Epilepsi Ameliyatı

Epilepsi Ameliyatı Nedir?

Halk arasında sara hastalığı olarak da bilinen epilepsi hastalığı, beyin içerisindeki nöronlarda ani ve kontrol edilemeyen boşalmalara sebep olan kronik bir hastalıktır. Epilepsi nöbetinin geçirilmesi ile hastada bilinç ve duyusal değişiklikler, istemsiz kasılmalar meydana gelir. Nöbetlerin oluşmadığı durumlarda hastada sağlık açısından farklı bir durum görülmez. Kişinin epilepsi hastası sayılması için ise birden fazla defa nöbet geçirmiş olması gereklidir. Epilepsi ameliyatı ise epilepsi hastalarına uygulanan cerrahi bir prosedürdür.

Dünya üzerindeki epilepsi hastalarının sayısı 65 milyonu aşkındır. Günümüzde epilepsi hastalığını tedavi edecek kesin bir tedavi yöntemi veya ilaç bulunmamaktadır. Doktorlar, epilepsi hastalarının rahatsızlığını kontrol altında tutabilmek için çeşitli stratejiler uygulamakta ve ilaçlar ile epilepsi nöbetlerinin yaşanmasını engellemeye çalışmaktadır.

Epilepsi, diğer nöbetlerden ayrılmaktadır. Kişide epilepsinin bulunması ile nöbet sıklığı artar ve tekrarlayan nöbetler görülür. Kişide tek bir nöbet görülür ise bu epilepsi olarak ifade edilemez.

Epilepsi Türleri

Epilepsi hastalığı, rahatsızlığın geliştiği alana ve beyinde yaşanan durumlara göre ikiye ayrılmaktadır. Bu durumlar fokal ve jeneralize olarak adlandırılmaktadır.

Fokal Epilepsi

Bu epilepsi türünde, beynin farklı bölümlerinde görülen anormal düzeydeki elektriksel aktiviteler eş zamanlı olarak ortaya çıkmamaktadır. Bir bölgede başlayan bu aktiviteler, bazı durumlarda sadece başladığı bölgede sınırlı kalırken bazı durumlarda ise beynin tamamına yayılmaktadır.

Fokal epilepsi nöbetleri sırasında bilinç açıktır. Nöbetler parietal lob, temporal lob ya da frontal lobda ortaya çıkabilir. Farklı bölgelerde oluşan epilepsi nöbetleri ise farklı belirtilerin görülmesine neden olur. Bu durumlar:

• Perietal lobda epilepsi nöbeti oluşur ise görmede sıkıntı ve uyuşukluk,
• Temporal lobda epilepsi nöbeti oluşur ise dejavu hissi ve panik,
• Frontal lobda ortaya çıkar ise hareket bozuklukları belirtileri görülür.

Jeneralize Epilepsi

Bu epilepsi türünde beyinde yaşanan anormal elektriksel aktiviteler, beynin tamamında eş zamanlı olarak görülebilir ya da bir bölgede başlayarak diğer bölgeleri etkisi altına alabilir. Sara nöbeti olarak adlandırılan rahatsızlık, jeneralize epilepsinin görülmesi sonucu ortaya çıkar. Vücut hareketlerinin istemsiz şekilde yapılması, bazı vücut bölgelerinin kasılması ve daha sonra gevşemesi ise belirtiler arasındadır. Jeneralize epilepsi nöbeti geçiren kişilerin bilinci kapalıdır.

Epilepsi Nedenleri

Epilepsinin oluşmasında vücut üzerindeki birçok mekanizmanın etkin rolü vardır. Epilepsi nöbetlerinin altında yatan nörobiyolojik sebep ise beyin sinirleri üzerindeki dinlenme ve uyarılma durumları arasındaki dengesizliklerin olmasıdır.

Epilepsi rahatsızlığı, uzun süredir var olmasına rağmen nedenleri tam olarak tespit edilemediği için tedavisi de tamamen mümkün değildir. Beyin iltihapları, kafa içi tümörleri, alkol çekilmesi, kan şekerinin aşırı derecede düşmesi, yüksek ateşli hastalıkların yaşanması, beyin damarları içerisindeki vasküler anormallikler, zor doğum öyküleri ve kazalara bağlı şekilde gelişen kafa travmaları tespit edilen nedenlerden sadece birkaçıdır. Epilepsi rahatsızlığına sahip kişilerde ise nöbetin ortaya çıkması bebeklik döneminden ileri yaşlara kadar herhangi bir süreçte görülebilir.

Epilepsi vakalarının incelenmesi sonucunda nöbetleri tetikleyen ve yatkınlığı artıran bazı durumlar tespit edilmiştir. Bu durumlar:

• Yaş: Epilepsi hastalığı bebeklik döneminde ileri yaş grubuna kadar herkeste görülebilir ancak daha çok erken çocukluk dönemi ve 55 yaş üstü dönemlerde görülür.
• Beyin Fonksiyonları: Beyinde oluşan beyin dokusunun ve beyin zarlarının iltihaplanması gibi durumlarda epilepsinin oluşma riski artış göstermektedir.
• Çocukluk Çağında Geçirilen Nöbetler: Bebeklik ve çocukluk dönemlerinde yüksek ateşe bağlı olarak bazı nöbetler yaşanabilir. Çocuğun büyümesi ile bu nöbetler kendiliğinden sonlanır. Bazı durumlarda ise geçirilen nöbetler epilepsinin gelişmesini tetikleyebilir.
• Vasküler Rahatsızlıklar: Beyne oksijen ve besin sağlayan kan damarlarında kanamanın veya tıkanıklığın oluşması durumunda inmeler ve buna bağlı olarak beyin hasarı oluşabilir. Beyindeki dokuların hasar görmesi sebebiyle epilepsi hastalığı tetiklenebilir.
• Kafa Travmaları: Travma olarak adlandırılan çarpma ve düşme gibi durumlarda epilepsi nöbetleri tetiklenebilir. Bu durum göz önünde bulundurularak kişilerin motosiklet ve bisiklet sürme gibi aktiviteleri sırasında kafa bölgesini koruyacak ekipmanları kullanmaları önerilmektedir.
• Aile Öyküsü: Yakın akrabalarda epilepsi rahatsızlığı bulunan kişilerin bu hastalığı geçirme ihtimalleri daha fazladır. Ebeveynlerinden birinin epilepsi hastası olması durumunda çocuğun hastalığa yakalanma oranında %5’lik bir yatkınlık olduğu görülmektedir.
• Demans: Demans ve Alzheimer gibi hastalıklarda bilişsel işlevlerin yerine getirilmesi sırasında fonksiyon kayıpları görünüyor ise epilepsi tetiklenebilir.

Epilepsi Belirtileri

Epilepsi belirtileri tek veya birkaçının birleşmesi sonucunda ortaya çıkabilir. Bu belirtiler kişiyi birkaç saniye etkisi altına alabileceği gibi yaklaşık 15 dakika da sürebilir.

Epilepsi nöbetinden önce oluşan epilepsi belirtileri:

• Baş ağrısı
• Ayak ve elleri kontrol etmekte zorlanma
• Görme ile ilgili değişikliklerin yaşanması
• Sersemlemek
• Mide bulantısı
• Ani olarak hissedilen endişe ve korku hali

Epilepsi nöbetinin gelişmesinden itibaren görülen belirtiler:

• Dilin ısırılması
• Diş kenetlenmesi
• Ağızda garip tatların oluşması
• Düşme
• Ağızdan köpük gelmesi
• Kasların kontrolsüz şekilde kasılması
• Bilinç kaybı ve bilinç kaybının ardından kafa karışıklığı
• Ani ruh değişiklikleri
• Bağırsak ve mesaneler üzerinde kontrol kaybı
• Ani başlayan ve kontrol edilemeyen hızlı göz hareketleri

Epilepsi Cerrahisi Çeşitleri

Epilepsi cerrahisi sırasında uygulanacak yöntem ve amaç, epilepsinin türüne göre değişiklik göstermektedir. Fonksiyonel cerrahi ve rezektif cerrahi aşağıdaki gibi açıklanmaktadır:

Fonksiyonel Cerrahi

Epilepsi oluşumunu etkileyen sebeplerin kontrol altına alınması ile nöbetlerin sıklığını ve şiddetini azaltmak hedeflenmektedir. Nöbete sebep olan elektriksel aktivite bir bölgede başlıyor olsa dahi diğer bölgeleri etkisi altına almaması için çalışmalar yapılmaktadır. İlaç tedavilerinde direnç gösteren her yaş grubundaki hastaya bu operasyon uygulanmaktadır. Ameliyattan yararlanan kişilerdeki sonuçlar incelendiğinde başarı oranı %80’dir.

Rezektif Cerrahi

Bu cerrahi yöntem epilepsi hastalığının tüm aşamaları ve tipleri için uygundur. Rezektif cerrahideki amaç, anormal elektriksel aktivitelere sebep olan bölgenin tamamen alınmasıdır. İlaç tedavisi sonucunda yanıt alınamayan durumlarda uygulanır ve hastaların epilepsi cerrahisi sonrası ortalama 1-2 yıl daha ilaç kullanmaları gereklidir.

Epilepsi Ameliyatı Öncesi

Epilepsi cerrahisi öncesi ameliyatın gerekliliği, yarar ve zarar ihtimalinin değerlendirilmesi ve hastanın ameliyata yatkınlığı hakkında değerlendirilmeler yapılması için bir dizi test ve tetkikin yapılması gereklidir. Bu test ve tetkikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Nörolojik Muayene: Bu muayene sırasında hastanın beyin fonksiyonları uzman doktor tarafından incelenir. Hastadan bazı hareketleri yapması istenir ve yapılan hareketler sonrasında sonuçlar elde edilir. Duyular, refleksler, motor sistem, sinirler, duygusal durum ve bilinç bu şekilde kontrol edilebilir.
• Bilgisayarlı Görüntüleme: Beyinde epilepsinin gelişmesine yol açan bölgenin tespit edilmesi amacıyla kullanılan yöntemlerden biridir. X ışınları yardımıyla beyin yapısından elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi uzman doktorlar tarafından yapılır.
• Beyin Tomografisi: Ultraviyole ışınlarının kullanılmasıyla birlikte beyin dokularından görüntü alınmasını sağlayan işlemdir. Epilepsiyi tetikleyen nedenin tespit edilmesinde önemli bir yeri vardır. 
• Epilepsi İlaçları Direnç Testi: Epilepsi hastalarına ilk etapta ilaç tedavisi uygulanmaktadır. İlaç tedavisi, epilepsi nöbetlerinin yaşanma sıklığını azaltmakta ve kontrol altında tutulmasını sağlamaktadır. Ancak bir sürenin ardından ilaçlar etkisini kaybetmeye başlayabilir. Bu durumda epilepsi cerrahisi düşünebilir. Epilepsi ilaçları direnç testinde ise kullanılan ilaçlara karşı vücudun direnci gözlemlenir.
• Video EEG: Hastanın nöbet geçirdiği sırada video EEG yönteminden yararlanılarak beyin aktiviteleri gözlemlenebilir. Bu aşamada PET ve SPECT taramalarından da yararlanılabilir. 

Yapılan test ve tetkikler sonucunda epilepsi cerrahisinin uygulanması için karar verilir ise kan testi ve anestezi kontrolünün yapılması gereklidir. Kan testi, hastanın genel sağlık durumu ve hastalıkları hakkında bilgi edinmek için kullanılır. Anestezi kontrolü ise hastanın anestezi etkisi karşısında dayanıklılığı, uygunluğu ve olası etkileri ölçülmektedir. Bu kontrolün ardından hastaya uygulanacak anestezi miktarı kesinleştirilmektedir.

Epilepsi ameliyatı risk ve komplikasyonlarının yaşanmaması için ameliyat öncesinde hastanın hastalık ve alerji öyküsünü, kullandığı takviye ve ilaçları uzman doktora bildirmesi önemlidir.

Epilepsi ameliyatı öncesi dikkat edilmesi gerekenler:

• Ameliyat genel anestezi altında uygulandığı için ameliyattan en az 8 saat önce yeme ve içme kesilmelidir.
• Epilepsi cerrahisinden en az bir hafta önceden alkol ve sigara tüketimi kesilmelidir.
• Kullanılan ilaç ve takviyeler uzman doktora bildirilerek risk teşkil edecek olanlarının kesilmesi gereklidir.
• Kan sulandırıcı ilaçlar epilepsi cerrahisinden en az bir hafta öncesinde kesilmelidir. 
• Epilepsi ameliyatı öncesi dikkat edilmesi gerekenler kişiden kişiye değişebilir. Uzman doktor tarafından belirtilen kurallara harfiyen uyulmalıdır.

Epilepsi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Epilepsi ameliyatı, kişinin sağlık durumuna, epilepsinin kaynağına ve boyutuna bağlı olarak değişik adımlar izlenerek uygulanabilir. Fonksiyonel ve rezektif olmak üzere ikiye ayrılan cerrahi çeşitlerinin uygulanma aşamaları aşağıdaki gibidir:

Fonksiyonel cerrahi ile epilepsi ameliyatı nasıl yapılır?

• Fonksiyonel cerrahi, epilepsi sıklığını ve şiddetini azaltmak için yapılan ameliyatlardır.
• Ameliyata sinir, omurilik ve beyin cerrahisi alanında uzman doktorlar katılır.
• Hasta genel anestezi ile uyutulur.
• Beyin bölgesinde çok küçük kesiler ile giriş yapılır.
• Epilepsi nöbetlerine yol açan bölgeye erişilerek yayılma yolları etkisiz hale getirilir. 
• Bu sayede atak gelişse dahi şiddeti kontrol altına alınır.

Rezektif cerrahi ile epilepsi ameliyatı nasıl yapılır?

• Genel anestezi ile hastanın konforlu şekilde uyutulması sağlanır.
• Kafa bölgesinde belirlenen bölgeden kesi yapılması için saçlar tıraş edilir. Bölgeye kesi açılır.
• Kesinin ardından kafatasından bir parça çıkarılır.
• Kafatasının altında bulunan ve dura adı verilen zar itilerek beyne ulaşılır.
• Daha önceden tespit edilen epilepsiye sebep olan beyin parçası çıkarılır.
• Parçanın alınmasının ardından dura zarı eski konuma getirilir ve kafatasından alınan parça tekrar yerine yerleştirilir.
• Kesi yapılan bölge zımba ile kapatılır.
• İşlem tamamlanır. Hasta uyandırılır.

Epilepsi Ameliyatı Riskleri

Epilepsi ameliyatı direkt olarak beyne uygulandığı için riskli kategoride yer alan cerrahi girişimlerdendir. Epilepsi ameliyatı riskleri ve komplikasyonları en aza indirmek için ameliyat öncesinde planlamaların iyi yapılması ve belirtilen kurallara harfiyen uyulması gereklidir. Epilepsi ameliyatı riskleri ve olası komplikasyonlar aşağıdaki gibidir:

Epilepsi şikayetlerinin önlenememesi: Fonksiyonel cerrahi ile uygulanan işlemlerin ardından epilepsinin tamamen ortadan kalkması beklenmez. Bu yöntem uygulandığı takdirde epilepsinin nöbet sıklığı ve şiddetinin azalması olasıdır. Rezektif cerrahide ise uygulanan işlem epilepsinin tamamen ortadan kaldırılmasını amaçlar. Bu ameliyat bazı durumlarda olumlu sonuç vermez ve epilepsi şikayetleri tamamen önlenemez. Bu durumda, ikinci bir ameliyat gerekli olabilir.

Nöbetlerin artması: Fonksiyonel cerrahi ile uygulanan epilepsi ameliyatları sonrası nöbetlerde artış görülebilir. Genellikle nöbetlerin sayısı artarken şiddette hafifleme görülür.

Psikososyal problemler: Epilepsi ameliyatı sonrası hastaların uyum sağlamada güçlük çekme ve depresyon gibi problemler yaşaması olasıdır. Genetik yatkınlık, bu süreçte yeteri kadar aile desteğinin alınmaması ve kişinin psikososyal problemlere olan yatkınlığı, bu sorunların yaşanma ihtimalini artırır. Bu durumların daha büyük problemler yaşatmaması amacıyla psikolojik destek alınması önerilir.

• Baş Dönmesi: Ameliyatın ardından kişide kısa süreli baş dönmesi ve denge problemleri yaşanabilir. Birkaç gün içerisinde tamamen kaybolur.
• Ağrı: Kafatasına kesi uygulandığı için bu bölgede şişlik ve ağrı oluşabilir. Ağrının kontrol edilmesi için ilaçlar reçete edilir. Ortalama 2 haftalık iyileşme sürecinin ardından ağrı ve şişlikte azalma görülür.
• Bayılma: Nadir de olsa ameliyat sonrası bayılma riski vardır.
• Felç: Ameliyatın boyutuna ve ameliyat sırasında gelişen olaylara bağlı olarak felç gelişme olasılığı vardır. Çok nadir görülen bir durumdur. Yaşandığı takdirde rehabilitasyon sürecine başvurulması gereklidir.
• Ateşlenme: Vücutta enfeksiyon oluşur ise ateşin yükselmesi görülebilir. Bu durum görülür ise direkt olarak sağlık kuruluşlarına başvurulmalı ve durum kontrol altına alınmalıdır.
• Mide Bulantısı: İlk günlerde baş dönmesi yaşanabilir. Baş dönmesi ise mide bulantısına sebep olabilir. Kişinin hareketleri ve rutin aktiviteleri düzene girdikçe her iki sorun da  ortadan kalkar.
• Kusma: Mide bulantısına bağlı olarak kusma yaşanabilir. Kusma sırasında kafa içindeki basınç artabileceği için tehlikeli bir durumdur.
• Enfeksiyon: Kafatasına kesi açıldığı için ameliyat sırasında ve sonrasında bölgenin bilinçli şekilde temizlenmesi gereklidir. Enfeksiyonun oluşması, önce yara bölgesini daha sonra ise tüm vücudu etkileyebilir. Bu nedenle hijyene önem vererek risk azaltılmalıdır.
• Alerjik Reaksiyonlar: Ameliyat sırasında kullanılan ilaçlara karşı alerjik reaksiyon yaşanabilir. Bu durumun oluşmaması için hastanın ameliyat öncesinde hastalık ve alerji öyküsünü bildirmeleri gereklidir.
• Anestezi Komplikasyonları: Bu komplikasyonlar, anestezi altında uygulanan her ameliyatta gerçekleşebilir. Geç uyanma, boğaz bölgesinde acı, solunum sırasında problemler gibi etkileri vardır. Bunlara ek olarak hissizlik, idrar yaparken zorlanma ve titreme de görülebilir. Midenin bulanması ise neredeyse herkeste görülmektedir.

Epilepsi Ameliyatı Sonrası ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Epilepsi ameliyatı sonrası yaşanan süreçte uzman doktor tarafından belirtilen uyarı ve önerilere uyulması durumunda iyileşme süreci hızlanmaktadır. Bu sayede, hasta daha konforlu bir iyileşme süreci geçirirken ameliyattan alınan başarı oranı da artmaktadır. Ameliyat sonraki süreç aşağıdaki gibidir:

• Ameliyat sırasında beyne müdahale edildiği için hastaların ortalama 2-3 gün gözetim altında kalmaları gereklidir. Bu süre, hastanın durumuna, ameliyatın başarısına ve gelişebilecek olası komplikasyonların riskine göre değişiklik gösterebilir.
• Ameliyat tamamlandıktan sonra hastalar bir gece boyunca yoğun bakım ünitesinde gözetim altında tutulur. Anestezi etkisinin azalmasından sonra hastanın fonksiyon kontrolleri yapılır. Bu süreçte genel sağlık durumu, psikolojik durumu ve yaşam kalitesi izlenir. Taburcu olana kadar 12 saatte bir nörolojik muayene yapılır. Epilepsi nöbetleri takip edilir.
• Epilepsi ameliyatı sonrası kafatası bölgesinde kesiye bağlı ağrı görülebilir. Bu ağrı ilk günlerde yoğun olarak görülürken zaman içinde azalır. Gözetim altında tutulurken ve taburcu olduktan sonra reçete edilen ilaçlar ile ağrı kontrol altına alınmaya çalışılır.
• Gerekli kontroller yapıldıktan sonra en kısa süre içerisinde hastalar ayağa kaldırılır. Çok uzun süre hareketsiz kalmak tavsiye edilmez.
• Ameliyat sonrasında hastanın hareket kabiliyetleri ve vücut fonksiyonları değerlendirilir. Olası riskler ve problemler bu sayede fark edilmeye çalışılır. Hareket kabiliyeti, hastanın yaşına bağlı olarak değişebilir.
• Kesi bölgesi hastanede pansuman edilir. Enfeksiyon oluşmaması için gerekli özen gösterilir. Hasta taburcu olduktan sonra refakatçisinin pansumanları steril bir ortamda gerçekleştirmesi gereklidir.

Epilepsi ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gerekenler:

• Ayakta Durma: Hasta ameliyattan sonraki ilk günler yatak içerisinde kendisini zorlamayan hareketler yapabilir. İlk hafta dinlenmek önemlidir. İlk haftanın ardından hareketlilik artırılmalıdır. Hasta bu süreçte ev içerisinde yavaş adımlarla yürüyebilir.
• Duş Alma: Kafatası bölgesindeki kesinin su ile temas etmemesi önemlidir. Bu bölgeye su değdirilmeden duş alınabilir. Dikişler alındıktan sonra ise hasta normal şekilde duşunu alabilir. Duş sırasında aşırı sıcak ve aşırı soğuk su kullanımından kaçınılmalıdır.
• Alkol ve Sigara Tüketimi: Ameliyat sonrasında alkol ve sigara tamamen bırakılmalıdır. Aksi takdirde iyileşme süreci yavaşlar ve hastada riskli durumların oluşması söz konusudur.
• Cinsel İlişki: Hasta ameliyattan sonraki bir ay boyunca cinsel ilişkiden uzak durmalıdır. Cinsel ilişki vücudun yüksek efor sarf etmesini, zorlanmasını ve beyin içi basıncın artmasını sağladığı için zararlıdır. Bir ayın sonunda doktor tarafından verilecek onayın ardından cinsel ilişki yasağı kalkabilir.
• Sosyal Aktivite: Hasta bir haftanın ardından hareketliliğini artırmaya başlar ancak sosyal hayata tamamen dönüş yapması için 3 ay beklemesi gereklidir. Doktorun onay vermesinin ardından okul ve iş gibi sosyal ortamlara katılabilir.
• Buhar Banyosu: Tamamen iyileşme görülmeden önce güneşlenme, buhar banyosu ve solaryum gibi aktiviteler yapılmamalıdır. Toplu alanlardaki buhar banyosu gibi işlemlerde enfeksiyon riski bulunduğu için tehlikelidir.
• Seyahat: Ameliyat sonrasındaki ilk bir ay genellikle dinlenme şeklinde geçmektedir. Bu süreçte hastaların uzun seyahatlere katılmamaları gereklidir. Çok gerekli olmadıkça yapılmamalıdır. Ayrıca, hasta tam iyileşene kadar otomobil kullanmamalıdır.
• Dikişler: Kesi bölgesi zımba yardımıyla kapatılmaktadır. Ameliyattan sonraki ilk doktor kontrolünde dikişler alınmaktadır.
• Hijyen: Özellikle pansuman sırasında hijyenik bir ortam oluşturulmalıdır. Hastanın enfeksiyon kapması çeşitli rahatsızlıklara sebebiyet verebilir.
• Basınçlı Ortam: Hastanın basınçlı ortamlarda bulunması kafa içindeki basınç miktarını artırarak risklere sebep olur. Bu nedenle, tam iyileşme sağlanmadan uçak seyahati gibi kafa içi basıncı artıracak ortamlardan uzak durulmalıdır.

Ameliyat sonrasında görülebilecek risk ve komplikasyonlar kısa sürelidir. İyileşmenin görülmesi ile ortadan kaybolurlar. Ağrının kontrol altına alınamadığı, şiddetli ve uzun süreli olduğu durumlarda sağlık kuruluşu ile iletişime geçilmelidir. Uzman doktorun incelemelerinin ardından ilaçların dozu artırılabilir ya da ilaçlarda değişiklikler yapılabilir.