Embriyo Transferi Nedir?
Halk arasında tüp bebek tedavisi olarakta bilinen embriyo transferi, babadan alınan spermin özel yöntemlerle döllendirilmesi, anne yumurtalarının uyarılması ve toplanması ile olur.
Çocuğu olmayan çiftlerde uygulanan ve halk arasında tüp bebek tedavisi olarak bilinen embriyo transferi, kimi çiftlerde birincil tedavi yöntemi olarak uygulanırken, kimi çiftlerde belirli aşamalar geçildikten sonra uygulanır. Tüp bebek tedavisi annede yumurtaların uyarılması ve toplanması, babadan da spermin alınması ve bunların vücut dışında (laboratuvar ortamında) özel yöntemlerle döllendirilmesi temeline dayanır. 3 ila 5 gün arasında laboratuvar şartlarında bekletilen embriyoların, annenin rahmine nakledilmesi ile transfer işlemi gerçekleştirilir.
Tüp bebek tedavisi yöntemleri arasında en çok uygulanan tekniklerden birisi embriyo transferidir. Yumurta toplama (OPU) işlemi sonucu elde edilen yumurtanın, sperm ile birleştirilmesi işlemidir. Laboratuvarda döllenen embriyonun (ceninin) jinekolojik muayenede rahim içine kateter yardımıyla aktarılmasına embriyo transferi denir.
Gelişen embriyolar arasından seçilen en kaliteli birkaç embriyo anne rahminin içerisine (endometrium) bırakılır ve burada embriyoların tutunarak gebelik oluşturması hedeflenir. Bu süreçte transferin hangi gün gerçekleştirileceğine kadının yaşı, embriyoların sayısı, tedavi öyküsü ve embriyo kalitesi gibi çeşitli faktörlerin değerlendirilmesi ile karar verilir. Genellikle 2. gün, 3. gün veya 5. gün yapılmaktadır.
Embriyo Transferi Nasıl Yapılır?
Embriyo transferi uygulanacak anne adayı, jinekolojik muayeneye girecekmiş gibi hazırlanır. Anestezi gerektirmeyen kolay bir işlem olan embriyo transferi, abdominal ultrason (karın iç organlarını inceleme ve görselleştirme) ile gözlem altında yapıldığından dolayı işlem esnasında idrar torbasının dolu olması istenir. Embriyo transferinin ultrason eşliğinde uygulanması, kateterin rahim içerisine yönelmesinin izlenebilmesi için önemlidir.
- Embriyo transferinde öncelikle hekim spekulum (vajinal alet) kullanarak rahim girişini inceler ve serviks (rahim ağzı) ılık bir sıvı yardımıyla temizlenir.
- Embriyoloji laboratuvarında gözlemlenen ve uygun görülen embriyo, uygun besi ortamı içine alınarak toplanır.
- Embriyolog bu işlemin ardından ucuna enjektör bağlı olan ve silikondan imal edilmiş yumuşak, ince ve uzun transfer kateterinin içerisine embriyoları çeker. Bu işlem embriyoların hazırlanması olarak da tanımlanır.
- Transfer kateterinin ucu, rahim ağzından geçirilir ve embriyolar rahim boşluğuna bırakılır.
- Embriyo transferi sonrası hasta, 15-20 dakika süreyle dinlendirildikten sonra kendisine ayrılan odada da 1-2 saat dinlendirilir.
- Hemşire ve doktor tarafından hastanın dikkat etmesi gereken konular (embriyo transferi sonrası beslenme, embriyo transferi sonrası yatış pozisyonu, vb.) anlatılır ve taburcu edilir. Embriyo transferi tedavisi artık sonlanmış olur.
- 12 gün kadar (gebelik testinin yapılacağı gün) beklenir. Embriyo transferi sonrası gebelik belirtileri kişiden kişiye değişiklik göstermekte olup; fizyolojik değişimler konusunda hekimden destek alınmalıdır.
Embriyo Transferi Sonrası Karşılaşılabilecek Ağrılar
Embriyo Transferi Sonrası Kasık Ağrısı: Hekim tarafından kişinin gebe kalması için bir takım destek hormonları verilmektedir. Bu hormonal ilaçların iki temel amacı vardır. Birincisi rahmin olgunlaşmasına katkı sağlamak, ikincisi de rahim kasılmasını engellemektir. Bu ilaçlar düz kasların kasılmasını engellediği için kasık ağrılarına neden olur. Tedavi sürecinde doğal olarak değerlendirilen kasık ağrısı, zamanla kendiliğinden ortadan kaybolur.
Embriyo Transferi Sonrası Adet Sancısı: Embriyo transferi işleminden sonraki 4. günden itibaren hastada adet sancıları olması, beklenen etkilerden birisidir. Genellikle hasta kendisini adet olacakmış gibi hisseder. Eğer ağrının aşırılığından şikayet ediliyorsa, tedaviyi yürüten hekime danışılmalıdır. Adet sancısı, bebeğin bir belirtisi olarak değerlendirilmemelidir.
Embriyo Transferi Sonrası Mide Bulantısı: Yine hekim tarafından kullanımı önerilen ilaçlar nedeniyle, hCG gebelik hormonunun yüksek düzeylerine bağlı olarak gözlenen ağrılardan birisi de mide bulantısıdır. Tek başına gebelik belirtisi olarak değerlendirilemeyeceği gibi, embriyo transferi sonrası hCG hormonları yeterli seviyeye ulaşana kadar görülme ihtimali yoktur.
Dondurulmuş Embriyo Transferi
Dondurulmuş embriyo transferinde standart tüp bebek tedavisinde geliştirilen yumurtalar toplanır ve olgun olanları sperm ile döllenir. Bu işlemin ardından gelişme gösteren embriyolar, 3. günde ya da 5. günde rahim içerisine yerleştirilir. Dondurulmuş embriyo transferinin diğer bir adı taze embriyo transferi ya da dinlenme metodudur. Dondurulmuş embriyo transferi aşamalarında embriyo ve yumurta gelişimi, hastanın fizyolojik durumu, yaşı, rahim içi gelişimi gibi faktörlere göre kişiye özel tedavi metodu uygulanır.
Dondurulmuş Embriyo Transferi Öncesi Yapılması Gerekenler
Dondurulmuş embriyo transferi ile tüp bebek tedavisi öncesinde, rahim iç zar tabakasının belirli bir kalınlığa sahip olması ve kadının hormonal değerlerinin belirli bir seviyeye ulaşması hedeflenir. Bu amaçla kadının adet başlangıcının birinci gününden itibaren hekim tarafından bazı özel ilaçların kullanılması önerilir. Ortalama 12 günlük ilaç kullanımından sonra hasta tüp bebek merkezinde rahim iç zar tabakasının kalınlığı ve hormon seviyeleri incelenir. Değerlerin yeterli seviyede olduğu düşünülürse embriyo transferi planlanır.
Dondurulmuş Embriyo Transferi Ne Zaman Yapılır?
Embriyo transferinde yumurta uyarıcı iğneler vasıtasıyla çok sayıda yumurta gelişme gösterir. Bu da kandaki E2 hormon seviyelerinin artısına neden olur. Endometrium diye ifade edilen rahim iç tabakasının gelişimine yardımcı olmakta olan bu hormon sayesinde, embriyolar rahme yerleştirilebilmektedir. Ancak klasik tüp bebek tedavisinde yükselen hormon seviyeleri nedeniyle rahim iç tabakası olumsuz etkilenebilir ve gebelik başarısı düşebilir.
İlaçların etkisinin vücuttan tamamen atılması, yükselen hormon seviyelerinin normale dönebilmesi için kaliteli embriyoları taze olarak transfer etmek amacıyla, ortalama 2 ay bekleme sürecinin ardından donmuş embriyoların transferi ile gebelik şansı artırılır. Kliniklerde özellikle genç hastalara bu yöntem uygulanır. Bunun nedeni genç yaşta olanların çok sayıda yumurtasının bulunmasıdır. Yöntemin en önemli avantajlarından birisi de yumurtalıkların yoğun bir şekilde uyarılmasına bağlı yan etkinin ortaya çıkmamasıdır. OHSS diye ifade edilen bu yan etki, eskiden tüp bebek tedavilerinin en çok korkulan ve embriyo transferi sonrası en çok ağrıya neden olan komplikasyonlarındandı. Fakat dinlendirme metodu ile bu tür ağrılar artık hiç görülmemektedir. Dondurulmuş embriyo transferi yaptıranların hamile kalma oranı, son dönemlerde etkili çalışmalarla artış göstermektedir.
Dondurulmuş Embriyo Transferi Sonrası Kullanılan İlaçlar ve Yan Etkileri
Hem embriyo transferinde hem de dondurulmuş embriyo transferinde hasta her zaman tedavinin merkezinde bulunur. Bu süreçte hastanın doğru ilaçları, doğru şekilde ve belirtilen dozda alması; tedavinin başarısını olumlu yönde etkiler.
Dondurulmuş embriyo transferi sürecinin 10-14 gün kadar süren yumurta takibi ve tedavisi (ovülasyon indüksiyon) döneminde, hastanın yumurta büyütme iğneleri yapması gerekir. Yumurtalıkların uyarılması amacıyla alınan ilaçlar, kişiden kişiye değişebilmektedir. Hastanın doktoru ve hemşiresi tarafından bu iğnelerin ve ilaçların kullanımıyla ilgili detaylı bilgilendirme yapılmaktadır. Belirtilen dozlara ve kullanım talimatlarına riayet edilmelidir.
Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçların çeşitli yan etkileri bulunmaktadır. Geçici olan bu yan etkilerden bazıları:
- Vücuttaki su tutulumuna bağlı olarak kilo artışı
- Göğüslerde hassasiyet
- Yumurta büyütme iğnesinin uygulanması neticesinde enjeksiyon bölgesinde az miktarda tahriş
- Kasık Ağrısı
- Duygusal hassasiyet
- Yumurta rezervi fazla olan hastalarda, yumurtalıkların beklenenden fazla büyümesi sonucu "yumurtalıkların aşırı uyarılması sendromu" (OHSS)
Bu yan etkilerin tümü zaman içerisinde kendiliğinden düzelen, geçici etkilerdir.
Embriyo Transferi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Embriyo transferi sonrası tutunma ne zaman olur?
Embriyo transferi ile tüp bebek tedavisi; muayeneler, yumurta takipleri, tahliller, yumurta toplama ve embriyo transferi gibi aşamaları olan bir süreçtir. Tedaviye başlanılan gün ile transfer günü arasındaki süreç ortalama 1-2 ayı kapsar. Rahim dinlendirme uygulamalarında ise 1-2 ay daha uzayabilir. Embriyo transferinin ardından gebelik durumunu öğrenmek için 10-12 günlük bir süre yeterli olur. Kan örneği ile yapılan b-hCG testi sonucunda anne adayının gebelik durumu netlik kazanır.
Dondurulmuş embriyo transferi adetin kaçıncı günü yapılır?
Anne adayının adeti ile başlayan donmuş embriyo transfer süreci, tedavinin yaklaşık 3 hafta sonrasında, rahim kalınlığı istenilen seviyeye ulaştığında başlar. Transfer gününde embriyolar katetere aktarılır, vajinal sepekülüm vasıtasıyla açılır ve ardından USG yardımıyla embriyolar rahim boşluğuna transfer edilir.
Tek embriyo transferi ile ikiz gebelik olur mu?
Tek embriyo transferinde ikiz gebelik olasılığı %1'dir. Sağlık Bakanlığı'nın embriyo transferi tedavisinde, embriyo sayısına kısıtlama getirmesi nedeniyle ikiz gebeliklerin görülme oranı bu kadar düşüktür.
Dondurulmuş embriyo transferi öncesi cinsel ilişki yapılabilir mi?
Tüp bebek tedavi yöntemlerinde cinsel ilişkinin zararı olduğu ve gebelik oranlarını azalttığı yönünde bir çalışma yapılmamıştır. Bu yöntemde yumurtalıklar uyarılır ve burada yumurta keseciklerinin gelişmesi önemlidir. Yumurta toplama işleminden birkaç gün öncesinde cinsel ilişkinin kesilmesi tavsiye edilmektedir.
Embriyo transferi sonrası kanama olur mu?
Embriyo transferi sürecinde ortaya çıkabilecek vajinal kanamalara "luteal faz kanaması" denir. Futeal faz kanamalar bu sürecin olağan bir parçasıdır ve ortalama embriyo transferinden sonra birkaç gün içerisinde geçmektedir. Çoğunlukla hafif kanamalar şeklinde atlatılabilmektedir.
Embriyo transferi sonra sık idrara çıkma normal mi?
Tüp bebek ile tedavi yöntemlerinde idrara çıkmadan önce kasıklarda ağrı olması ve çok sık idrara çıkma ihtiyacı, hamilelik belirtileri arasında değerlendirilmektedir. Hamilelik döneminde ise progesteron hormonu seviyesinin artması, idrar yollarında ve safra kesesinde rahatlama etkisi sağlar.
Embriyo transferi sonrası banyo yapılabilir mi?
Embriyo transferinin yapıldığı gün, banyo yapmanın ve temizlenmenin hiçbir zararı yoktur. Fakat sıcak suyun içerisinde uzun süre kalmak, ilk günler için sakıncalı olabilir. Yapışkan bir madde olan mukus, rahim ağzından normal şartlarda sıvı geçişini engeller. Yani tıkaç görevi görür. Embriyo transferi esnasında bu tıkaç açılır ve yeniden kapanır. Sıcak su ise bu işlemi zorlaştırabilir. Anne adayının transfer sonrasında ilk birkaç gün sıcak suya tamamen girmeden, ayakta duş alması önerilir.
Kanser tedavisi görenler dondurulmuş embriyo transferi yaptırabilir mi?
Kanser tedavisi gören kadınlar için radyoterapi ve kemoterapi öncesinde dondurulmuş embriyo transferi uygulanabilmektedir. Genetik amacıyla yapılan tüp bebek tedavilerinde preimplantasyon (genetik tarama testi) yapıldıktan sonra, bu test sonuçları ortaya çıkana kadar embriyolar dondurularak saklanabilmektedir.