Disfazi

Disfazi Nedir?  

Disfazi anlama ve/ veya ifade etme becerilerinde bozulmaya yol açan dil- konuşma bozukluğudur. Bu konuşma bozukluğuna sahip kişilerde anlama problemi, konuşurken sözcük bulmada güçlük, sözcükleri karıştırma, sözcüklerin sıralamada güçlük, okuma ve yazma zorluğu gibi çok sayıda sorun oluşabilir. Kişi kendini ifade etmekte ya da karşı tarafı algılamakta güçlük yaşayabilir bu da başta kişinin içe çekilmesine ya da seçici konuşmamazlık davranışı sergilemesine yol açabilir. Kişinin yaşam kalitesinde düşmeye ve sosyal hayata katılımında azalmaya zemin hazırlar. 

Disfazi sadece anlamada veya sadece kendini ifade etmede/ konuşmada bozukluk şeklinde görülebilir. İfade etme becerisinde bozulmaya yol açan disfazide kişiler söyleneni anlar ancak cevap verirken kelimeleri seçmede veya bir sıra içerisinde dil kurallarına uygun olarak konuşmada güçlük yaşarlar. Bunların yanı sıra hem anlama hem de kendini ifade etme becerisinin/ konuşmanın etkilendiği disfazi vakaları da mevcuttur.   

Disfazi tedavisi dil ve konuşma terapisi ile yapılmaktadır. Tedaviye erken başlamak, iyi bir motivasyonla düzenli olarak terapiye devam etmek başarı şansını arttırır. 

Disfazi Belirtileri Nelerdir? 

Disfazi anlama ve ifade etme becerilerinde güçlüklere yol açar. Nesneleri adlandırmada güçlük, sıralı/ kurallı cümle diziliminde güçlük, okuma ve yazmada zorluk gibi çok çeşitli belirtilerle görülebilir. 

Disfazi belirtilerinden bazıları kısaca şöyle sıralanabilir:

• Konuşma bozukluğu
• Algılama/ anlama problemi
• İfade etme becerisinde bozukluk
• Sözcük bulmada zorluk, sözcükleri karıştırma
• Soyut sözcükleri algılamada güçlük
• Sözcüklerin sıralı diziliminde güçlük
• Dilbilgisi yanlışlıkları yapmak, karışık dilbilgisi kurallarını algılama güçlüğü
• Nesneyi adlandırmada güçlük
• Duraksayarak, takılarak konuşma
• Mecazlı sözcükleri sözcüğün gerçek anlamlı şeklinde algılamak
• Okuma ve yazma güçlüğü 

Disfazi Nedenleri Nelerdir?

Disfazi konuşma bozukluğu çeşitlerinden biridir ve gelişimsel konuşma bozukluğunu tanımlamak için de kullanılabilir. Gelişimsel konuşma bozukluğu ise bilinen altta yatan bir sebep olmaksızın görülebilir. Bunun yanı sıra altta yatan bir sebebe bağlı olarak sonradan gelişen edinsel konuşma bozuklukları da disfazi olarak adlandırılabilir.

Beyin hasarına yol açan hastalık veya travmalar sonucu edinsel disfazi oluşabilir. 

Konuşma bozukluklarına neden olabilecek durum/ hastalıklar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Kafa travması
• Enfeksiyon
• Beyin kanaması ve enfarktüsü
• Epilepsi nöbetleri
• Kafa içi kitleler
• Beynin bazı bölgelerinin oksijensiz kalması
• Genetik etkiler
• Beyni besleyen damarlarda tıkanıklık                                                                                                                                

Disfazi Teşhisi 

Konuşma dilini anlamada güçlük çekme, sözcükleri karıştırma, sözcük bulmada zorluk, gibi şikayetler ile doktora başvuran hastaların konuşma bozukluğunun ve hastalık/ etkilenimlerin teşhiş edilmesi için öncelikle hastalık hikayesi öğrenilir, hastanın fiziksel ve nörolojik muayenesi yapılır. Doktor gerekli görürse manyetik rezonans (MR) görüntüleme gibi görüntülemeye yöntemlerine başvurur. 

Hastalık hikayesi alınarak hastanın şikayetleri ve bu şikayetlerin ne zamandan beri devam ettiği sorgulanır. Hasta veya hasta yakını disfazi tablosu gelişmiş kişinin sahip olduğu hastalıklar, geçirdiği travmatik yaralanmalar, geçirdiği ameliyatlar ve ailesel hastalık geçmişi hakkında doktora bilgi vermelidir. 

Nörolojik muayene konuşma bozukluğunun ve/ veya buna neden olan hastalığın teşhisi için önemlidir. Doktor hastanın bilinç- kognitif durumunu gözlemler. Gerekli görürse refleks, duyu ve kas gücü muayenesi yapar. Hastanın konuşmasını değerlendirir.

• Disfazi muayenesinde hastanın konuşması gözlemlenir. Konuşmada akıcılık, anlama, tekrarlama fonksiyonları değerlendirilir.
• Anlama değerlendirmesinde hastaya basitten zora doğru komutlar verilir ve hastanın anlayarak uygulaması beklenir.
• Yazma değerlendirmesinde doktor hastadan bir cümle yazmasını talep eder. Hastanın yazacağı cümle anlamlı olmalıdır.
• Tekrarlama değerlendirmesinde doktor hastaya bir cümle söyler ve hastanın tekrar etmesini ister.
• İsimlendirme değerlendirmesinde doktor hastaya çeşitli nesneler gösterir ve isimlendirmesini ister.
• Okuma değerlendirmesinde doktor hastaya bir metin verir ve metni okuyup metinde yazan komutu gerçekleştirmesini ister. 

Disfazi Tedavisi 

Disfazi tedavisi bir sağlık profesyonelleri ve aile üyelerinden oluşan bir ekip tarafından çok yönlü olarak yapılır. Doktor ve dil ve konuşma terapisti disfazi tedavisinde aktif bir rol oynayan meslek elemanlarındandır. Dil ve konuşma terapisi bu alanda lisans eğitimi almış dil ve konuşma terapistleri tarafından uygulanır. Ses, dil, konuşma bozuklukları, yutma bozukluklarının tedavisi dil ve konuşma terapistlerinin uzmanlık alanıdır. 

Disfazi tedavisinde faydalanılan tedavi yöntemi dil ve konuşma terapisidir. 

Dil ve konuşma terapisi programı hastaya özgü olarak ve hastanın gereksinimlerine yönelik uygulanır. Hastanın algılama- konuşma sorunlarını çözmesi, becerilerini arttırması veya iletişim stratejileri kazanarak günlük yaşama aktif olarak katılabilmesi hedeflenir.

Kişilere uygulanan dil ve konuşma terapisinin:

• Kişiyi kapsamlı değerlendirerek terapi programını belirlemek
• Dil ve konuşma becerilerindeki gelişim geriliklerini tedavi etmek
• Ailelerle iletişime geçmek, gerekliyse aileye eğitim vermek
• Dil ve konuşma bozukluğunun rehabilitasyonunu üstlenmek
• Akıcı konuşma kazandırmak
• İletişim problemlerinin oluşumunu engellemek, becerileri arttırmak, destekleyici önerilerde bulunmak gibi amaç ve görevleri vardır. 

Dil ve konuşma terapisinde uygulanan egzersizlerden bazıları şunlardır: 

• Davranış değişiklikleri yaklaşımı

• Bilişsel öğrenme yaklaşımı
• Uyaranlar ile becerilerin arttırılması
• Tekrar yapılandırma
• İletişim stratejilerinin geliştirilmesi

• Konuşmanın ve yazmanın iyileştirilmesi
• Kolaydan zora doğru ilerleyici çok tekrarlı eğitim

• Komutları sırayla uygulayarak ilerlemek

• Duyduğunu ve okuduğu metni anlama çalışmaları

• Okuma ve yazma egzersizleri
• Anlama, algılama çalışmaları
• Tekrar ederek pekiştirmek
• Cümlelerdeki söz dizilimlerini öğrenmeye yönelik egzersizler
• Farklı sesleri birbirinden ayırabilmeyi hedefleyen alıştırmaları
• Söyleyiş çalışmaları
• İşitsel alıştırmalar
• Sözcük çalışmaları 

Disfazi Tedavi Edilmezse 

Disfazi tedavi edilmezse kalıcı konuşma bozukluğu oluşabilir ve konuşma bozukluğu kişinin hayatını büyük ölçüde etkileyebilir. Disfazi; kişide psiko- sosyal problemlere yol açabilir, kişinin yaşam kalitesinde düşmeye neden olabilir. 

Disfazi tedavi edilmezse oluşabilecek sorunlardan bazıları şunlardır:

• Konuşma isteğinde azalma
• Seçici konuşmamazlık
• İletişim problemleri
• Sosyal hayata katılımın azalması
• İçe çekilme
• Psikolojik etkilenim
• Yaşam kalitesinde düşme 

Disfaziye Ne İyi Gelir? 

Disfazi tedavisinde konuşma terapisi önemli bir yere sahiptir. Konuşma terapisi alan kişiler terapistin önerilerine dikkat etmeli, çalışmaları tekrarlamalı, terapistin tavsiye ettiği egzersizleri uygulamalı, ev programlarına uymalıdır. Tedaviyi günlük yaşama yansıtarak terapistin önerilerini uygulamak gereklidir. Ayrıca tedaviye erken başlamak tedavinin başarısını arttırır. 

Disfazi tedavisini etkileyen bir diğer etken de motivasyondur. Kişi ne kadar motive bir halde olursa konuşma terapisinden sağladığı yarar da o kadar fazla olabilir. Bu süreçte ailenin desteği de önemlidir.   

Disfazili bir çocukla/ bireyle iletişim kurarken:

• Konuşma hızına dikkat ederek fazla hızlı olmayacak şekilde konuşmak
• Konuşurken kısa cümleler tercih etmek
• Kişiyi dinlerken sabırlı olmak ve konuşmasını bitirmesini beklemek
• Konuşma sırasında göz teması kurmak
• Kişinin ilgisini çeken konular hakkında konuşmak daha sağlıklı bir iletişimin sağlanabilmesi için gereklidir. 

Disfaziye Ne İyi Gelmez?  

Disfazi ciddiye alınması gereken bir problemdir. Anlamada, okuma ve yazmada, konuşmada güçlük çeken kişiler bir uzmana başvurarak mümkün olan en erken sürede tedaviye başlamalıdır. Tedaviyi geciktirmek veya tedavi almamak konuşma bozukluğunun kalıcı olmasına yol açabilir. Ayrıca disfazili kişilerle konuşurken bazı detaylara dikkat edilmelidir.  

Disfazili kişilerle iletişime geçerken: 

• Hızlı konuşmak
• Konuşurken göz teması kurmamak
• Gürültülü ortamda konuşmak 
• Uzun cümleler kullanmak
• Aynı anda birden çok konudan bahsetmek veya konuşurken başka şeylerle de meşgul olmak gibi davranışlardan uzak durulmalıdır.  

Disfazi İlaçları 

Disfazi için uygulanacak ilaç tedavisi disfazi tablosunun gelişmesine neden olan durumun/ hastalığın tedavi edilmesine veya hastalık etkilerinin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak verilmektedir. 

Donepezil ve pirasetam anlama ve/ veya konuşma kayıplarının olduğu şiddetli dil- konuşma bozukluklarının tedavisinde kullanılan ilaçlardandır. 

Disfaziye sahip kişiler doktor tarafından reçete edilen ilaçları kullanmalıdır. Kullanacakları ilaçlar için de önce doktora danışmalıdır. Bilinçsizce kullanılan ilaçların faydadan çok zararının dokunabileceği unutulmamalıdır. 

Çocuklarda Disfazi 

Çocuklarda yaşıtlarına göre dil ve konuşma becerilerinde geri kalma, konuşmada gecikme gibi konuşma problemlerine rastlanabilir. Çocuklarda gelişimsel veya edinsel disfazi görülebilir. Altta yatan nörolojik veya yapısal bir sorun olmasa da çocukta gelişimsel disfazi oluşabilir, çocuğun konuşmasında yaşıtlarına göre gecikme görülebilir.

Edinsel disfazide ise beyin hasarına yol açabilecek bir problem çocukta konuşma bozukluğuna yol açar. Tümör, kafa travması, enfeksiyon, beyin kanaması gibi sebepler çocuklarda edinsel disfaziye neden olabilir. Çocuklardaki edinsel disfazinin çocuğun seçici konuşmaması( mutizm), konuşma başlatmada ve akıcı konuşmada zorluk, konuşurken takılma, nesneleri adlandırmada güçlük, kelimeleri hatalı telaffuz etmek, sözcüklerin sıralı diziliminde güçlük gibi belirtileri vardır.

Çocuklarda disfazi tedavisine erken yaşta başlanması tedavinin başarı şansını arttırmaktadır. Ayrıca çocuklarda disfazi yetişkin hastalara göre daha iyi bir düzelme gösterebilmektedir. 

Disfazi için Hangi Doktora Gidilir?

Konuşma dilini anlamada güçlük çekme, ifade etme becerisinde bozulma, sözcük bulmada zorluk, sözcükleri karıştırma gibi şikayetleri bulunan hastalar ya da konuşma bozukluğu olduğu düşünülen çocuklar bir doktor muayenesinden geçmeli ve gerekliyse konuşma terapisine başlamalıdır. 

Disfazi teşhisi için nöroloji branşında uzmanlaşmış bir doktora (nörolog) başvurulmalıdır. Doktor nörolojik muayene ve çeşitli incelemeler yaparak teşhisi koyar, altta yatan problemleri de araştırıp tedavilerine başlar.

Doktor gerekli görürse hastayı bir dil ve konuşma terapistine yönlendirir. Disfazi tedavisinde dil konuşma terapisi önemli bir yere sahiptir.