Endotrakeal Entübasyon Nedir?

Endotrakeal entübasyon, genel olarak basit şekilde entübasyon olarak adlandırılmaktadır. Bu trakeal entübasyon, hastadaki açık olan hava yolunu koruyabilmek ya da bazı ilaçların verileceği bir kanal şeklinde hizmet edebilmesi amacıyla; esnek yapıdaki tüpün nefes borusunun içine yerleştirilmesidir.

Kalıcı şekilde hava yolu oluşturmak ve hastaya soluk aldırabilmek amacıyla en çok uygulanan ve en güvenilir olan yöntemdir. Hasta, entübasyon işleminin öncesinde ise; balon-valv-maske sistemi kullanılarak %100 oksijen alması sağlanıp solutulmalıdır. Sonrasında bu entübasyonun gerçekleştirilmesi gerekir.

Endotrakeal entübasyon, hastanın soluk yolunun ya da solunumunun güvenliğinin zarar görmesi, bozulması gibi riskler oluşması halinde gerçekleştirilir. Bu amaçla gerçekleştirilen endotrakeal entübasyon ile hastanın suni solunum şekline geçebilmesi adına soluk borusu içerisine (bu işlem için özel tasarlanmış) bir tüpün yerleştirilmesi sağlanır.

Endotrakeal Entübasyon Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Endotrakeal entübasyon endikasyonları, farklı hastalıklar ve acil durumları kapsamaktadır. Daha güvenli şekilde bir hava yolu sağlayan, güvenli şekilde hava yolu sürekliliği bulunmayan ya da solunumu yeterli durumda olmayan hastaların tedavi edilme seçeneği olarak uygulanan basit bir tıbbi girişimdir. Buna göre endotrakeal entübasyon endikasyonları şu şekilde sıralanır:

• Apne,
• Üst havayolu tıkanması/obstrüksiyonu,
• Trakeaobronşial (nefes yolları) temizlenmesi,
• Artmış intrakranial (kafa içi) basınç tedavisi,
• Yelken göğüs tedavisi,
• Göğüs duvarı travması,
• Akut hipoksemi (oksijen yetmezliği),
• Havayolunun aspirasyondan (vücutta istenmeyen sıvıların çıkarılması için emme iğnesi ya da borusunun kullanıldığı tıbbi işlem) korunması,
• Solunum yetmezliği,
• İlaç overdozu (aşırı dozu),
• Genel anestezi sağlanması, 
• Hemodinamik instabilite (kalp basıncının şeklindeki zamanlamasında ölçüsünde vs. kararsızlık-istikrarsızlık oluşması), 
• Nöromuskuler blokaj (kas sinirlerindeki iletimin bloke edilip bazı kasların gevşemesi), 
• Bronkoskopi (Bronşların ve solunum yollarının burun ya da ağızdan girilerek görüntülenmesi işlemi).

Endotrakeal Entübasyon Nasıl Yapılır?

Endotrakeal entübasyon yapılışı için genel prosedürde şu adımlar takip edilmektedir:

• Hastanın ağız içi kontrol edilir; takma diş ya da herhangi yabancı bir cisim bulunuyorsa çıkarılır.
• Uygun olan havayolu seçilir ve hastanın havayolu açıklığı sağlanır. Ambu-valf-maske sistemi, hastanın burun ve ağız kısmını kapsayacak biçimde kullanılır. Çene kaldırılır ve uygun olan bir pozisyon verilmesinin ardından oksijenle doyması sağlanır.
• Hasta kişinin başı için uygun pozisyon verilir. Boyun kısmı yine uygulanacak işleme göre ayarlanır, pozisyon verilir.
• Bu işlemde kullanılan laringoskop denilen alet, sol el ile tutulur ve bleyd (laringoskopun iki parçasından biri) dişlerin arasından hastanın ağzının sağ yanına doğru yerleştirilir.
• Bu işlemdeki aletlerden bir diğeri olan epiglot kaldırılacağı zaman ise bleyd tipine uygun olan bir teknik uygulanır. Hastanın dili, sol tarafa doğru alınır. İşlem dil üstünden yapılır ve görülene dek yavaş şekilde içeri ilerletilir.
• Uç kısmı orta çizgi üzerinde tutulan bleydi, dil kökü ile epiglot cihazı arasına doğru yerleştirilir ve ardından laringoskop aleti ağzın tavan kısmına doğru kaldırılır. Uygun şekilde tüp yerleştirilir.
• Tüpün yerleştirilmesinin ardından göğüs 4 nokta üzerinden dinlenir ve tüpün yerleştirildiği yerin doğruluğu anlaşılıp kesinleştirilir. Tüpün uç kısmına ise kapnometre (solunum esnasında basıncı ölçen alet) takılır ve bu yolla ventilasyon başarısı teyit edilir. 
• Tüp, doğru noktada bulunuyorsa tüpün balonu 5-10 cc kadar hava ile şişirilir. Ardından hava yolu yerleştirilir. Sonrasında da sargı bezi kullanılarak sabitleme sağlanır. 
• Hastanın solunum sayısı, bir dakika içerisinde 15-20 olacak biçimde spontan solunum işlemine devam edilir. 
• Bu şekilde işlem tamamlanmış olur ve artık hastanın havayolundan alıp verdiği soluk, doktorun elinde olur. 

Endotrakeal Entübasyon Komplikasyonları

Endotrakeal entübasyon yan etkileri olabilmesi, yapılan işlemin biraz zaman alması, daha derin şekilde bir anestezi gerektirmesi, bir zorluk yaşanması hâlinde ise özel bir beceri gerektiriyor olması gibi bazı sakıncalar taşımaktadır. Bunlar içerisinden endotrakeal entübasyon komplikasyonları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Endotrakeal entübasyon uygulanmasını takiben; kan basıncı seviyesinde bir yükseliş, kalp çarpıntısı, göz içi basınç seviyesinde bir artma, kafatası içi basınç seviyesinde artış gibi bazı etkiler görülebilir. Sağlıklı olan kişilerde bu etkiler iyi şekilde tolere edilirken, kalp kası rezervi bulunan ya da kalp damar hastalığı olan hastalarda kalp kası yetersizliğine neden olabilir. Ayrıca bu durumda kalbe giden kan akışının azaldığı ve kalbin yeterli düzeyde oksijen alamadığı bir durum oluşmasına da sebep olabilmektedir. 
• Solunum sırasında direnç artışı, hastanın nefes alabildiği ancak veremediği bir durum ya da solunum kaslarına ilişkin spazmlar gerçekleşebilir. 
• Hastada üst solunum yolları devre dışı kalırsa; bunun sonucunda bazı organları kaplayan tabakalarda kuruma, alt ve üst solunum yollarındaki hücrelerden bazılarının aktivitesinde bozulma ve kabuk oluşması gibi sorunlar görülebilir.  
• Endotrakeal entübasyon sonrası 0-72 saat içerisinde görülebilecek erken komplikasyonlar arasında şunlar yer alır: Boğaz ağrısı şikayeti, enfeksiyon oluşumu, dille ilgili sinir hasarı, ses tellerinin olduğu bölgede şişlik/ödem, ses tellerinden birinin ya da ikisinin hareket edememesi durumu.

Endotrakeal Entübasyon Riskleri

Endotrakeal entübasyon riskleri, çok fazla olmamakla beraber bazı durumlarda olasıdır. Bu riskler şu şekilde sıralanabilir:

• Endotrakeal entübasyon, başka alternatifler arasından; kafa travmalı hastalarda, boyun kemiklerinin etkilendiği patolojiler bulunanlarda ve bunlara benzer hastalığı olanlarda, havayolu güvenliği bakımından en güvenli seçenek olarak uygulanan yöntemdir. Ancak servikal yaralanmalar söz konusu olduğunda sabitleme konusunda az da olsa bir risk vardır. Bu risk ise kas gevşetici gibi uygun ilaçların kullanılması halinde minimuma indirilebilir.
• Ayrıca endotrakeal entübasyon riskleri arasında hastanın kafa içi basınç seviyesinde artma gözlenmesi riski vardır.
• Hastalarda nadir de olsa kalp ritmi sorunu oluşabilir.
• Hastalarda nadir de olsa düşük tansiyon görülebilir.
• Düşük ihtimal verilen bu risklerin önlenmesi ise uygun planlama ile mümkün olabilmektedir.

Bebeklerde Endotrakeal Entübasyon

Pediatrik endotrakeal entübasyon işlemi, yetişkinlere göre biraz daha farklıdır. Pediatrik havayolu tanımlaması; normal, sürdürülebilir havayolu veya sürdürülemez şeklinde yapılır. Havayolu, çocuğun tamamıyla uyanık olduğu durumlarda ve yeterli seviyede hava akımı bulunduğu durumlarda normal havayolu şeklinde tanımlanmaktadır.

Bebeklerde endotrakeal entübasyon işleminde nefes borusuna, balonsuz tüpler tercih edilip entübe yapılmalıdır. Genel olarak 8 ila 9 yaş aralığında olan daha ileri yaşlardaki çocuklarda ve ergenlik dönemine yaklaşmış olanlarda balonlu tüpler kullanılması gerekecektir. Dolayısıyla çocuklarda bu entübasyonun yapılabilmesi için her şekilde bir seçim yapılması gerekir. Bu durumda da doğru tüp seçimi oldukça önemlidir.