Dil Yanması

Dil Yanması Nedir?

İnsan vücudunda beş duyu organından biri olan dil, ağız içerisinde bulunarak tat alma görevini yerine getirmektedir. Bunun yanı sıra besinlerin çiğnenmesi ve yutulması işlemlerinde yardımcı olur. Sağlıklı bir dilin görünümü ise pembe renktedir. Dil yanması, B12 eksikliği, vitamin ve demir yönünden eksiklikler olması halinde çok kırmızı görünmesi, yara ya da ateşi durumları görülebilir.

Dil yanması ise tıpta sık rastlanan sorunlardan biridir. Örneğin, herhangi bir içeceği çok sıcak halde iken tüketmeniz halinde dil üzerinde yanık meydana gelir. Vücudumuzun herhangi bir yerinde oluşan yanıklar için ilk yardım tedavisi gereklidir. Dil yanıkları için aynı şekilde ilk yardım tedavisi yapılması gerekir.

Dil üzerinde hafif bir yanık olması halinde sağlık kuruluşlarına müracaat etmeden belli bir süre sonrasında kendiliğinden iyileşebilir. Dil üzerinde rahatsız edici ve şiddetli yanıklar için ise sağlık kuruluşlarına müracaat edilmesi gerekir. 

Günümüzde farklı bir sorun ise dilde yanma gerçeklememesine rağmen dil yanması hissedilmesidir. Bu durum tıpta dil yanması sendromu olarak ifade edilmektedir. Dil üzerinde gerçek bir yanığın oluşması ise glosodini (dil yanması) hastalığı olarak tıpta kendisine yer bulmuştur.

Dil Yanması Belirtileri Nelerdir?

Dil yanması (Glosodini), rahatsızlık veren ciddi bir durumdur. Dil üzerinde meydana gelen yanıkların derecesine göre belirtiler şekillenebilir. 

• Birinci derece yanıklar yaşamanız halinde; dil üzerinde kızarıklık ve şişlik meydana gelir. 
• İkinci derece yanıklar ise birinci dereceye göre daha şiddetli seyreder. Bu sebeple hem dış hem de dilin alt tabakası zarar görür. Bunun sonucunda kabarcık oluşumu, dilde yanma ve kızarıklık meydana gelir. Bu ağrı hissi birey için daha yorucu ve dayanılmazdır.
• Üçüncü derece yanık ise en son aşama olarak nitelendirilir. Dil üzerinde yer alan dokuların en alt tabakasına kadar yanma gerçekleşmiştir. Bu evrede ise; hissizlik, şiddetli ağrı ve dilin görünümü beyaz ya da siyaha dönüşmüştür.

Dilinizin görünümünü incelediğiniz zaman girintili çıkıntılı küçük yapılar bulunmaktadır. Bu küçük dokular papillalar olarak ifade edilmektedir. Papillalar arasında yaklaşık 2.000 ile 10.000 arasında tat tomurcuğu yer almaktadır. Dilde yanma gerçekleştiği zaman papillalar arasında bulunan tat tomurcukları zarar görecektir. Bunun sonucunda dilde yanma halinde tat alma duyusunda hissizlik meydana gelebilir.

Dilde yanma oluşmamasına rağmen dil yanması sendromu belirtileri ise; 

• yanma hissiyle birlikte ağız içerisinde metalik ya da acı bir tat bulunması,
• tükürük salgısının yeterli olmasına rağmen kişide ağız kuruluğu hissi,
• birinci ya da ikinci dereceden bir yanık meydana gelmemesine rağmen gün aşırı tekrarlanan yanma hissi bu hastalığın belirtileridir.

Dil Yanması Nedenleri Nelerdir?

Dilde yanma farklı nedenlere bağlı ortaya çıkabilir. Dilde yanma tüketeceğiniz içeceğin çok sıcak olması halinde ortaya çıkabilirken; vitamin eksiklikleri nedeniyle ya da psikolojik sebeplerden dolayı ortaya çıkabilir. 

Kötü beslenme ve vitamin eksikliği sistemik nedenlere bağlı; ağız ve diş sağlığı için kullanacağınız malzemelere karşı hassaslık lokal faktörlere girerken; anksiyete ve depresyon gibi nedenler psikolojik faktörler arasında gösterilebilir.

• B12 vitamini eksikliği kansızlığı tetikleyen bir durum olduğu için dilde yanma vakalarının bir çoğunda B12 eksikliği tespit edilmiştir. Hayvansal ve bitkisel gıdalarda bulunan B12 vitamini, eksik alınması halinde dilde yanma, kızarıklık ve ağrı durumu gözlenmektedir.
• Ağız mukozasında pamukçuk oluşması (ağız içerisinde maya enfeksiyonudur)
• Asitli yiyecek ve içeceklerin fazla tüketilmesidir.
• Ağız tümörleri
• İleri boyutta anemi
• Multipl skleroz
• Diş taşı ve çürükler
• Ülserler
• Reflü hastalığı
• Şeker hastalığı 
• Hipotiroidizm (tiroid bezinin yavaş çalışmasıdır)
• Sıkça dil ucunun ısırılması
• Ağız ve diş sağlığı için ürünlerin aşırı derecede kullanılması
• Diş gibi dilin fırçalanması
• Beslenme yetersizlikleri
• Coğrafi dil (harita şeklinde dil)
• Anksiyete 
• Depresyon
• Ağız ve diş sağlığı ürünlerine karşı hassaslık/alerji bulunması

Dil Yanması Kimlerde Daha Fazla Görülür?

Hastalıklar kişilerin cinsiyeti, yaşı ya da alerji durumlarına göre fazla görülme olasılığı vardır. Örneğin, diyabet (şeker) hastalığı daha çok obez bireylerde görünürken, obez olmayan bireylerde de görülme olasılığı vardır. Dilde yanma olasılığı ile daha fazla karşılaşan insan grupları; 

• Kadınlarda
• İleri yaşlarda hem erkek hem de kadın bireyler,
• Sigara ve diğer tütün ürünlerini kullanan bireylerde,
• Gıda alerjisi bulunan bireylerde,
• Diş protezi kullanan kişiler,
• Stresli kişiler de dilde yanma daha fazla görülür.

Dil Yanması Teşhisi

Hekimler tarafından öncelikle hasta bireylerin dilde yanma hissi ile karşılaştığını somut olarak belirtmesi gerekir. Bunun üzerine hekimler abeslang (dil basacağı) yardımıyla dil üzerini gözle incelemesi yapılmaktadır. Özellikle ikinci ve üçüncü derece yanıklar için uzman bir hekime kesinlikle müracaat edilmesi gerekir.

Dil hastalıkları ile birlikte ortaya çıkabilecek diğer sorunlar için başka tetkiklere ihtiyaç duyulabilir. Örneğin, hekiminiz dilde yanma hastalığınızın besin ya da vitamin eksikliği sonucunda ortaya çıktığını düşünmesi üzerine kan testine başvurabilir.

• Gıdalara karşı alerjik reaksiyonlarınızı incelemek amacıyla alerji testleri tercih edilebilir.
• Beslenme ve vitamin eksiklikleri için kan testi tercih edilebilir.
• Ağız kuruluğu ile alakalı dilde yanma düşünülüyor ise tükürük testine başvurulabilir.
• Mantar enfeksiyonları için ağız ve dil üzerinden alınan kültür örneğine başvurulabilir.

Dil Yanması Tedavisi

Başlangıç seviyesinde olan dil yanmaları için öncelikle temel hedef ilk yardım olmalıdır. İkinci ve üçüncü derece dil yanmaları için ise uzman bir hekime kesinlikle görünmelisiniz. Uzman bir hekim yanığın türü ve fiziksel durumunuza göre uygun bir tedavi türü başlatması gerekir.

Dilde yanma tedavi edilirken hastalığın altında yatan nedenlere bağlı kalarak tedavi gerçekleştirebilir. Örneğin, tütün kullanımına bağlı bir dilde yanma gerçekleşmesi üzerine tütün kullanımlarından uzak durulması uzman bir hekim tarafından önerilir. Buna bağlı kalarak hastalığın ortaya çıkan etiyolojik faktörlerine göre diyet kılavuzları hazırlanmaktadır.

Birinci derece dil yanmalarında; 

• Ağrıyı azaltmak için buz küpleri ya da dondurma tüketebilirsiniz.
• Soğuk suyla gargara yapabilirsiniz.
• Dil yanması karbonat kullanılabilir. Karbonat, dil ya da ağız sağlığında oluşan yaraların ağrı hissini hafifletir, şişliği önler ve enfeksiyon oluşmasını engeller.
• Ağrı ve enflamasyonları azaltmak için asetaminofen ya da ibuprofenler kullanılabilir.

Dil yanması sendromu uzun yıllar boyunca devam edebilir. Bu sendrom ile ilgili yapılan araştırmalar neticesinde 3 ile 5 yıl arasında kendiliğinden tedavisiz bir şekilde iyileştiği tespit edilmiştir. Dil yanması sendromu sizleri aşırı rahatsız etmesi üzerine psikoterapi alabilirsiniz. 

Dilde Yanma Hissi (Dil Sendromu) Psikoterapisi : Uzman bir hekim ve hasta birey eşliğinde 'dil yanması hissi' üzerine motivasyonunu yükseltmek ve kendisini iyi hissetmesi adına konuşmalar yapılmasıdır.

Dil Yanması Tedavi Edilmezse

Birinci derece yanıklar tedavi edilmediği takdirde yaklaşık 1 ile 8 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşmesi mümkündür. İkinci ve üçüncü derece yanıkların tedavi edilmemesi halinde kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu hasarlar tat dokusunun bozulması, ağız mukozasının görünümünde bozukluk, yeme-içme faaliyetlerinizde ileri ki süreçler için eksiklik olabilir. 

Dil yanması sendromu ise kendiliğinden iyileşmektedir. Bu iyileşme sürecinde sizler sadece psikolojik yönden rahatsız olabilirsiniz. Bununla birlikte depresyon ve anksiyete şikayetleriniz artış gösterebilir.

Dil Yanmasına Ne İyi Gelir?

Sıcak bir içeceğin ya da yemeğin kontrol edilmeden tüketilmesi sonucunda dilde yanma meydana gelebilir. Bu gibi durumların iyileşme süreci yanığın şiddetine göre değişiklik gösterebilir. Dil yanmalarında iyileşme sürecini en aza indirebilmek ve kendinizi iyi hissedebilmek adına birkaç bitkisel/doğal tedavi deneyebilirsiniz.

• Bal: Antibakteriyel özelliğiyle bilinen bal, dil yanmalarında kullanılabilir. Bir tatlı kaşığı balı dil üzerine sürerek beklemelisiniz. Bu bekleme süreci kesinlikle kişiden kişiye değişir, yorulduğunuz ve farklı bir his aldığınız zaman bekleme süresini sonlandırabilirsiniz. Bal, dil yanmalarında enfeksiyon oluşumunu önlerken ağrı ve şişliği azaltır.
• Soğuk İçecek: Ağzınızda dil yanması gerçekleştikten hemen sonra doku hasarını önleme ve enfeksiyon oluşmasını ortadan kaldırmak için soğuk bir içecekten birkaç yudum alabilirsiniz.
• Ağız yoluyla nefes: Sıcak bir şeyi tükettikten sonra hemen besini ağzınızdan çıkartın ve dilinizi dışarı çıkararak nefes almaya başlamalısınız. Bu sayede dil üzerine temas eden soğuk hava acı/yanma hissini hafifletecektir.
• Aloe Vera: Neredeyse tıpta birçok alanda kullanacağınız aloe vera jeli, dil yanmaları için de tercih edilmektedir. Aloe Vera bitkisinin yaprağından elde edilen jeli, diliniz üzerine sürerek bekletin. Bu sayede iyileşme sürecini hızlandırır iken, ağrı hissini azaltacaksınız.
• Yoğurt: Yanıkların tedavisinde yatıştırıcı etkisiyle bilinen yoğurt dil yanmalarında kullanılabilir. Dil yanması ile karşılaşmanız halinde bir kase yoğurdu ağzınızda belli bir süre bekleterek bitirmeye çalışabilirsiniz.
• Şeker: Hem yanma hissini yatıştırırken hem de tat alma duyusunu geliştirir. Dilde yanma gerçekleştikten sonra hastaların en şikayetçi olduğu nokta tat alamamasıdır. Bu sebeple bir çay kaşığı şekeri dilinizin üzerine koyarak bekletebildiğiniz kadar bekletmelisiniz.

Dil Yanmasına Ne İyi Gelmez?

• Dilde yanma ile karşılaştığınız zaman yanık kremleri kullanmamalısınız. Bu kremler uzman hekim dahilinde reçete edilerek yazılması halinde kullanılması uygundur. 
• Dilinizin üzerindeki yanma/acı hissi iyileşinceye kadar asitli gıdalardan uzak durmalısınız. Her yanma hissinde iyileşme süreci daha fazla uzayacaktır. Örneğin, turunçgiller, domates ve sirkeden uzak durmanız gerekir.
• Tuz ise yara oluşumunu hızlandırır ve iyileşme sürecini yavaşlatır. Bu sebeple iyileşme gerçekleşinceye kadar tuzlu gıdalardan biraz uzak durmalısınız.

Dil Yanması İlaç Tedavisi

Uzman hekim iş birliğinde dil yanmalarında ilaç tedavisi uygulanabilir. Uzman hekimlerin reçete etmediği hiçbir ilacın kullanılması uygun değildir. Bu sebeple reçete edilmeden kulaktan duyma bilgiler ile ilaç kullanmanız tavsiye edilmez.

Dilde yanma ve beyazlık şikayetleri için ağrı kesiciler uzman hekim tarafından tercih edilebilir. İbuprofen, dilde yanma şikayetlerine bağlı olarak ortaya çıkan ağrıların azaltılması amacıyla hekimler tarafından reçete edilebilir. Eczane ya da hekiminizin anlattığı kullanım şekli doğrultusunda tedavi sürecini ilerletmelisiniz. 

Non steroid grubundan olan ibuprofenin, karın ağrısı, mide ekşimesi, uyuşukluk ve baş dönmesi gibi yan etkileri olabilir. Bu yan etkiler ile karşılaştığınız zaman uzman hekiminize danışmalısınız. 

Dil Yanması için Hangi Doktora Gidilir?

Dilde yanma ve sızı şikayetleri için özel ya da kamu kuruluşlarının KBB (Kulak Burun Boğaz) bölümüne müracaat etmelisiniz. Dil üzerinde meydana gelen aft (pamukçuk) durumları için ise kombine dermatoloji ile birlikte tedavi süreci yürütülmektedir.