Epizyotomi Nedir?

Epizyotomi doğum esnasında vücudun perine kısmına kesi yapılarak uygulanan cerrahi bir işlemdir. Vücutta perine bölgesi vajinayla anüs arasında kalan kaslı bir kısımdır. Doğum gerçekleşmeden önce vajinanın daha geniş bir hâle getirilmesi için yapılır. Perine bölgesine epizyotomi makası ile yapılan kesi sonrası vajinal açıklık daha geniş bir duruma gelir. Bu, bebeğin daha rahat doğabilmesi için uygun genişliğin sağlanamadığı durumlarda vajinaya yardımcı bir açıklık meydana getirilmesi anlamına gelir.

Epizyotomi önceleri normal yolla doğum prosedürünün bir parçası şeklinde yaygın olarak uygulanmıştır. Normal doğum epizyotomi ile hemen hemen bir tutulmuştur. Fakat günümüzde doğum yöntemleri arasında tercih edilen bir yol olmaktan epey uzaktır.

Geçmiş dönemde doğum işlemine başlandığı sırada geniş boyutlu vajina yırtıklarının yaşanmaması için yapılan epizyotomi güvenli bir yöntem olarak bilinmiştir. Epizyotomi yöntemine duyulan bu güvenin nedeni de muhtemel bir vajinal yırtığın iyileşme sürecinin çok uzun olmasıdır. Böyle bir yırtığın oluşma ihtimalinin gerçekleşmesindense bunun yerine, kendiliğinden bir yırtığın alternatifi olarak bir kesi yapmanın daha doğru olacağına inanılmıştır.

Fakat son yıllarda yaşanan klinik olaylar ve yapılan araştırmalar ışığında epizyotomi işlemine karar vermek için ekstra profesyonel bir süreç gerektiği ortaya çıkmıştır. Çünkü epizyotomi işlemi keyfi karar verilerek uygulandığı takdirde enfeksiyon gibi bazı komplikasyonların yaşanması riskine gereksiz yere girilmiş olacaktır. Epizyotomi işlemi ile açılan kesi de kendiliğinden oluşan bir yırtılmaya göre daha uzun ve can sıkıcı bir iyileşme sürecine tabi olabilmektedir. Bu nedenle son yıllarda epizyotomi uygulanmadan doğum yapanlar gitgide artmaktadır.

Bütün bu süreç ve epizyotomi işleminin içeriği doğrultusunda gerektiği durumlarda doktorunuz tarafından bu doğum yöntemi tercih edilebilir. Bazı zorunlu koşullar oluştuğu takdirde epizyotomi doktor önerileri ile gerçekleştirilmesine karar verilebilir bir yöntemdir.

Epizyotomi Yapılması Gereken Durumlar

• Doğum esnasında vajinanın fiziksel durumu, kasılmaların düzensiz ya da yetersizliği vb. durumlar mevcutsa ve bunlar yüzünden vajinal yırtık oluşması yüksek bir ihtimal olarak görünüyorsa
• Bebeğin pozisyonunda anormallik mevcutsa (doğumun güvenli bir şekilde gerçekleştirilmesine engel olabilecek tehlikeli bebek pozisyonları)
• Bebek normal kabul edilen boyutlardan daha büyükse 
• Bebek doğmak için 9 aylık asgari süreyi anne karnında geçirmediyse (erken doğum)

Eğer epizyotomi işlemi uygulanması gerekiyorsa bu konuda takibinizi yapan doktorla mutlaka periyodik olarak irtibatta olmanız gerekir. Doğum zamanı “Bebeğin epizyotomi işlemi ile doğması gerekiyor mu?”, “Gerekiyorsa koşullar nelerdir?”, “Vajinal yırtılmalara karşı nasıl bir önlem alınabilir?” gibi sorularla bilgi almanız uzmanlar tarafından önerilmektedir.

Epizyotomi Çeşitleri

Epizyotomi 5 farklı türü vardır. Ancak en yaygın kullanılan ve aralarında diğer 3 türe kaynaklık eden 2 ana türü bulunmaktadır. Tıp literatüründe diğer türler 2 ana türün bir varyasyonudur.  Epizyotomide en çok tercih edilen 2 tür:

• Median Epizyotomi: Median epizyotomi işleminde kesi tam olarak vajinal açıklığın alt kısmından anüse doğru dik olarak iner. Median epizyotomide diğer türlere göre ağrı daha az şiddetlidir. Ayrıca iyileşme süresi diğer türlere göre daha kısadır. Ayrıca dikişlerin konumu itibarıyla da daha kolay işlem sağlanır. Bunların dışında cinsel ilişki esnasında sürekli ağrı ve diğer hassasiyetlerin hissedilmesi ihtimali de daha düşüktür. Median epizyotomide kesi sırasında kanama diğer türlerle mukayese edildiğinde daha az olur.
• Mediolateral Epizyotomi: Mediolateral epizyotomide, vajinal açıklığın ortasından başlayan ve kalçalara doğru anüsle yaklaşık 45 derecelik bir açı yapan kesi gerçekleştirilir. Median epizyotomide anüse doğru dik olarak inen bir kesi vardır. Bunda ise kesi direkt anüse doğru inmez. Anal kaslarda yırtılmaların yaşanma riskini en aza indiren bir metottur. Ancak bu avantajının yanı sıra tıbbi literatürde geçen dezavantajları şöyle sıralanabilir:
  1. Median epizyotomiye göre daha fazla kanama durumu yaşanması,
  2. Diğer türlere göre bölgede hissedilen ağrının daha şiddetli olması,
  3. Dikiş işleminin ve iyileşme sürecinin diğerlerine nazaran daha güç olması,
  4. Cinsel aktivite esnasında bölgede belirli olumsuzlukların yaşanması.

Epizyotomi Dikişi

Epizyotomi işlemi perine bölgesinde bir kesi yapılacağı anlamına gelir. Kesi yapılıp doğum tamamlandıktan sonra bölgenin doktor tarafından dikilmesi sürecine geçilir. Genellikle perine bölgesinde yapılan bu kesi işleminden sonra dikiş materyali siyah renk tercih edilmektedir. Fakat kullanılacak malzemeye ve doktorun tercihine göre dikiş materyallerinin renkleri farklılık gösterebilir. Vajina ve anüs arasında kalan ve perine şeklinde tabir edilen bölgede dikişler rahatlıkla görülebilir.

İşlem uygulandıktan sonra eve dönüp istirahate başladığınız süreçte dikiş bölgesinde sürekli bir ağrı ya da zonklama yaşanması muhtemeldir. Bu normal bir durumdur. Vücudun herhangi bir bölgesinde yapılan cerrahi işlem sonrası vücut bu şekilde tepki verir. Ağrı ve zonklama durumunun şiddetini azaltmak için doktor da bazı önerilerde bulunabilir. Bu öneriler arasında en yaygını soğuk prestir. Cerrahi işlem sonrası sadece ilk gün ya da ek olarak ertesi gün de belirli aralıklarla bölgeye temiz bir buz torbası ile soğuk uygulayabilirsiniz. Bu, dikiş bölgesindeki şişlikleri azaltabileceği gibi kızarıklığın da giderilmesine yardımcı olabilmektedir.

Bunların dışında epizyotomi işleminde kullanılan dikiş tipi ise bir süre sonra alınmasına gerek duyulmayan ve vücut tarafından atılabilenlerdir. Dolayısıyla dikişlerin alınması için tekrar doktor kontrolüne gitmenize gerek yoktur. Dikişler genellikle 7-10 gün içinde kendiliğinden kaybolur. Bu, cerrahi işlem sonrası istirahat süresi için de önemli bir konudur. Çünkü dikişlerin birkaç gün içinde kaynamaya başlaması ve 7 ila 10 gün içinde de kendiliğinden kaybolması iyileşme süreci için de olumlu etkiler yaratır.

Epizyotomi Bakımı

Epizyotomi sonrası bölgede yaklaşık olarak 3 hafta boyunca ağrı hissedilmesi olasıdır. Ayrıca idrar boşaltımı sırasında da yanmalar olacaktır. Bütün bu durumlar normaldir. Bölgenin iyileşmeye başlama süreci cerrahi işlem sonrasıdır. Dokular yapılan kesinin ardından dikişler atıldığında kendini çoktan onarmaya başlamış olur. Fakat iyileşme süreci zaman alır. Bölgedeki iyileşmenin gözle görülür bir hâl alması 7 ila 10 günü bulabilir.

Epizyotomi bakımı için işlem tamamlandıktan sonra sağlık görevlileri bölgeyi önce herhangi bir iltihap ya da enfeksiyon olup olmadığını gözlemlemek için kontrol ederler. Hastanede yatış yapılan süre boyunca bölge günde en az bir kez kontrol edilecek ve iltihap/enfeksiyon gözlemi sağlanacaktır. Hastanedeki gözetim ve tedavi tamamlandıktan sonra evde bakım için de gerekli talimatlar ve öneriler doktor tarafından paylaşılacaktır.

Bunların dışında vajina ve anüs arasındaki bölgede bulunan kasların çalışmalarını sağlamak ve dolaşım sistemini iyileştirmek için Kegel egzersizleri önerilir. Kegel egzersizleri sırasında bölgede herhangi bir his oluşmaması normaldir. Çünkü perine bir süre, cerrahi işlem sırasında enjeksiyonu sağlanmış uyuşturucuların etkisi altında olacaktır.

Epizyotomi Dikişlerinin Şişmesi

Epizyotomi dikişlerinin şişmesi her cerrahi işlem sonrası yaşanabilecek komplikasyonlardan biridir ve şişmenin bölgede şiddetli acı hissettirmesi olasıdır. Dikişlerde şişme gerçekleşmesinin yanı sıra, kanama, dikişlerde açılma vb. olumsuz durumlar bölgede enfeksiyon oluşumuna zemin hazırlayabilir. Bu nedenle dikişlerin temiz tutulması ve sık sık dikişlere pansuman yapılması önerilir. Bunların dışında,

• Epizyotomi sonrası ilk altı haftalık sürede tampon kullanılmaması,
• Doğum sonrası ilk 24 saatlik dilimde banyo yapmaktan kaçınılması,
• Günlük pedlerin her 2 ila 4 saatte bir değiştirilmesi,
• Ped tercihinde hipoalerjenik, uygun pH dengesi olan ve herhangi bir parfüm vb. kimyasal içermeyen ürünlerin kullanılması,
• Herhangi bir eczaneden kolaylıkla edinebileceğiniz epizyotomi sonrası ağrı ve bakım için uygun spreylerin kullanılması,
• Bol sıvı ve lifli gıdaların tüketimi ile kabızlığın önlenmesi,
• Dikiş bölgesinin pansumanından önce ellerin sabunla yıkanması ve antibakteriyel dezenfektanlar ile dezenfekte edilmesi,
• Bölgede herhangi bir tahriş ya da kızarıklık oluşumunu engellemek için tuvalet kâğıdı kullanımının kısıtlanması, onun yerine antibakteriyel ıslak mendil kullanılması

önerilmektedir. Dikişlerin ve bölgenin güvenliği için alacağınız bu tür önlemler iyileşme sürenizi de kısaltacaktır. Dikiş bölgesinin düzenli olarak gözlemlenmesi ve herhangi bir anormallik fark edilirse doktora danışılması da önerilen bir diğer ayrıntıdır.

Epizyotomi Sonrası Cinsel İlişki

Epizyotomi sonrası ne zaman seks yapılabileceğine ilişkin yazılı bir kural bulunmaz. Bunun yerine vücudun kendini onarması için gereken asgari sürenin aşılmasını beklemek devreye girmelidir. Bunun yolu da kişisel vücut gözlemi ve farkındalığıdır.

Epizyotomi sonrasındaki haftalar içinde bölgede ağrı olması muhtemel bir durumdur. Bu, bölgede herhangi bir temasın acı verici olabileceği anlamına gelir. Seks yapılıp yapılmayacağına da deneme yanılma yöntemi ile karar verilebilir ancak uzman önerileri bir süre beklenmesinin daha doğru olduğu yönündedir.  

Bütün bunlar göz önüne alındığında epizyotomi sonrası cinsel ilişki gerçekleştirmek için aceleci davranılmaması gerektiği ortaya çıkar. Cinsel aktiviteler sadece penetrasyonun öncülük ettiği süreçler içermez. Cinsel aktivitede bulunmanın birçok yolu vardır. Eğer epizyotomi sonrası cinsel aktivitede bulunmak isterseniz eylemlerinizi bölgeyi tehlikeye atmayacak türden seçmeniz gerekir. Örneğin karşılıklı mastürbasyon, bir süre penetrasyon olmadan da cinsel aktivitenin sürdürülebilirliği için önemli bir alternatiftir.