Domates Alerjisi

Domates Alerjisi Nedir?

Domates alerjisi, daha çok alerjiye yatkın bireylerde karşılaşılan, domatesin yenilmesi veya vücuda temasıyla kısa sürede vücutta ortaya çıkan reaksiyon durumudur. Vücut domatesi tehdit olarak algılayıp tip1 aşırı duyarlılık reaksiyonu olarak adlandırılan bir savunma mekanizması geliştirmektedir. Bu savunma mekanizması IgE ve histamin adı verilen bileşikler salgılanarak gerçekleştirilir, çeşitli reaksiyonlar meydana gelir. Histamin özellikle cilt, burun, solunum yolları ve sindirim kanallarını etkilemektedir.

Domates; folik asit, potasyum ve A, C, K vitaminleri açısından zengin bir besindir. Ayrıca antioksidan ve kanser önleyici etkileri de mevcuttur. Günlük tüketimde sağlığa çok faydalı etkileri gözlenmektedir. Fakat özellikle alerjik bir bünyeye sahip bireylerde istenmeyen birtakım reaksiyonlar meydana getirebilmektedir.

Domates Alerjisi Belirtileri

Domates alerjisi genellikle hafif seyretmekle birlikte nadiren de olsa yaşamı tehdit edici durumlarla karşılaşılabilmektedir. Semptomların şiddeti kişiden kişiye farklılıklar göstermekle birlikte tüketilen domates miktarı da alerji gelişiminde ve alerjinin şiddetinde önemli bir faktördür.

• Deride; döküntü, şişlik (özellikle yüzde), kızarıklık, egzama, kurdeşen
• Boğazda ve dilde; kaşıntı, karıncalanma
• Sindirim sisteminde; bulantı ve kusma, kramp, ishal, karın ağrısı
• Solunum yollarında; burun akıntısı veya burun tıkanıklığı, hapşırma, öksürme, hırıltılı solunum, nefes alıp vermede güçlük, solunum tıkanması, göğüs sıkışması
• Genel durum bozuklukları; baş ağrısı, baş dönmesi, terleme, nezle, bilinç kaybı
• Anafilaksi

Domates Alerjisi Nedenleri

Domates alerjisinin gelişmesindeki esas neden, vücudun bağışıklık sisteminin domatesin içerdiği proteinlere karşı aşırı tepki göstermesidir. Vücut domatesle karşılaşma durumunda histamin ve IgE üreterek savunmaya geçer, çeşitli kimyasal reaksiyonlar meydana gelir. Bunun sonucunda da alerjik reaksiyonlar gelişir ve belirtiler ortaya çıkmaya başlar.

Geçmiş dönemde domates veya başka herhangi bir alerjiye sahip olmak gelecekte domatese karşı alerji gelişimini tetikleyici olabilmektedir. Hatta domates alerjisi olan bireylerin de patates ve patlıcana karşı alerji geliştirme olasılıkları artmıştır.

Aile bireylerinde besin alerjisi yaygın olarak görülüyor ise diğer aile bireylerinde de besin ve domates alerjisi gelişme olasılığı artmaktadır.

Egzama ve astım gibi atopik bozuklukları olan bireylerin domatese karşı alerjik reaksiyon geliştirme ihtimalleri de artmaktadır.

Domates Alerjisi Teşhisi

Domates alerjisini teşhis etmek yaşam tarzı ve tedavi kararları açısından önem arz etmektedir. Doktor tarafından belirtilerin detaylıca sorgulandığı bir öykü alınır ve bulguları destekleyici bir takım testler yapılmaktadır;

Kan testi: Kişiden kan alınarak laboratuvar ortamında antikor ölçümleri yapılan basit bir testtir. IgE antikorlarının seviyesini ölçmek için kullanılır. IgE kanda bulunan bir antikordur fakat normalde seviyesi çok düşüktür. Seviyesinin yüksek olarak saptanması alerji belirtisi olarak sayılabilir. Fakat bazı enfeksiyon hastalıklarında (özellikle paraziter enfeksiyonlar), bazı kanser çeşitlerinde ve otoimmün hastalıklarda da seviyesi yükselebilmektedir. Yani IgE alerjiye spesifik bir test değildir.

Deri Prick Testi (Çizme testi): Deriye iğne batırılarak delinir ve delinen bölgeye alerjen olarak görülen maddeden bir miktar damlatılır, gelişen reaksiyonlar gözlenir. Küçük döküntüler oluşursa test sonucu pozitif kabul edilir. Bakılacak alerjenin sayısına göre ön kolun iç kısmına veya sırt bölgesine uygulanır.

Yama Testi (Patch test): Alerjeni içeren bir yama cilde yapıştırılarak uygulanan bir testtir. Yama ciltte 48-72 saat kalır. Gelişen reaksiyonlar takip edilir, döküntüler meydana gelirse alerji testi pozitif kabul edilir.

Alerjik yanıtın gözle görülür şekilde değerlendirilebilmesi için alerjen maddenin az miktarda ve yavaş yavaş yenilerek yapılan bir test de mevcuttur fakat pratikte hekimler tarafından çok tercih edilmemektedir.

Domates Alerjisi Tedavisi

Tüm alerji çeşitlerinde yapılması gerektiği gibi alerjeni içeren besinleri tüketmemek en iyi tedavi seçeneğidir. Özellikle dışarıda yemek yenildiği durumlarda dikkat edilmesi gerekmektedir. İçerisinde domates olan gıdalar bilinçsizce tüketildiğinde istenmeyen sonuçlar meydana gelebilmektedir. Domatesi direk olarak içermese de domates sosları, salçalar kullanılarak yapılan gıdalar da alerjiye yol açmaktadır.

Domatesi çiğ olarak tüketmek; pişmiş, haşlanmış veya kızarmış şekilde tüketmekten daha fazla alerjiye sebep olmaktadır.

C ve E vitamini içeren gıdaların tüketilmesi, içerdikleri glukozamin adı verilen madde sayesinde alerjiye karşı oldukça etkilidir.

Eğer alerji basit ve hafifse antihistaminik içeren ilaçlarla tedavi edilebilir.

Ciltte meydana gelen döküntüler için steroid içeren merhemler kullanılmaktadır.

Anafilaksi semptomları geliştiyse acil tedavi uygulamak gerekmektedir. Hastanın yanında epinefrin oto enjektörü bulunuyorsa, olay yerinde hemen uygulanır.

Domates Alerjisi Tedavi Edilmezse

Besin alerjileri tedavi edilmediği takdirde başka sağlık sorunlarına da yol açabilmektedir. Tedavi aksatılmamalı, doktor kontrolleri ihmal edilmemelidir. Çünkü gelişecek sağlık sorunları hayatı tehdit edici düzeylere ulaşabilmektedir. Tedavi edilmezse karşılaşılabilecek sağlık problemleri şu şekilde sıralanabilir:

Egzama (atopik dermatit): Atopik dermatitin en sık nedenlerinden biri besin alerjileridir. Tedavi edilmedikleri takdirde gıdanın tüketilmesinin ardından ciltte kızarıklık, kaşıntı, şişlik ve döküntüler meydana gelebilmektedir.

Bunlara ek olarak ciltte kuruluk, çatlaklar ve içleri su dolu kabarcıklar görülebilmektedir. Çatlaklardan içeriye zararlı mikroorganizmaların girmesi kolaylaşacağından hastalar enfeksiyonlara açık hale gelmektedir.

Migren: Alerjik reaksiyon oluştuğu durumlarda salınan histamin, migreni tetikleyebilmektedir. Migren; hastanın hayatında yıllardır var olan, atakların süresi 4-72 saat süren, daha çok gençlerde ve kadınlarda karşılaşılan, tek taraflı, zonklayıcı baş ağrısıdır. Genetik ve çevresel faktörler migren gelişiminde etkili olmakla beraber bireylerin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşüren bir hastalıktır.

Anafilaksi: Çok nadir görülen bir semptom olmasına rağmen karşılaşıldığı zaman hayatı tehdit eden, acil tedavi gerektiren ciddi bir alerjik durumdur. Solunum yollarında belirgin daralma meydana gelir ve aniden tansiyon düşer. Tüm bu belirtiler dakikalar içerisinde hızla gelişip yaşamı tehdit edecek düzeye ulaşmaktadır.

Domates Alerjisine Ne İyi Gelir?

Domatesten mümkün oldukça uzak durmak alerjisi olan bireylerin yapacağı en doğru davranıştır. Domatesi hem direk hem de salça, sos, ketçap gibi işlenmiş hallerde tüketmekten kaçınılmalıdır.

Tüketileceği takdirde çiğ domates tercih etmek yerine; pişirerek, haşlayarak, kızartarak tüketmek alerji açısından daha az risk oluşturacaktır.

Alerjik bireylerin başka besin alerjileri geliştirme ihtimalleri yüksek olduğundan inek sütü, yumurta, balık, yer fıstığı gibi besin maddelerini tüketirken dikkatli olmaları yarar sağlayacaktır.

Alerjisi olan bireyler atopik olarak adlandırılırlar ve astım, atopik dermatit gibi hastalıkların varlığı çeşitli alerjilere öncülük edebileceğinden dikkatli olmalıdırlar.  

Domates Alerjisine Ne İyi Gelmez?

Domates nightshade adlı bitkiler ailesinin bir üyesidir. Bu aileye mensup diğer besinler; patlıcan, biber, patates, bamya ve tütündür. Domates alerjisi olan bireyler bu besinleri tüketirken dikkatli olmalıdır.

Alerji açısından domatesi çiğ tüketmek, pişirilmiş olarak tüketmekten daha riskli olduğundan; domates alerjisi olan bireylerin domatesi özellikle çiğ olarak tüketmemesi önerilmektedir.

Domates alerjisi olanlarda çim proteini ve latekse karşı çapraz reaksiyon gelişme ihtimali vardır, dikkatli olunması önerilir.

Domates alerjisi olan bireylerde domatesle her karşılaşmada vücut daha duyarlı hale gelmektedir, mümkün olduğunca domatesten uzak durmaları tavsiye edilir. Çünkü alerji her domates yenildiğinde tetiklenir; tetiklendikçe vücut daha duyarlı hale gelir ve semptomlar ciddileşir.

Domates Alerjisi İlaçları

Gelişen reaksiyonlar hafif ve küçük ise domates alerjisi, antihistaminikler kullanılarak tedavi edilebilmektedir. Verilebilecek bazı antihistaminikler şunlardır; setirizin, feksofenadin, levosetirizin, loratadin, brompheniramine, klorfeniramin, klemastin, difenhidramin, ketotifen, desloratadin

Ciltte meydana gelen döküntüler için steroid içeren merhemler kullanılır.

Alerji reaksiyonları çok şiddetliyse ve daha önce anafilaktik şok geçirilmişse hastalar yanlarında epinefrin kalemler taşımalıdırlar.

Kesinlikle hiçbir ilacı doktor tavsiyesi olmadan kullanmayınız.

Hamilelikte Domates Alerjisi

Alerjiye yatkın bireyler ve düzenli olarak alerjik problemler yaşayan kişiler dikkatli olmalıdır. Domates alerjik bir besin olabileceğinden normal miktardan fazla tüketilmemelidir. Hamilelik sürecinde aşırı miktarda domates tüketmek hem annede hem de bebekte cilt tonu değişikliklerine neden olabilmektedir.

Fazla miktarda domates tüketimi ciltte egzama benzeri döküntüleri arttırabilir. Egzaması olan gebeler bu dönemde özellikle çiğ domates yemekten kaçınmalıdır.

Domates asit içeren bir besin maddesi olduğu için hamilelikte fazla domates tüketmek mideye çok fazla asit yüklemesine sebep olarak mide yanması veya ekşimesi gibi sağlık problemleri de yaratabilmektedir. Ayrıca fazla miktarda domates tüketimi sindirim sistemini de olumsuz etkileyerek şiddetli gaz sancılarına yol açabilir.  

Domates alerjisine sahip bireylerde domatesten alınabilecek faydalı maddeler brokoli tüketerek karşılanabilir.

Alerji için kullanılan ilaçlar hamilelikte güvenli olmadıklarından kullanılmaları tavsiye edilmez. Hamilelik sürecinde alerjiyle karşılaşıldığı durumda mutlaka bir doktora danışılıp, doktor tavsiyesine uygun hareket edilmelidir.

Çocuklarda Domates Alerjisi

Çocukluk döneminde karşılaşılan besin alerjileri ilerleyen dönemlerde kaybolabilir veya artarak devam edebilir. Çocukta besin alerjisi fark edildiği takdirde vakit kaybetmeden bir hekime başvurulmalıdır. Tedavi edilmediği durumda nefes darlığı, mide bulantısı, kusma, ciltte döküntüler ve hatta nadiren hayatı tehdit edebilecek semptomlarla karşılaşılabilmektedir.

Yapılması önerilen en uygun tedavi, domatesi tamamen çocuğun hayatından çıkartmaktır. Farklı besin maddeleri (ketçap, salça gibi) içinde tüketmemelerine de dikkat edilmelidir.

Bebeklerde Domates Alerjisi

Bebeklerde domates alerjisine sık rastlanmaz, daha çok zaman içinde gelişen bir alerji türüdür. Daha çok ileri yaşlarda belirgin hale gelir.

Bebekte domates yedikten sonra; deride pullanmalar, ciltte kızarıklık (bölgesel veya yaygın), kurdeşen veya döküntülerin belirmesi, huysuzluk, aşırı ağlama, sinirlilik, nefes alma güçlüğü gibi belirtiler ortaya çıkarsa doktora başvurulmalıdır. Bebeğin domates yemesinin ardından kusma veya ishal de görülebilir, bu gibi durumları dikkatlice takip etmek yararlı olacaktır.

Bebek domatesle ilk kez temas ettiği anda bile domates alerjisi gelişebilir. Bu durumla sık karşılaşılmasa da oluşabilecek kötü sonuçları engellemek adına bebeğe ilk defa domates yedirileceğinde çok az miktarda verip, sonrasında gelişebilecek reaksiyonlar açısından bebeği dikkatlice izlemek doğru bir yaklaşım olacaktır.

Bebeklerde besin alerjisi olup olmadığını bilinmediği için ek gıdaya geçilirken dikkatli davranılmalı. Bebeğe ilk defa verilecek olan besin maddesi yavaş yavaş ve çok az miktarda verilmelidir, gelişmesi olası reaksiyonlar açısından dikkatlice takip edilmelidir. Ayrıca ek gıdaları erken dönemde vermeye başlamak da kendi başına bir alerji sebebi olabilmektedir, bebek 6 aylık olmadan ek gıdaya başlanmaması tavsiye edilmektedir. Çünkü bebekler ek gıdaları tolere etmeye ancak 6 aylıkken başlayabilmektedir. 

Domates Alerjisi için Hangi Doktora Gidilir?

Pratisyen hekimler alerji tanısını koyup gerekli tedavileri yapabilmektedir.

Alerji belirtileri olan kişiler dahiliye uzmanına başvurmalıdır.

Domates günlük hayatta çok sık tüketilen bir besin olduğu için hastaların bu alerjiyi kendilerinde fark etmeleri epey zordur. Herhangi bir besin maddesini tükettikten sonra boğazda veya ağızda karıncalanma ve şişme hissedildiği takdirde vakit kaybetmeden doktora başvurmak gerekir. Alerjinin ilk başladığı dönemlerde doktora başvurulması hem tedavi edilebilirlik açısından hem de olası komplikasyonları önlemek açısından faydalı olacaktır. Domates yenilmesini takiben;

• Dil, dudak ve ağız çevresinde kaşıntı
• Dil, dudak ve ağız çevresinde şişlik
• Ciltte meydana gelen kızarıklık ve döküntüler
• Domatesle temas eden deri bölgelerinde reaksiyonlar gelişiyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.