Elektroşok Nedir?

EKT (elektrokonvülsif tedavi) diğer bir yaygın adıyla elektroşok terapisi bazı psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan, temeli beyne elektrik akımı uygulamasına dayanan tıbbi tedavi yöntemidir. Geçmişi 1938 yılına dayanan yöntem hastada yapay epilepsi nöbeti oluşturulmasını sağlamaktadır.

EKT Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Elektroşok tedavisi başlıca psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Olası yan etkilerinden dolayı genellikle ilk seçenek olmayan tedavi yöntemi son yıllarda giderek gelişmektedir. Modern yöntemlerle elektrik maruziyeti süresi kısaltılmaktadır. 

Elektroşok tedavisi ilaç tedavisinin yetersiz kaldığı veya ilaç kullanmayı reddeden kişilerde, psikiyatrik rahatsızlığa bağlı olarak intihar riski bulunan veya yemek yemeyenlerde tercih edilebilir. Tedavinin etkili olduğu hastalıklar şu şekildedir:

Major Depresif Bozukluk

Major depresif bozukluk veya major depresyon en az 2 hafta süren, istisnasız her olay karşısında depresyon, ruhsal çöküntü (ağlama, üzüntü) sergilenmesine sebep olan zihinsel bozukluktur. Çevreye karşı ilgi azalır ve zevk alamama ortaya çıkar. Yemek/iştah bozuklukları (aşırı yeme, yememe), uyku sorunları, halsizlik, yavaş konuşma, güvensizlik, yetersizlik ve ölüm düşüncesi görülebilir. 

Major depresyon tedavisinde psikoterapi ve ilaçlar yaygın olarak kullanılmaktadır. Şiddetli depresyon hastalarında ilaç tedavileri ile kombine olarak veya tek başına elektroşok terapisi tercih edilebilir.

Bipolar Bozukluk

Bipolar bozukluk veya manik depresif bozukluk bir kişide mani (coşku, mutluluk) durumunun ardından depresyon ortaya çıkması durumudur. Duyguların uçlarda yaşandığı duygu durum bozukluğudur. 

Bipolar bozukluğun tedavisinde kullanılabilecek yöntemlerden biri elektroşok tedavisidir. Özellikle antidepresan ilaçların kullanılmadığı mani (coşku, heyecan) döneminde etkili bir seçenektir. 

Şizofreni

Algılama ve düşünme yetilerinde meydana gelen bozukluklara bağlı olarak kişinin kendinden ve gerçek dünyadan bağımsız bir dünya kurmasıdır. Şizofreni kişilik bölünmesi veya iki farklı kişilik oluşması değildir. Kişinin aynı anda iki farklı gerçekliğe inanması olarak nitelendirilebilir.

Elektrokonvülsif tedavinin (EKT) şizofreni hastalığında etkili sonuçlar verdiği yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Özellikle antipsikotik ilaç grubu ile kombine tedavi hızlı ve etkili sonuçlar elde edilmesini sağlamaktadır.

Katatoni

Katatoni önceleri şizofreniye bağlı olarak düşünülmekte olup günümüzde farklı sebeplere bağlı ortaya çıkabileceği de görülmüştür. Psikomotor belirtilerle seyreden psikiyatrik bozukluktur. Katatoni özellikle ağır vakalarda hayatı tehdit edecek boyutlara ulaşabilir. Altta yatan nörokimyasal kusurun düzeltilmesinde elektroşok tedavisi kullanılabilmektedir.

Diğer

Elektroşok tedavisinin alternatif veya diğer tedavilerle kombine olarak kullanılabileceği diğer hastalıklar arasında malign nöroleptik sendrom, epilepsi (sara), parkinson (beden hareketlerinin yavaşlaması) ve zeka geriliği yer almaktadır.

EKT Uygulanmaması Gereken Durumlar

Elektroşok tedavisinin kimlerde kullanılıp kimlerde kullanılmayacağı ile ilgili kesin sınırlar bulunmamaktadır. Tedavi kararı kişiye sağladığı yarar-zarar oranına göre belirlenmektedir. Uygulamanın hasta için zararlı olabileceği durumlar şu şekildedir:

• Yeni geçirilmiş Mİ (kalp krizi)
• Akciğer ödemi
• Sistemik enfeksiyonlar veya beyin enfeksiyonları
• Hipertansiyon
• Beyin tümörü ve kafa içi basıncı artıran diğer durumlar
• Retina dekolmanı (retinada yırtık)
• Akut dar açılı glokom (göz tansiyonu)

EKT Yararları Nelerdir?

Elektroşok standart tedavilere yanıt vermeyen major depresyon tedavisinde en etkili, ayrıca en güvenilir tedavi yöntemidir. Farklı yaş gruplarında ve hamilelerde kullanılabilir. Ayrıca ilaç yan etkilerinin yüksek olduğu veya ilaç kullanmak istemeyen kişilerde alternatif tedavi seçeneği oluşturmaktadır.

Elektroşok uygulaması genellikle ilaç tedavisinden daha az yan etki içermektedir. Ayrıca hızlı bir şekilde etki gösteren bir yöntemdir. Genellikle ikinci uygulamayla birlikte olumlu sonuçlar ortaya çıkması beklenmektedir.

EKT Tedavisi Nasıl Uygulanır?

• Elektroşok uygulaması öncesinde kişinin detaylı muayenesi yapılması gerekmektedir. Kişinin nörolojik, kardiyolojik incelemeleri yapılarak tedavi için risk oluşturabilecek durumlar araştırılır. 
• Uygulama öncesinde genellikle önceki gece yarısından itibaren yemek yemenin kesilmesi gerekmektedir. 
• Kıyafetlerini çıkararak önlük giyen hasta uygulama odasına alınmadan önce takı, toka, takma diş, gözlük, kontakt lens, işitme cihazı gibi materyalleri çıkarması ve varsa makyajını, ojelerini silmesi istenir. 
• İdrarını yapması istenen hasta uygulama odasına alınarak damar yolu açılır.
• Ekt tedavisi genel anestezi altında gerçekleştirilir. Aynı zamanda kişiye kas gevşetici ilaç uygulaması yapılmaktadır.
• Elektroşok cihazı 2 adet elektrota sahiptir. Elektrotların yerleşim bölgesine göre iki çeşit uygulama vardır: bilateral (iki taraflı) ve unilateral (tek taraflı). 
• En etkili yöntem elektrotların şakağın her iki tarafına yerleştirildiği bilateral tekniktir. Ancak bu teknikte yan etkiler yüksek olabileceğinden dolayı elektrotların birinin şakağa diğerinin ise kafanın arka tarafına yerleştirildiği unilateral teknik tercih edilebilir. 
• Baş çevresine yerleştirilen iki elektrot arasından saniyenin 10’da biri ile yarım saniye arasında değişen bir sürede 80-170 voltluk elektrik akımı geçirilir. 
• Elektrik beyinde genellikle 60 saniye süreli nöbet gelişimine sebep olur. 
• Nöbet gelişimi ve durumu EEG (elektroensefalografi) ile takip edilir. 
• İşlemin tamamlanmasının ardından hastanın anestezi etkisinden kurtulması beklenir. Uyanan kişi genellikle uygulama ve öncesi yakın dönemi hatırlamayabilir. Hayati bulguların ve olası yan etkilerin kontrolünün sağlanmasının ardından çevre etkileşimi normal bireyler dinlendirildikten sonra taburcu edilebilir.

EKT Yan Etkileri Nelerdir?

Elektro şok tedavisi sonrasında görülebilecek en sık yan etkiler arasında baş ağrısı, kas ağrısı ve bulantı yer almaktadır. Bu gibi belirtilerin kısa süre sonrasında ortadan kalkması beklenmektedir. Tedavi sonrası ortaya çıkabilecek diğer yan etkiler şu şekildedir:

Bilinç Bulanıklığı 

Operasyon sonrasında kişide zaman ve mekan algıları geçici olarak bozulabilir. Kısa dönem hafıza kaybının da etkisiyle ortaya çıkan şaşkınlık ve bilinç bulanıklığı kısa süre içerisinde ortadan kalkmaktadır.

Hafıza Kaybı

Ekt tedavisi yaptıranlar operasyon sonrasında yakın dönem hafıza kaybı yaşayabilmektedir. Genellikle operasyon öncesi son dönemi kapsayan hafıza kayıpları yavaşça ortadan kalkar ve kişi tekrar hatırlamaya başlayabilir. Çok nadir olarak kalıcı hafıza kaybı EKT tedavisinin önemli yan etkileri arasında yer almaktadır.

Kemik Kırıkları

EKT tedavisinde uygulanan elektrik akımı sinir uyarısı oluşturarak kaslarda kasılmalara sebep olabilmektedir. Bilinçsiz kasılmalara bağlı olarak çene ve omuz çıkıkları, uyluk başı ve omurga baskı kırıkları ortaya çıkabilmektedir. Tedavinin bu etkisinin ortadan kaldırılması amacıyla kişiye işlem öncesinde kas gevşetici ilaçlar uygulanmaktadır.

Kalp Sorunları

Elektroşok sırasında uygulanan elektrik akımı vücutta kalp gibi diğer elektriksel mekanizmaları etkileyebilir. Ritim bozukluğu elektro şok tedavisi ile ortaya çıkabilecek yan etkiler arasında yer almaktadır. Çok nadir bir yan etki olmakla birlikte tedavi ilişkili ölümlerin en önemli sebebidir.

Anestezi Sorunları

Operasyon sırasında kullanılan anestezik ilaçlara bağlı yan etkiler ortaya çıkabilmektedir. Bu yan etkiler elektroşok tedavisine özel olmamakla birlikte anestezik maddenin kullanıldığı tüm operasyonlarda ortaya çıkabilir.

Gebelerde Elektroşok Tedavisi

Elektroşok tedavisi gebeliğin herhangi bir döneminde uygulanabilecek güvenilir bir yöntemdir. Gebelikte yan etki görülme riskinin arttığına yönelik bilgiler bulunmakla birlikte kesin değildir. Uygulama öncesinde kadın doğum uzmanının onayı alınmalıdır. Elektroşok tedavisi gebelerde hızlı bir şekilde sonuç alınması açısından faydalıdır. 

Çocuklarda Elektroşok Tedavisi

Elektroşok uygulaması çocuk ve gençlerde kullanılabilmektedir. Yapılan farklı çalışmalarda bu yaş gruplarında depresif bozukluk, mani, şizofreni ve katatoni tedavisinde %61-100 olumlu sonuç elde edilmektedir. Elektroşok tedavisi çocuk ve gençlerde psikoterapi veya antidepresan tedavilerinden sonuç alınmaması durumunda tercih edilmelidir.