Disüri

Disüri Nedir?

Disüri; kişilerin idrar yaparken (miksiyon) güçlük, yanma ve ağrı hissetmesidir. İdrar yaparken hissedilen ağrı veya yanma hissine sıklıkla idrar yolunun enfeksiyon hastalıkları neden olur. Disüri, erkeklere göre kadınlarda daha yaygın görünmektedir. Yaşlı erkekler idrar yaparken daha sık ağrı yaşarlar. 

Disüri, toplumda yaygın bir şekilde görülen bir şikayettir. Ayrıca disüri, alt idrar yolu enfeksiyonu belirtileri ile birlikte görüldüğü için hızlı bir şekilde tanı alması güçleşmektedir. İdrar yaparken hissedilen ağrı, idrarın irrite ettiği genital organlarda ya da üretra (idrar yolunun son kısmı) yani göbek altı ile kasıkları içine alan bölgede hissedilmektedirler.  

Disürinin en yaygın nedeni idrar yolu enfeksiyonları olsa da idrar ve üreme yollarındaki herhangi bir patolojide disüriye neden olabileceği için hastalar çok dikkatli bir şekilde değerlendirilmeli ve geniş bir ayrıcı tanı listesi yapılmalıdır.

Disüri Belirtileri  

Altta yatan nedenlere bağlı olarak hastalar disüri ile birlikte birçok belirti yaşayabilirler. Altta yatan nedenler ve ek belirtiler şu şekildedir: 

Sistit (mesane veya idrar torbası iltihabı): Sık sık idrara çıkma, yoğun idrar yapma ihtiyacı, mesane kontrolü kaybı, göbek deliği altında ağrı, idrarın bulanık ve kötü kokulu olması ve bazende idrarda kan görünmesi gibi belirtiler sistit vakalarında disüriye eşlik edebilir. 

Böbrek enfeksiyonu (pyelonefrit): Sırt bölgesine vuran ağrı, titreme ile yüksek ateş, bulantı ve kusma, idrarın bulanık olması, sık sık idrara çıkma ve idrara yapma dürtüsü disüriye eşlik eden belirtilerdir. Bazı vakalarda göğüs ve kolların üst dış bölgesinde kaşıntılı döküntüler varlık gösterebilir.

Üretrit: Üretrit, mesaneden hemen sonra başlayan ve idrarın dışarıya atılmasını sağlayan tüpün iltihaplanmasıdır. Erkeklerde ağrılı idrar yapma ve penisten akıntı gelmesi görülebilir. 

Vajinit (vajina enfeksiyonu): Hastaların disüri şikayetine ek olarak vajinada ağrı veya kaşıntı, renkli ve kokulu akıntı görülebilir. Ayrıca hastalar cinsel ilişki sırasında ağrı veya rahatsızlık hissedebilirler.

Disüri Nedenleri  

Birçok farklı neden disüriye (ağrılı idrar yapma) yol açmaktadır. Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonları disürinin en yaygın nedenidir. Erkeklerde ise üretrit ve prostat rahatsızlıkları disüriye neden olmaktadır. Disüri yapabilecek en sık nedenler şunlardır: 

İdrar yolu enfeksiyonları: Sistit (idrar torbası iltihabı), pyelonefrit (böbrek iltihabı), üretrit (üretra iltihabı) ve prostatit (prostat iltihabı) disüriye en sık yol açan enfeksiyon hastalıklarıdır. 

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar: Klamidya, gonore (bel soğukluğu) ve herpes (genital uçuk) gibi hastalıklar idrar yollarını etkiler ve hastaların idrar yaparken ağrı hissetmesine neden olabilir. Bu enfeksiyon hastalıkları her zaman belirti vermemesinden ötürü toplumda genel taramanın yapılması önemlidir. 

Böbrek taşları: İdrar ile atılamayan taşlar, mesane veya üreter (böbrek ile mesane arasındaki tüp) içinde birikerek hastaların idrar yaparken şiddetli ağrı hissetmesine neden olmaktadır. 

Yumurtalık (over) kistleri: Kistler, mesanenin her iki tarafını baskılayarak mesanenin tamamen boşalmamasına sebep olur. Mesanenin tam boşalamaması hastaların disüri yaşamasına sebep olur. 

Ağrılı mesane sendromu (interstisyel sistit): Enfeksiyondan bağımsız olarak mesane duvarlarının kronik (6 haftadan uzun süre) bir şekilde iltihaplanması ve tahriş olmasına interstisyel sistit denir. Bu sağlık problemini yaşayan kişilerde idrar yapmak ağrılı ve rahatsız edicidir. 

Alerjik reaksiyonlar: Tuvalet kağıtları, sabunlar veya çeşitli kimyasal temizlik ürünleri ile yapılan genital bölge temizliği bu bölgede alerjik reaksiyonlara ve tahrişe neden olarak hastaların idrar yaparken ağrı ve yanma hissetmesine yol açabilir. 

Vajinal enfeksiyonlar (vajinit): Gebelik, genital bölge temizlikleri veya yanlış antibiyotik kullanımları vajinanın kendi doğal ortamını bozduğundan ötürü bu bölgede enfeksiyon gelişebilir. Hastalar gelişen enfeksiyon nedeniyle disüri, kaşıntı ve ağrıdan şikayet edebilirler. 

İlaçlar: Mesane kanseri tedavisinde kullanılan ilaçlar mesane duvarlarını tahriş edip dokularda inflamasyona (iltihaplanma) sebep verebilir. Bunun sonucunda kişiler idrar yaparken ağrı veya yanma hissederler. 

Prostat büyümesi veya üretranın yapısal bozuklukları idrar yollarında daralmalara yol açmasından ötürü hastalar idrar yaparken ağrı (disüri) hissedebilirler. Diyabet gibi kronik hastalıklar, genital bölgede kuruluğa neden olan hormonal bozukluklar veya nörolojik hastalıklar mesanenin boşalmasını engelleyerek hastaların disüri yaşamasına neden olabilir. 

Disüri Teşhisi 

Disüri yaşayan kadın ve erkekler doktor tarafından muayene edilmesi gereklidir. Disüri, tedavi gerektirebilecek daha ciddi bir hastalığın veya anatomik bir problemin belirtisi olabilir. Hastanın öyküsü disürinin zamanına, devamlılığına, ciddiyetine, süresine ve ağrının yerine göre karakterize edilir. İdrar yaparken başlangıçta hissedilen ağrı idrar yolundaki bir patolojiyi işaret ederken idrar yaptıktan sonra hissedilen ağrı ise mesaneye bağlı patolojiye işaret eder.

Hasta öyküsündeki idrar yolu enfeksiyonları, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, ilaç kullanımı, aile öyküsü veya cerrahi işlemler çok önemlidir. Kadınlarda ek olarak vajinal akıntı veya genital bölgedeki tahriş varlığı ve kullanılan doğum kontrol yöntemi gibi ek öyküler tanıda çok yardımcı olmaktadır. Vajinal kültür/vajinal sürüntü, mikrobik vajiniti ortaya çıkarmak için yapılmaktadır. 

Doktorlar hastanın öyküsünü aldıktan sonra disüri sebebini netleştirmek için hastadan idrar örneği isteyebilir. İdrar tahlili, beyaz ve kırmızı kan hücreleri veya yabancı kimyasallar açısından analiz edilir. Beyaz kan hücrelerinin varlığı idrar yolunda bir iltihaplanma olduğu yönünde tanıyı destekler. İdrar kültürü ile de enfeksiyona neden olan bakteri veya mantarlar teşhis edilebilir. Hangi bakterinin enfeksiyona neden olduğu tespit edildikten sonra bu bakteriye yönelik tedaviye geçilir. 

İdrar örneğinde herhangi bir enfeksiyon tespit edilmeze doktorlar mesane veya prostatın ayrıntılı kontrolü için ek testler isteyebilir. Sistoskopi, böbrek ve mesane ultrasonu ve bilgisayarlı tomografi istenebilecek testler arasındadır. 

Disüri Tedavisi  

Disüri tedavisi altta yatan neden göre değişmektedir. Disürinin en yaygın nedeni idrar yolu enfeksiyonlarıdır. Enfeksiyon hastalıkları antibiyotikler ile tedavi edilir. Toplumda idrar yolu enfeksiyonuna en sık neden olan ajana göre antibiyotik tedavisi (ampirik tedavi) hastalara reçete edilmektedir. Yüksek ateş, titreme ve kusma ile seyreden piyelonefrit vakalarında antibiyotik ilaçlar damar yolu ile verilmektedir. 

Daha sonra yapılacak idrar kültüründe antibiyotik tedavisine dirençli bakteri tespit edilirse doktorlar, daha önce verdikleri antibiyotik tedavisini dirençli bakteriye göre değiştirebilir. Mantar kaynaklı enfeksiyonlarda mantar ilaçları (antifungal) tablet, topikal krem veya vajinal fitil şeklinde hastalara reçete edilebilir.

Hastada böbrek taşları nedeniyle disüri şikayeti varsa taşların büyüklüğüne ve yerine bağlı olarak çeşitli tedavi seçenekleri hastalara sunulur. 5 mm’den küçük olan böbrek taşları destek tedavisi ile takip edilir. Şayet destek tedavisi ile düşmeyen bu çaptaki taşlar için ek tedavi yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir. 5 mm’den daha büyük böbrek taşlarının tedavisi için ESWL ( vücut dışından şok dalgalarıyla taş kırma) ve 2 cm’den daha büyük böbrek taşları tedavisi için ise perkütan nefrolitotomi (PNL)  yöntemi tercih edilir. ESWL ( vücut dışından şok dalgalarıyla taş kırma) yönteminde dışarıdan yoğun ses dalgaları gönderilerek böbrek taşları kırılmaya çalışılır. Şok dalga tedavisi ile başarısız kalınan vakalarda perkütan nefrolitotomi ile hastanın böbrek taşlarına direk müdahale edilerek taşlar daha küçük hale getirilip vücuttan dışarı atılmaktadır. 

İyi huylu prostat büyümesi (BPH) nedeniyle gelişen disüri belirtisi ilaç tedavisi ile hafifletilmeye çalışılır. İlaç tedavisi ile hastada semptomatik iyileşme sağlanamazsa transüretral prostat insizyonu gibi (TUIP) cerrahi yöntemler kullanılır. Bu cerrahi yöntem ile üretra etrafındaki tıkayıcı nitelikteki prostat parçaları kesilerek dışarı alınır.  

Disüri Tedavi Edilmezse 

Disüri altta yatan nedene bağlı olarak kısa dönem içinde akut böbrek yetmezliği, sistemik enfeksiyon hastalıkları, sepsis (kan zehirlemesi), hematüri (idrarda kanama) nedeniyle akut anemi ve acil hastaneye yatış gibi kısa dönem komplikasyonlar gelişebilir. 

Son dönem böbrek yetmezliği (SDBY), kısırlık, idrar yolu (üreter ve mesane) kanserlerine bağlı ciddi sağlık problemleri uzun dönemde görülen komplikasyonlar arasındadır. Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına bağlı olarak artan antibiyotik direnci sonucunda vakalarda daha fazla hastaneye yatış görülür.

Disüriye Ne İyi Gelir? 

• Enfeksiyon riskini azaltmak için uzun süre idrar tutmamak

• Baharatlı ve şekerli gıdalardan uzak durmak

• Sıkı veya dar iç çamaşırı giymemek

• Bakterileri vücuttan atmak için bol bol su tüketmek

• Tuvalet sonrası genital temizliğin önden arkaya doğru yapılması

• Cinsel ilişki sonrası hızlı bir şekilde idrara çıkmak (idrar yolunda ve mesanede gelişebilecek enfeksiyon riskini azaltabilir)

• Kadınların genital bölgeyi temiz ve kuru tutması

• Sık sık tampon veya hijyenik pedleri değiştirmek

• Genital bölgede tahriş edici sabun, duş jeli veya diğer kimyasalları kullanmaktan kaçınmak

• Kız çocuklarının ıslak mayo ile uzun süre oynamasına müsade etmemek

• Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için kondom kullanmak

• Cinsel ilişki sonrasında detaylı bir şekilde genital bölgeyi temizlemek

• Pamuklu iç çamaşırlar tercih etmek 

Disüri Ne İyi Gelmez?

• Tuvalet yapıldıktan sonra gerekli hijyenin sağlanmaması

• Uzun süre susuz kalmak veya günlük yeterli miktarda sıvı almamak

• Naylon, pamuk oranı düşük, dar ve sıkı iç çamaşırları giymek

• Cinsel ilişki sonrası genital bölgenin temizlenmemesi

• Genital bölgenin sabun veya diğer tahriş edici kimyasal temizlik ürünleri ile temizlenmesi

• Hijyenik pedleri veya tamponları sık sık değiştirmemek 

• Genital bölgenin her zaman temiz ve kuru olmaması

• Üriner sistem enfeksiyonlarının erken teşhis ve tedaviden uzak kalması

• Bağışıklık sisteminin zayıf olması

• Uzun süre idrar tutmak 

• Rastgele yaşanan cinsel ilişkilerde gerekli korunma önlemlerinin alınmaması 

Disüri İlaçları 

Disürinin en sık nedeni idrar yolu enfeksiyonları olmasından ötürü tedavide antibiyotikler tercih edilir. Özellikle disüriye üşüme, titreme, yüksek ateş, bulantı ve kusma eşlik ediyorsa hastalar ilk 24-48 saat içinde antibiyotik tedavisi başlamaktadır. Trimetoprim-sülfametoksazol, amoksisilin ve sefaleksin ilk tercih olarak hastalara verilmektedir.  

İyi huylu prostat büyümesi (BPH), disürinin nedeni ise hastalara Alfa-blokerler ve 5 alfa-redüktaz inhibitörleri (5ARI) reçete edilebilir.  

Alfa-blokerler, prostat kaslarını gevşeterek hastanın idrar akışını düzelterek hastaların belirtilerinİ hafifletmektedir. Alfuzosin, Tamsulosin ve Doxazosin bu grupta reçete edilen en sık ilaçlardır. 

5 alfa-redüktaz inhibitörleri (5ARI) prostatın daha fazla büyümesini engelleyen ve bazı vakalarda prostatta küçülme gerçekleştiren ilaç grubudur. Dutasterid ve  Finasterid bu grupta en çok reçete edilen ilaçlardır.  

Gebelikte Disüri 

Hamilelik sırasında sık sık idrara çıkmak normal kabul edilmektedir; ancak hamilelik sırasında ağrılı idrara çıkma (disüri) altta yatan tıbbi bir nedeni işaret etmektedir. Hamile kadınların %7’si idrar yolu enfeksiyonuna bağlı olarak disüri şikayeti yaşamaktadır. Gebelik dönemindeki hormonal değişikler idrar yolunda gevşemelere ve uterusun (rahim) genişlemesine neden olarak hamile kadınların idrar yolu enfeksiyonu yaşama riskini artırmaktadır. 

Hamilelik döneminde idrar yaparken ağrı ve yanma hisseden kadınlar, hızlı bir şekilde doktorları ile iletişime geçmelidirler. Uzman doktorların reçete ettiği antibiyotik ve ek destek tedavisi ile kısa süre içerisinde hastanın şikayetleri hafifletmektedir Altta yatan enfeksiyon hastalıkları tedavi edilmediği taktirde hem anne sağlığını hem de bebek sağlığını olumsuz yönde etkileme potansiyeli vardır.  

Çocuklarda Disüri  

Mesanedeki idrar üretra denilen bağlantı borusu ile vücut dışına atılır. Disüri, üretrayı tahriş eden veya iltihaplandıran herhangi bir durumdan kaynaklanabilir. Çocuklarda disürinin nedeni kesin olarak belli değildir. Küçük çocuklarda en yaygın nedeni kimyasal tahriştir. Özellikle sabunlar, köpük banyoları ve losyonlar üretradaki tahrişi hızlandırabilir. Mesanede gelişen enfeksiyonlar da disüriye neden olabilir. 

Genç kızlarda dış genital bölgede gelişen iltihaplanma (kızarıklık veya vajinal enfeksiyon) sonrasında disüri gelişebilir. Dış genital bölgedeki tahrişin tedavisi için çeşitli kremler hastalara verilebilir. Vajinal akıntı veya disüri vajinal enfeksiyondan kaynaklı olabilir. Bu bölgeden alınan kültür örneği ile enfeksiyona neden olan bakteri tespit edilir. Hastaların tedavisi genellikle 7 gün boyunca süren antibiyotik tedavisi ise sağlanır. 

Disüri için Hangi Doktora Gidilir?

Disüri yani idrar yaparken ağrı ya da yanma hisseden kişiler öncelikle aile hekimine başvurması gereklidir. Aile hekiminin muayenesi sonrasında hastaları gerekli durumlarda üroloji (bevliye) veya nefroloji kliniğine sevk edebilir. Disüriye ek olarak aşağıdaki belirtileri yaşayan kişilerin doktor tarafından muayene edilmesi gereklidir: 

• 24 saatten fazla süredir idrara çıkarken ağrı hissediliyorsa 

• Penis veya vajinadan kötü kokulu ve renkli bir akıntı geliyorsa

• İdrardan kan geliyorsa

• Yüksek ateş varsa

• Sırt veya yan ağrısı şikayeti varsa 

Yetişkinlerde ateşin 39 derecenin üzerine çıktığı durumlarda acil servise başvurulması gereklidir.