Endoskopik Sinüs Cerrahisi Nedir?

Endoskopik sinüs cerrahisi, sinüzitte ilaç veya sprey tedavilerinin yardımcı olmadığı durumlarda sinüslerdeki tıkanıklıkları gidermek için kullanılan cerrahi bir işlemdir. Bu cerrahi işlem yüzde herhangi bir kesik veya dikiş olmadan burun deliklerinden yapılır. Herhangi bir sinüs ameliyatından önce hastalar genellikle uzun süre damla, ilaç veya sprey kullanılarak tedavi edilirler. Ayrıca teşhisin doğrulanması ve en iyi ne tür bir endoskopik sinüs cerrahisinin yardımcı olacağının planlaması için genellikle bir CT taraması yaptırılması gerekebilir.

Endoskopik Sinüs Cerrahisi Türleri

Bazen sinüs sistemi, kalınlaşmış bir astar, polipler (büyüme) veya tekrarlanan enfeksiyonlar gibi sorunlarla karşı karşıya kalır. Tüm bu sorunlar solunum zorluğuna neden olabilirken, yaşanan sinüs problemleri için en iyi tedavi bazen sinüs cerrahisi olur. Endoskopik sinüs cerrahisi yaparken en sık uygulanan 2 yöntem vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

Fonksiyonel Endoskopik Sinüs Cerrahisi (FESS)

Fonksiyonel endoskopik sinüs cerrahisi, endoskop adı verilen bir aletle gerçekleştirilir. Endoskop aleti ışıklı, ince bir fiber optik tüptür ve sinüslerdeki açıklıklara ulaşılmak üzere buruna sokulur. Bu mikro teleskopla birlikte, ameliyat için gereken cerrahi aletlerde endoskoptan geçirilerek ameliyat gerçekleştirilir. Kullanılan bu araçlar sinüslerin temizlenmesine yönelik burnu tıkayan dokuların ve diğer tıkanıklıkların giderilmesi içindir. Gerçekleştirilen işlemin tamamı burun deliklerinden yapılırken, çok az veya hiç iz kalmaz. Ancak fonksiyonel endoskopik sinüs cerrahisi sonrası minimal bir şişlik oluşabilir ancak bu şişlik oldukça hızlı kaybolur.

Balon Sinüs Cerrahisi

Balon sinüs cerrahisi, sinüs kanallarını açmak ve semptomları hafifletmek için önerilen bir cerrahi türüdür. Bu minimal invaziv cerrahide, sinüslerin haritasını ve balonun konumunu görmek için bir navigasyon ekranına bakılır. Bu şekilde burnuna küçük bir balon yerleştirir ve balon, doğru noktaya sabitlendikten sonra, tıkalı sinüs yollarının açılması ve boşaltılması için şişirilir. Daha sonra geçiş yolu açıldığında balon söner ve çekilir.

Endoskopik Sinüs Cerrahisi Neden Yapılır?

Sinüs, yüz ve kafa kemiklerinde bulunan hava dolu boşluklardır ve küçük açıklıklarla burun içine bağlanırlar. Ayrıca sinüs, burundan nefes almada, burun ve boğazdaki mukus akışında önemlidir. Sinüslerde herhangi bir bozukluk olduğunda genellikle semptomlara neden olan sinüzit adı verilen enfeksiyon ve iltihaplanma meydana gelirken, tıkalı, iltihaplı veya enfekte sinüsler sinüzite neden olur. 

Bu durum genellikle burun tıkanması, yüzde basınç hissi, burun akıntısı veya mukus problemlerine neden olurken, bu problemler çoğunlukla endoskopik sinüs cerrahisiyle çözülür. Sinüzitin diğer belirtileri arasında baş ağrısı ve koku alma duyusunun kaybı gösterilebilir. Bunun yanında sinüzit teşhisi zor olabilir ve bu yüzden bu problemlerin nedeni ve sinüslerde neyin yanlış olduğunu bulmaya yardımcı olması için burun tıbbi bir teleskop yardımı ile incelenirken, çoğu sinüzit vakası tedavi olmaksızın iyileşir veya antibiyotikler, burun damlaları, spreyler veya tabletlerle yapılan tedavilerle şikayetler azaltılır. Bununla birlikte şiddetli sinüziti olan çok az sayıda hastada endoskopik sinüs cerrahisi gerekebilir. Sinüzit nadir durumlarda tedavi edilmezse, enfeksiyonun yakındaki göz yuvasına veya beynin etrafındaki sıvıya yayılmasıyla bazı komplikasyonlara yol açabilir.

Endoskopik sinüs cerrahisi, devam eden veya tekrarlayan sinüs enfeksiyonu, anormal sinüs yapısı ve sinüste anormal büyüme nedenleri için bir tedavi seçeneğidir. Sinüs ameliyatı çok az komplikasyonu olan kısa bir işlemdir ve bu ameliyatın amacı sinüslerin drenaj yollarını tıkayan faktörleri ortadan kaldırmaktır. Bununla birlikte bu cerrahi işlem sinüsteki bazı anormalliklerin tedavi edilmesinde de yardımcı olabilir. Bu durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Burun ve sinüs geçişini engelleyen tümörler veya büyümelerin çıkarılmasında
• Kronik sinüzit durumlarında 
• Burun poliplerinin çıkarılmasında
• Mukoza zarlarının, şiş veya hasarlı dokuların çıkarılmasında
• Burundaki ince kemik parçalarının ve yabancı cisimlerin çıkarılmasında
• Burundaki etlerin küçültülmesinde
• Sinüs mukosellerinin (belirtisiz lezyon) çıkarılmasında
• Durdurulamayan ciddi burun kanamalarında 
• Beyin omurilik sıvısının burun ve sinüslere sızması durumunda 
• Tıkalı gözyaşı kanallarının açılmasında
• Optik sinir yaralanmalarında 

Endoskopik Sinüs Cerrahisi Nasıl Yapılır?

Kronik sinüzit tedavisi söz konusu olduğunda günümüzde en iyi ve kabul gören endoskopik sinüs cerrahisi yöntemidir. Bu cerrahi yöntem, burun ve sinüs kanalını açar, iyileştirir ve hastalığın tekrarlamasını engeller. Endoskopik cihazlar yardımıyla burun ve sinüs içini görme, dokuları temizleme ve tıkalı sinüs geçişlerini açılması amaçlanır.  

Endoskopik sinüs cerrahisi işleminin deneyimli ve yetenekli bir cerrah tarafından yapılması çok önemlidir. Çünkü sinüsler anatomik olarak kafadaki birçok önemli kan damarı ve sinirine yakın konumdadır. Bununla birlikte bu ameliyatın başarısı, cerrahi işlem öncesi, sırasında ve sonrasında yapılması ve dikkat edilmesi gerekenlere hassasiyet gösterilmesi ile ilişkilidir.

Ameliyat Öncesi 

Kronik sinüzitin doğru teşhis ve tedavisinin temel taşı, ayrıntılı bir geçmiş ve nazal endoskopi de dahil olmak üzere eksiksiz bir fiziki muayenedir. Değerlendirme sonucu, uygulanan tedaviler işe yaramadığında endoskopik sinüs cerrahisi uygulanmaktadır. Bu cerrahi işlemde ameliyat öncesi yapılması gerekenler şu şekildedir:

• Ameliyat öncesi sinüslerin durumunu iyileştirmeye yardımcı olması için antibiyotikler veya bazı oral steroidler reçete edilebilir. Bu ilaçların belirtilen şekilde alınmasına dikkat edilmelidir.
• İşlemden 10 gün öncesi kan sulandırıcı ve E Vitamini gibi takviyeler bırakılmalıdır. 
• Sigara ve alkol kullanılıyorsa, endoskopik sinüs cerrahisiöncesinde (en az 4 hafta önce) ve ameliyattan en az 4 hafta sonra bırakılması çok önemlidir. Çünkü iyileşme gibi kritik dönemde sigara ve alkol almak ameliyatın başarısını ciddi şekilde etkileyebilir. 
• İşlem öncesi CT taraması yapılmalı, kan tahlili, EKG ve göğüs röntgeni çekilmelidir.
• İşlemden önceki gece yarısından sonra yeme içme yapılmamalıdır.
• Endoskopik sinüs cerrahisinden önce sinüs enfeksiyonunda önemli bir artış varsa bildirilmelidir, çünkü bu durumda ameliyatının ertelenmesi gerekebilir.
• Takı, işitme cihazı, takma diş ve burun piercingleri gibi metal aksesuarlar çıkarılmalıdır.
• Anestezi, ilaç ve sıvılar vermek için koldaki bir damara intravenöz (IV) yani damar yolu açılmalıdır.
• Çoğu durumda endoskopik sinüs cerrahisi için genel anestezi verilir fakat bu prosedürde intravenöz sedasyon veya lokal anestezi de uygulanabilmektedir.

Ameliyat Sırasında

Endoskopik sinüs cerrahisi, monitöre canlı aktarılan görüntülerin yönlendirmesiyle, tamamen burun deliğinden yapılır. Ameliyat öncesi prosedürler tamamlandıktan sonra genel anestezi altındaki hastaya uygulanan işlem basamakları şu şekildedir:

• Hasta sırt üstü ameliyat masasına yatırılır.
• Pek çok endoskopik ameliyat, çene hafifçe kaldırılmış ve boyun arkası bir yastıkla desteklenmiş olarak yapılır. 
• Cerrahi bölgeye, sinüs geçişlerini daha da genişletmeye yardımcı olan bir uyuşturucu ilaç ve epinefrin enjeksiyonu yapılır. 
• Ardından, endoskop burun ve sinüs boşluklarına yerleştirilir. Bu sinüslerin büyütülmüş görüntülerin incelemesine olanak tanır. 
• Bazı durumlarda, ameliyat bölgesine daha iyi erişim sağlamak için burun delikleri arasındaki kolumella adı verilen dokunun kesilmesi gerekir.
• Ardından, polipler, diğer anormal dokular çıkarılır veya sinüsleri genişletmek için hafif bir baskı uygulanır. 
• Hava geçişlerini amaçlanan konumda tutmak için sinüslerin arasına çözünebilir bir ara parça yerleştirilebilir.
• İşlemden sonra buruna tampon konulabilirken, nazal tampon, kanamayı kontrol etmek için steril gazlı bez benzeri materyalin nazal geçişe sokulur. 
• İşlem tamamlandıktan sonra endoskop ve diğer cerrahi aletler çıkarılarak işlem sonlandırılır.

Endoskopik sinüs cerrahisi sonrası genellikle hastanın bir gün hastanede yatması gerekebilir. Bunun yanında hastanın iyileşme süresi, yapılan işlemin başarısına ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilmektedir ancak birçok kişi sinüs cerrahisinden sonra çok az rahatsızlık yaşamaktadır. Eğer işlem lokal anestezi altında yapıldıysa aynı gün eve gidebilir.

Endoskopik Sinüs Cerrahisi Komplikasyonları

Endoskopik sinüs cerrahisi sonrası oluşabilecek bazı yaygın komplikasyonlar vardır. Bu komplikasyonlar şu şekilde sıralanabilir:

• Hafif rahatsızlık
• Yorgunluk 
• Ayrıca şiddetli soğuk algınlığı veya sinüs enfeksiyonu gibi belirtiler 
• Şişlik 
• Kuru kan ve mukus birikmesinden dolayı tıkanıklık
• Kabuklanma

Endoskopik Sinüs Cerrahisi Riskleri

Her cerrahi türünde olduğu gibi endoskopik sinüs cerrahisi sonrası oluşan bazı riskler vardır ve bu riskler aşağıdaki gibidir:

• Ameliyat sonrası kanama ilk 24 saat içinde olma eğilimindedir ancak bazen ameliyattan sonraki günler hatta haftalar sonra bile tekrar kanama yaşanabilir. 
• Genelde septum olarak adlandırılan burun geçişleri arasındaki kemikli bölümde bir pıhtı oluşabilir. Böyle bir durumda alınması gerekir.
• Septum burnun çatısına yapışırsa bu ince kemik tabakası sinüs cerrahisi sırasında zarar görebilir.  
• Beyin sıvısı buruna sızabilir ve ciddi durumlarda beyin zarında menenjit gibi bir enfeksiyona yol açabilir. 
• Endoskopik sinüs cerrahisi sonrası sinüsler göze çok yakın olduğu için bazen gözde kanama olabilir.  Son derece nadir olsa da görme kaybı ve körlük yaşanabilir. 
• Gözü hareket ettiren kaslarda geçici veya kalıcı çift görmeye neden olabilecek hasarlara neden olabilir. 
• Gözyaşı kanallarının çalışma biçiminde bir değişikliğe yol açarak aşırı yırtılmaya neden olabilir.
• Sinüsler, bir kişinin sesinin rezonansını etkileyebilir ve bu durum kişinin sesinde değişikliğe neden olabilir.
• Sinüs bölgesinde başka enfeksiyonlar gelişebilir.
• Burunda hava akışını nadir durumlarda kötüleşebilir. 
• Burun geçişinde küçük miktarlarda yara dokusu da oluşabilir ve alınması gerekebilir.
• Koku veya tat duyusu değişebilir.
• Sinüs semptomlarının kalıcı olması veya kötüleşmesi yüzünden yüzde ağrı ve göz çevresindeki alanda şişme veya morarma olabilir.
• Ön dişlerde uyuşma yaşanabilir.
• Septum boyunca delik gelişimi (septal perforasyon) oluşabilir.
• Septal deviasyonu (burun kemiği eğriliği) tekrarlanabilir.
• Ayrıca bu komplikasyonlar yaşanırsa burnun görünümünü değiştirebilir.

Endoskopik Sinüs Cerrahisi Sonrası İyileşme ve Bakım

Endoskopik sinüs cerrahi sonrası tamamen iyileşme birkaç haftayı alabilir. Ameliyattan sonra burun içinde biraz şişlik ve hassasiyet yaşanırken, bu normal karşılanmaktadır. Ameliyattan sonra, düzgün bir şekilde iyileşme sağlamak ve yara izlerini önlemek için buruna ve sinüslere iyi bakmak önemlidir. Burnun ve sinüslerinin normale dönmesi sağlamak ve iyileşme süresini hızlandırmak için alınacak bazı önlemler vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Endoskopik sinüs cerrahisinden hemen sonra reçete edilen ağrı kesiciler kullanılmalıdır.
• Şişliği azaltmak ve enfeksiyonu önlemek için antibiyotikler alınmalıdır.
• Ameliyattan 24 ila 48 saat sonra burun, salin nazal solüsyonlarla günde iki kez yıkanmalıdır.
• Operasyondan sonra kanamayı ve şişmeyi azaltmaya yardımcı olmak için baş ayak hizasının üstünde tutulmalıdır. 
• Endoskopik sinüs cerrahisi sırasında buruna tampon malzemesi ve atel takıldıysa, yerlerinde kaldıklarından emin olunmalıdır. Burun tıkanırsa, ağızdan nefes alınmalıdır. Kesinlikle tampon veya ateller çıkarılmamalıdır.
• Ameliyattan sonra en az bir hafta sümkürülmemelidir. 
• Ağır kaldırma, yorucu ve zorlanacak egzersiz yapılmamalıdır. Çünkü bu, burunda kanama olasılığını artırır.
• Hapşırmak gerekiyorsa ağız kapatılmamalıdır.
• Kolay enfeksiyon kapma riski içeren kalabalık ortamlara girmekten en az 2-4 hafta süresince kaçınılmamalıdır.
• Kan sulandırıcı ilaçlar uzman izin verene kadar içilmemelidir.
• Buruna darbe alma riski olan aktivite ve ortamlardan kaçınılmalıdır.
• İşlemden sonra 2- 4 haftalık süre boyunca sauna, buhar banyosu ve yüzme havuzları kullanılmamalıdır.
•  Özellikle yatak odasında oda havasını nemli tutmak için nemlendirici kullanılmalıdır.