Entübasyon Nedir?

Entübasyon, hastanın nefes alıp vermekte güçlük çektiği veya nefes alma aktivitesini hiç gerçekleştiremediği durumlarda soluk borusuna hortum, tüp yerleştirilmesidir. Nefes almak yaşam için gerekli bir aktivitedir. Nefes alıp verme işleminin yapılamadığı durumlarda doktorlar tarafından hasta entübe edilir.

Solunum yetmezliği, hastanın kendi kendisine nefes alamamasıdır. Bu rahatsızlıktan dolayı muzdarip olan kişiler, solunum cihazına bağlanırlar. Hastanın solunum cihazına bağlı kalma süresi ise tekrardan kendi kendine nefes almaya başlaması ile sonlanır. 

Entübasyon yapılmasının bir diğer nedeni de ameliyatlardır. Ameliyatların durumuna göre kişinin tüm fiziksel aktiviteleri ve solunum aktivitesi ilaçlar yardımıyla durdurulur ve hastanın soluk alıp vermesi solunum cihazı ile sağlanır. Bu süreçte hasta uyutulur ve kas gevşetici ilaçlar verilerek ameliyat sonuna kadar durumunun stabil kalması sağlanır. Bu şekilde solunumuna destek verilen hastalara entübe hasta, solunum için takılan tüpe ise entübasyon tüpü ismi verilir.  

Entübasyon Nasıl Yapılır?

Entübasyon, solunum sıkıntısı çeken hastaların nefes alışverişini kontrol altına almak ve ameliyat sırasında hastanın solunumunu stabile etmek için kullanılır. Entübasyon işlemi ağız veya burundan yapılır. Hasta herhangi bir kaza geçirmiş ise ağız veya burundan en az hasar göreni seçilerek entübasyon işlemi başlatılır. Ağız ve burun yapısına müdahale edilemiyor ise direkt olarak soluk borusundan bir kesi yardımıyla (trakeostomi)  işlem yapılmaktadır.

Hastanın nefes alışverişini sağlayabilmesi için hortum ve başlık yapısı kullanılır. Başlık hortuma bağlıdır ve hastanın ağız veya burun bölgesine yerleştirilir. Bu sayede nefes alışverişi hastadan bağımsız şekilde stabilize edilir. 

Entübasyon Çeşitleri 

Entübasyon yapılması esnasında farklı yöntem ve teknikler kullanılabilir. Bu teknikler;

• Hastanın sağlık durumu
• Hastanın yaşı
• Hastanın ameliyat olup olmayacağı gibi durumlara göre değişkenlik gösterir.

Entübasyon çeşitleri şu şekildedir:

• Nazogastrik Entübasyon: Bu durumda burundan bir tüp mideye indirilir. Yöntemdeki amaç midede oluşan basıncı azaltmak, kişiye ilaç vermek ve hastanın beslenme ihtiyaçlarını karşılamaktır.
• Nazotrakeal Entübasyon: Boyun travması, diş kilitlenmesi gibi vakalarda entübenin ağızdan yapılamadığı zaman burundan yapılmasına denir. Hastanın ağzının açılmadığı durumlar için Nazotrakeal entübe yapılır.
• Trakeostomi Entübasyon: Bazı vakalarda (kaza, şiddetli yaralanma, yanık) hastanın hem ağzından hem de burnundan müdahale etmek olanaksızdır. Böyle durumlarda direkt olarak soluk borusundan açılan kesik içerisine bir tüp yerleştirilir.
• Balon Tamponadı:Entübasyon, genel olarak nefes ile ilgili bir terim olarak düşünülür. Ancak vücuda yapılan bazı işlemlere de entübasyon denilmektedir. Vücudun herhangi bir yerine yerleştirilen;
  1. Tüp
  2. Kateter
  3. Balonda entübasyon işlemine örnektir.

Entübasyon Yapılması Gereken Durumlar

Entübe işlemi aşağıdaki durumlarda yapılan bir uygulamadır.

• Ameliyat Öncesi: Entübe işlemi genellikle ameliyat öncesinde yapılır. Ameliyat esnasında hastanın düzenli bir şekilde nefes almasına olanak tanımak ve ameliyatın sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilmesi için genellikle her ameliyatta uygulanır. Bu uygulama ile hasta ameliyat esnasında;
  1. Rahat bir şekilde nefes alıp vermeye devam eder.
  2. Hasta anesteziye alındı ise bu kanal vasıtası ile ona anestezik ilaçlar verilmeye devam edilir.
  3. Hastaya açılan bu kanaldan ameliyat süresince ilaç verilmesi de mümkündür.
• Solunuma Destek: Ameliyat haricinde de entübe işleminin yapıldığı durumlar vardır. Hasta normal yaşam esnasında soluk alıp verme konusunda problem yaşadığı durumlar:
  1. Zatürre
  2. Amfizem ismi verilen akciğerlerdeki hava keseciklerini birbirinden ayırmada kullanılan ince duvarın yırtılması
  3. Akciğer yetmezliği
  4. Kalp yetmezliği
  5. Akciğer sönmesi
  6. Soluk borusu tıkanıklığı
  7. Soluk borusuna darbe alınması
• Aspirasyon: Entübe edilen hastaya sadece oksijen verilmez. Aynı zamanda bazen kişilerin akciğerlerinde su toplanması, birikmesi görülür. Böyle zamanlarda da aspirasyon işlemi verilen akciğerlerden su alınması için kişi entübe edilir. Aspirasyona ihtiyaç duyulma nedenleri;
  1. Felç kalma
  2. Zararlı ilaçların yüksek miktarda kullanımı
  3. Midede veya yemek borusunda kanama oluşması ve durdurulamaması
  4. Boğulma durumu

Entübasyon Endikasyonları 

Apne: Apne, uyku anında solunumun durması nedeniyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Uyku düzenini ve kişinin psikolojisini bozan bir rahatsızlıktır. Uyku esnasında kişinin solunumu minimum 20 saniye süreyle %20 ve altına düştüğü durumlara denir.

Akut Hipoksemi: Akut hipoksemi, bulunulan ortamda kişinin soluduğu havadaki oksijen miktarının belirli bir oranda düşmesidir. Kişiye soluduğu havadaki oksijen miktarı yetersiz gelir. Solunan havadaki oksijen miktarı yetersiz gelirse eğer o zaman kanda ve dokularda da oksijen miktarı (oksijen satürasyonu) düşük kalır. 

Üst Havayolu Obstruksiyonu (Üst Havayolu Tıkanıklığı): Soluk borusuna bir şey kaçmasından dolayı tıkanması olarak bilinir. Ağızlarına sürekli bir şeyler götüren çocuklarda sık görülen bir durumdur. Nefes alamama durumu sonrasında boğulma gibi ölümcül tehlikeleri vardır.

Havayolunun Aspirasyondan Korunması: Kasıtlı olmadan bir nesneyi veya sıvıyı nefes borusuna, ciğerlerine doğru soluyan kişilerde görülen bir durumdur. Başlarda öksürük olarak kendisini belli etse de zaman içerisinde boğulmaya kadar gidebilen bir süreci tetikler. 

Trakeobronşial Temizleme: Havayolunda darlık, tıkanıklık meydana gelmesi durumunda yapılan müdahale ile bu problemin giderilmesidir. Hastanın balon veya stent takılarak tedavi edilmesi mümkündür.

Solunum Yetmezliği: Solunum yetmezliği, akciğerlerin yeterli havayı teneffüs edememesi sonucu meydana gelir. Sadece az oksijen solunması değil, aynı zamanda dışarıya az miktarda karbondioksit verilmesi de solunum yetmezliği olarak bilinir.

Intrakranial Basınç Artışı Tedavisi: Kafaiçinde meydana gelen basınç artışıdır. Beyinde omurilik sıvısı gibi unsurların artmasından dolayı meydana gelir. Bazı durumlarda beyin hacminin artması da Intrakranial basınç artışına neden olur. 

Göğüs Duvarı Travması: Toraks travması olarak da bilinen göğüs duvarı travması alınan bir darbe veya geçirilen bir kaza sonrasında göğüs kafesinin anatomik olarak bozukluğunu ifade eder. Travma ölümlerinin büyük bir kısmını toraks travması oluşturur.

Genel Anestezi: Hastanın tamamen uyutulması işlemine genel anestezi denir. Büyük ameliyatlarda kişinin uyumasının zorunlu tutulduğu zamanlarda yapılır.

İlaç Doz Aşımı: Aşırı dozda ilaç kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan rahatsızlıktır. Akciğerlerde de sıvı birikmesi, nefes alamama, solunum yetmezliği gibi pek çok duruma neden olur.

Hemodinamik Instabilite: Kan basıncının 90 mmHg altına düşmesi durumudur. Halk arasında kan akımının bozulması olarak da bilinir.

nstabil Hastada Bronkoskopi: Durumu stabil olmayan kişilerde görülen ve solunum organlarının incelenmesi için yapılan bir müdahaledir.

Entübasyon Komplikasyonları

Entübe edilen hastada bazı komplikasyonlar görülebilir. Bunlar yüksek riskli veya az riskli olarak 2 farklı çatı altında değerlendirilir. Entübasyon komplikasyonları;

1. Yüksek Riskli Komplikasyonlar: kan basıncının 65 mmHG altına düşmesi ve yapılan tüm müdahalelere rağmen arttırılamaması, dokuların yeterince oksijen alamaması durumu (hipoksemi) olarak bilinir.
2. Düşük Riskli Komplikasyonlar: Entübasyonun zor yapıldığı hastalarda 3 ve üzerinde deneme yapılması ve halen hastanın entübe edilememesi, diş hasarları, hastanın kontrolsüz hareketleri ve yüksek sesler çıkarması (tehlikeli ajitasyon) olarak bilinir.

Entübasyon Sonrası

Entübasyon işlemi tamamlanıp hasta uyandıktan sonra bazı yan etkiler meydana gelebilir. Kişinin sağlığını da etkileyebilen bu olaylar hastanın sağlık durumu, bünye gücü ve daha fazla ayrıntı nedeniyle kişiden kişiye değişebilir. Entübasyon kriterleri içerisinde öngörülen şu rahatsızlıklar kişilerde görülebilir:

• Entübasyon sonrası ses kısıklığı
• Boğaz ağrısı
• Nefes darlığı
• Baş ağrısı
• Solunum yollarında kanama görülebilir.

Bebeklerde Entübasyon

Yenidoğan entübasyon, bebeklerin çoğunda gereken bir durum değildir. Ancak Yenidoğan bebeklerin yaklaşık olarak %10’ununda solunumun başlaması için dışarıdan bir müdahale yapmak gerekir. Bu %10’luk kısmında ise yine çok daha az kısmında entübe ihtiyacı ortaya çıkabilmektedir.

Yenidoğan bebeğin entübe edilip edilmeyeceği şu testler sonrasında belli olur.

• Solunum şiddeti
• Ağlama şiddeti
• Deri rengi gibi değerlendirmeler sonucunda entübe durumuna karar verilir.