklı terapi ile yardımcı olmaktadır.  

Bu terapi metodunda hastanın geçmişte yaşadığı problemlerin nasıl üstesinden geldiği belirlenmektedir. Çözüm odaklı terapide, sorunlara neyin yol açtığının üzerinde durulmasının yerine, sorunların nasıl ortadan kaldırılacağına yönelik çözüm arayışları üzerinde durulmaktadır. Bu noktada temel yaklaşım; çözüm kişilerin kişisel kaynaklarında vardır, terapist bu noktada sorunların çözüme kavuşmasında yalnızca destekleyici ve yol göstericidir. 

Çözüm odaklı terapide, insan hayatının sürekli bir değişim ve dönüşüm içerisinde olduğu gerçeğine inanılmaktadır. Böylelikle kişilerin hayallerini kurduğu geleceğe ulaşması için terapist bu değişimin kapılarını aralamaktadır. Kısa süreli çözüm odaklı terapi metodu şu 7 yöntem takip edilerek uygulanmaktadır; 

1. Danışanın sorununun tanımlanması ve somut hale getirilmesi
2. Danışanın, terapi sürecinden hedef ve isteklerinin belirlenmesi
3. Tedaviye başvurmasındaki esas sorunun yaşanmadığı durumların irdelenmesi
4. Kişilerin bu sorunla başa çıkmak için denediği çözüm arayışlarının tespit edilmesi
5. Mucize sorunun sorulması 
6. Danışanların yaşadıkları sorunda kendilerine 0 ile 10 puan arasında bir derece verilmesinin istenmesi
7. Psikoterapistin, bir sonraki görüşmeye kadar danışandan yapmasını istediklerini belirtmesi yani ev ödevi vermesi. 

Çözüm Odaklı Terapi Sırasında Kullanılan Teknikler

Kısa süreli çözüm odaklı terapide, psikoterapist kişilerin ne istediğini bulmaya odaklanmaktadır. Bu teknikte danışan ve terapistin, somut ve aynı zamanda ulaşılabilir hedefleri bulunmaktadır. Çözüm odaklı terapinin temel yaklaşımında küçük değişikliklerin büyük çözümleri beraberinde getirdiği ana fikri yatmaktadır. Bu nedenle en önemsiz ve küçük görünen amaçlar bile, bu terapi için büyük önem taşımaktadır. 

Kısa süreli çözüm odaklı terapi yönteminde şu 3 hedef amaçlanmaktadır;

1. Sorun olarak algılanan durumda danışanın yaptığı şeyi değiştirmek,
2. Danışanın soruna olan bakış açısını değiştirmek,
3. Danışanın sorun olarak gördüğü duruma ilişkin güçlü yanlarını ortaya çıkarmak ve çözüm için harekete geçirmek.

Çözüm odaklı terapide, danışan istenmeyen davranışlarının yerine ne yapılmasının beklendiği ve istendiğinin mutlaka belirlenmesi gerekmektedir. Kısa süreli çözüm odaklı terapide kullanılan teknikler şu şekildedir; 

• Soru Sorma: Terapide danışana, çok seçenekli ve varsayımsal sorular sorulmaktadır. 
• Problemin Normalleştirilmesi: Bu teknikle terapist danışana, bu sorunun yalnızca kendinde olmadığı hissettirmektedir. Ayrıca sorunun uçlarda yaşanmasının da önüne geçmektedir. 
• İltifat Etme: Danışanların yaptıkları iyi şeyler terapist tarafından takdir edilmektedir.
• Mucize Soru: “Farz et ki gece sen uyurken bir mucize oldu ve problem çözüldü. Bunun olduğunu nasıl anlarsın? Hayatında ne değişirdi?” Bu soru kalıbı ile sorulan sorular mucize soru olarak adlandırılmaktadır. Mucize soru tekniği, çözüm odaklı terapinin kendine has yöntemlerinden birisi olarak bilinmektedir.  
• Derecelendirmeli Sorular: Bu teknikte danışanın soruna ilişkin en kötü duruma 0, en iyi duruma ise 10 puan vermesi istenmektedir. Terapist danışana kendini bugün nerede gördüğünü sormakta ve 0 ile 10 arasında derecelendirmesini istemektedir. 
• Kestirme Görevi: Bu teknikte danışandan gün içerisinde kendilerine vakit ayırmaları istenmektedir. Bu aralıkta danışandan gelecek gün problemin ortaya çıkıp çıkmayacağını tahmin etmesi beklenmektedir. 
• İleriye Dönük Sorular: Danışandan gelecekteki bir zaman diliminde aynı sorunun yaşanmadığı bir süreci hayal etmesi istenmektedir. 
• Problemi Tespit Etme: Bu teknikte terapist, danışanın problem zinciri içerisindeki olayları eksiksiz bir şekilde anlatmasını istemektedir. Bu sırada danışana spesifik ve ayrıntılı sorular yönelterek ana problemin ne olduğunu tespit etmektedir. 
• Dışsallaştırma: Bu teknikte psikoterapist tespit edilen soruna farklı bir isim vermektedir. Bu sayede sorun ile danışan arasında bir hat çizilir ve danışan sorunun dışında tutulur. 
• Hipnoz: Çözüm odaklı hipnoz tekniğinden yararlanılarak, danışana sorunun çözümüne yönelik telkinlerde bulunulmaktadır. 
• Yapılandırılmış Kavga: Bu teknik genellikle çift terapilerinde kullanılmaktadır. Yöntemde terapist, çiftlere bir yönerge vermektedir. Bu yönergede bir kavga senaryosu yer almaktadır.
• Örüntüleri Kırma: Örüntüleri kırma tekniği ile şikayetler ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır. Sorunla ilişkili beden davranışı, mekan, süre, zaman gibi bir takım faktörler değiştirilmektedir. Bu sayede soruna yönelik şikayet örüntüsü üzerinde fark yaratmak istenmektedir. 
• Görev Verme (Ev Ödevi): Bu teknik sayesinde danışanın bir sonraki seansa kadar yapması gerekenler terapist tarafından söylenmektedir. Özellikle ilk seanstan sonra verilen görev, danışanın aile, evlilik, arkadaşlık gibi ikili ilişkilerinden gözlem yapması şeklindedir. Bu sayede danışanın ne istediğini saptaması amaçlanmaktadır. 
• Sürpriz Yapma Görevi: Terapist danışana, ikili ilişkilerinde karşısındaki kişiyi şaşırtacak bir şeyler yapmaya sevk etmektedir. 
• Yaz, Oku, Yak: Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) ve depresyonda kullanılan en etkili yöntemlerden biridir. Hastalardan sorunları yazmaları, okuyarak değerlendirmeleri ve en sonunda yakmaları istenmektedir. 
• Farklı Bir Şey Yapma: Bazı danışanlarda “ne yapsam aynı” cümlesinin sık sık kurulduğu görülmektedir. Bu sendromun ortadan kaldırılması için terapist danışanı, problemler ile başa çıkma anında farklı bir şey yapmaya yönlendirmektedir. 

Çözüm Odaklı Terapinin Temel Kuralları 

Çözüm odaklı terapi yöntemi 3 ana kural üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu kurallar şu şekilde sıralanabilir; 

1. Bozulmamışsa, onarmamak: Danışanın bir konuda herhangi bir şikayeti bulunmuyorsa, terapist o konuya ilişkin bir müdahalede bulunmamaktadır. Danışanın sorunun olmadığı bir konuda terapi yapılmamaktadır. 

2. İşleyen çözüm yollarını artırmak: Danışanın sorunla başa çıkma yöntemleri kendi içerisinde tutarlı bir şekilde işe yarıyorsa, terapist bu yöntemleri artırmasını istemektedir. Bu sayede çözüm yöntemlerinin daha sık kullanılması sağlanarak sorunların üstesinden daha kolay gelinmesi amaçlanmaktadır. 

3. İşlemeyen çözüm yollarını bırakmak, yeni çözüm yolları üretmek: Danışanın sorunu çözmek amacıyla uyguladığı çözüm yollarının işe yaramadığı durumlar tespit edilirse bu bakış açısı ile hareket edilmektedir. Böyle durumlarda danışanın işe yaramayan çözüm yollarını denemekten vazgeçmesi istenmektedir. Danışan, yeni çözüm yollarını bulmaya sev edilmektedir. 

Çözüm Odaklı Terapi Eğitimi

Çözüm odaklı terapi eğitimi, psikoterapistler tarafından alınmaktadır. Bu eğitimi alan psikoterapistler, seanslarında çözüm odaklı terapi metodundan faydalanabilmektedir. Böylelikle terapistler, danışanlarının sorunlarını bu tedavi metodunu kullanarak çözüme kavuşturmalarında yardımcı olabilmektedir. Çözüm odaklı terapi eğitimi, mutlaka uzman kişiler tarafından verilmelidir. Psikoterapistlerin yararlanabileceği, çözüm odaklı terapi eğitimi ve sertifikası veren pek çok farklı kurum mevcuttur.