Eritema Nodozum

Eritema Nodozum Nedir?

Eritema nodozum deri altı yağ dokusunda meydana gelen inflamasyon (iltihaplanma) sürecidir. Toplumda özellikle erişkin kadınlarda sık görülmektedir. Çocuk yaş grubunda ise 2 yaş altındaki çocuklarda nadir görülse de 8 yaşından sonra görülme oranı artmaktadır. Ergenlik öncesi dönemde kız ve erkeklerde hemen hemen eşit oranlarda görülse de ergenlikten sonra kızlarda görüme oranı artmaktadır.

Eritema nodozum genellikle kendiliğinden gerileyen ve ortalama 3-6 hafta devam eden bir hastalıktır. Toplumda daha çok nedeni bilinmeyen (idiyopatik) bir nedenle görülmektedir. Eritema nodozum genel olarak bacakların ön yüzünde görülen, 1 cm ile 6 cm arası büyüklüklerde olabilecek ağrılı, dokunmaya hassas kırmızı döküntüler görülür.

Eritema Nodozum Belirtileri

Eritema nodozumun klasik lezyonu tibia (alt bacak kemiği) ön yüzünde beliren ve birkaç haftada kendiliğinden gerileyen yaklaşık 1-6 cm çapları arasında görülebilecek, ciltten kabarıklık oluşturmuş ağrılı, kırmızı nodüllerdir.

Kişide en sık olarak eritema nodozum lezyonlarına ek olarak ateş görülebilmektedir. Ateşe; boğaz ağrısı, servikal lenfadenomegali (boyun bölgesinde şişlik), öksürük, ishal eşlik edebilir. Cilt lezyonlarına ek olarak görülebilecek belirtilerde genellikle altta yatan neden önemlidir.

Tularemiye bağlı olarak görülebilecek eritema nodozumda ateş, boğazda ağrı ve boyunda şişlik sık görülürken akciğer tüberkülozuna bağlı olarak görülen eritema nodozumda ön plandaki şikayet öksürüktür. Salmonella gastroenteritinde genel olarak ateş ve ishal eritema nodozuma eşlik eder. Tonsillofarenjite bağlı görülebilecek eritema nodozumda ise sıklıkla ateş ve boğaz ağrısı hakimdir.

Eritema nodozum seyri iyi olan ve kendini bir süre sonra sınırlayabilen türden bir hastalıktır. Eritema nodozum başlangıçta kırmızı renkteyken daha sonraki günlerde renginde sarıdan yeşile doğru geçişler görülür.

Altta yatan nedene bağlı olarak birçok şikayetin eşlik edebileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle kişide eritema nodozuma eşlik eden şikayete bağlı olarak altta yatan hastalık ekartasyonu da yapılabilmektedir.

Eritema Nodozum Nedenleri

Eritema nodozum bacaklarda görülen, simetrik lezyonlar olarak ortaya çıkmaktadır. Hastalığın altında birçok farklı neden olabileceği gibi nedeni bilinmeyen bir şekilde de ortaya çıkabilmektedir. Hastalığın nedeni sıklıkla A grubu Beta Hemolitik Streptokok enfeksiyonunu takiben görülse de birçok nedenle oluşabilmektedir.

Eritema nodozuma neden olabilecek durumlar şöyledir;

• Hastaların çoğunluğunda etmen streptokok bakterilerinin enfeksiyonuna bağlı gelişen streptokokal farenjittir.
• Bakteriyel enfeksiyon dışında virüslere bağlı olarak veya mantarlar nedeniyle oluşabilecek enfeksiyonlardan sonra da görülebilir. Viral enfeksiyonlarda en sık epstein-barr virüsü (EBV) rol alır.
• Salmonella gastroenteritine bağlı olarak da eritema nodozum görülebilmektedir. Bu durumda genel olarak lezyonlara ateş ve ishal eşlik etmektedir.
• Akciğer tüberkülozu sonrasında da eritema nodozum görülme ihtimali artmaktadır. Tüberküloza bağlı eritema nodozum görülme sıklığı zaman içerisinde azalmıştır. Lezyonlara sıklıkla öksürük eşlik ettiği görülür. Akciğer tüberkülozuna bağlı olarak görülebilecek eritema nodozum lezyonları genellikle tüberküloz bakterisi ile karşılaşmadan sonraki 4-8 hafta arasındaki süreçte yani tüberkülin deri testinin pozitifleştiği süreçte görülür.
• Sarkoidoz hastalığına bağlı olarak da eritema nodozum görülebilmektedir.
• Mide barsak hastalıklarından olan inflamatuar barsak hastalığı sonrasında eritema nodozum görülebilir.
• Kollajen doku hastalıkları sonrasında da eritema nodozum lezyonlarının görülmesi artar.
• Lösemi ve lenfoma gibi bazı kanserlere bağlı olarak da eritema nodozum görüldüğü bilinmektedir.
• Kişide bazı ilaçların kullanımı eritema nodozum hastalığına neden olabilmektedir. Özellikle bazı antibiyotik gruplarına (amoksisilin, sülfonamid) bağlı olarak görülebilecekken parasetamol gibi daha hafif ilaç formlarında da görülebilmektedir.
• Behçet hastalığına bağlı eritema nodozum görülebilir. Bu durumda cilt lezyonlarına göz tutulumu, ağız içi yaralar eşlik edebilir.

Eritema Nodozum Teşhisi

Eritema nodozum hastalığı nedeni bilinmeyen bir şekilde ortaya çıkabileceği gibi altta yatan nedene bağlı olarak da görülebilecek hastalıklardan biridir.

Bu nedenle teşhisinde çoklu yaklaşım önemli yer tutar. Teşhisinde klinik gözlem yani fizik muayene önemli yer tutar. Teşhis aşamasında ilk olarak hastadan alınacak ayrıntılı anamnez (hastalık hikayesi) önemlidir. Anamnezde lezyonların ne zamandan beridir olduğu, öncesinde üst solunum yolu enfeksiyonu veya akciğer enfeksiyonu olup olmadığı irdelenmelidir. Kişide ek hastalıklar olup olmadığı da sorulması gereken sorulardan biridir. İlaç kullanımına bağlı eritema nodozum görülebildiği için kişiye kullandığı ilaçlar da sorulmalıdır.

Ayrıntılı bir anamnez sonrasında fizik muayeneye geçilir. Fizik muayene yani klinik teşhis eritema nodozum hastalığının teşhisinde önemli yer tutar. Boyun bölgesinde lenfadenomegali görülebileceği için hastada baş ve boyun bölgesinden başlanarak muayene uygulanmalıdır. Behçet hastalığında görülebilecek ağız ülserlerinin tanınması için ağız bölgesi yani oral mukoza da incelenmelidir.

Fizik muayenede esas olarak incelenebilecek bölge tibia yani alt bacak kemiği ön yüzündeki deri bölgesindeki simetrik kızarıklıklardır. Eritema nodozum alt bacak cilt altında yaklaşık olarak 1 cm ile 6 cm arasında değişebilen büyüklüklerdeki ağrılı, ciltten kabarık nodüllerdir. Bunların tanınması ile eritema nodozum teşhisi büyük ölçüde yapılmış olur.

Teşhiste ayrıntılı anamnez ve fizik muayene sonrasında laboratuvar tetkikleri istenmelidir. Laboratuvar tetkiklerinde tam kan ile kandaki enfeksiyon hastalıklarında artacak değerler bakılır. Mikroaglutinasyon testi yapılarak pozitifliği ile eritema nodozum teşhisi yapılır. Histopatolojik inceleme de teşhiste kullanılır.

Akciğer tüberkülozuna bağlı eritema nodozum düşünülüyorsa tüberkülin deri testi pozitifliği ile tanı konabilir.

Eritema Nodozum Tedavisi

Eritema nodozum hastalığı seyri iyi olan ve kendiliğinden gerilemenin olduğu bir hastalıktır. Eritema nodozum lezyonları tedaviye gerek duymadan 3-6 hafta içerisinde kendiliğinden gerileyen lezyonlardır. Fakat özellikle eritema nodozuma neden olan hastalığın tedavisinin yapılması gerekir.

Bakteriyel, viral veya mantara bağlı enfeksiyonlara bağlı gelişen eritema nodozum hastalığında enfeksiyon etkenine uygun olarak ilaç tedavisi uygulanır. Akciğer tüberkülozu nedeniyle gelişen eritema nodozum hastalığında izoniazid, rifampisin, pirazinamid kullanılabilir. Antibiyotik ilaçlardan doksisiklin kullanılabilir. Hastadaki ağrılar için analjezik ilaçlar kullanılabilir. Analjezik ilaçlardan parasetamol kullanılır.

Tedavi aşamasında altta yatan nedene yönelik ana tedavi yanında istirahat önerilir. Lezyonlar genellikle 2 hafta içerisinde geriler. Fakat 3-6 hafta kadar da uzayabilir.

Dirençli vakalarda kortikosteroid uygulanabilir. Behçet hastalığı düşünülen eritema nodozum vakalarında kolşisin uygulanabilir.

Ayrıca bacaktaki lezyonlar için soğuk uygulamaların yapılması da uygundur.

Eritema Nodozum Tedavi Edilmezse

Eritema nodozum hastalığının tedavisi ile oldukça fazla başarı elde edilir. Hastalık tedavi ile daha kısa sürede düzelirken tedavi edilmezse de kendiliğinden fakat biraz daha uzun bir sürede geriler. Tedavisinde esas olarak altta yatan nedene yönelik tedavi uygulanır.

Eritema nodozum lezyonları simetrik olarak bacak ön yüzünde, ağrılı ve deriden kabarıktır. Lezyonlar iz bırakmadan düzelir. 3-6 haftalık sürede gerileyen lezyonlar yara veya yara izi yapmaz.

Eritema nodozum lezyonları nüks ihtimali olan lezyonalardır. Hastalığın tekrarlama riski vardır. Eritema nodozuma neden olabilecek durumlar arasında malignite yani kanser ihtimali de vardır. Bu nedenle lezyonlar görülür görülmez hastaneye başvuru altta yatan hastalığın tedavi başarısında oldukça önemlidir.

Eritema Nodozuma Ne İyi Gelir?

Eritema nodozum ağrılı lezyonlardır. Bu da kişinin yaşamını etkileyen ve yaşam kalitesini bozan bir durumdur. Lezyonlara bağlı ağrının tedavisinde analjezik yani ağrı kesici ilaçların kullanımı kişinin ağrılarında azalmayı sağlayacaktır. Ağrılı lezyonlara soğuk uygulanması da ağrıyı azaltır. Çünkü eritema nodozum lezyonları kızarık ve sıcaktır. Bu nedenle bölgeye soğuk uygulanması iyi gelecektir. Hastalık kendiliğinden gerileyen bir yapıda olduğundan özellikle lezyonların ağrılı olduğu dönemlerde istirahat iyi gelecektir. Ağrıyan bölgenin elevasyonu yani yükseltilmesi de iyi olmaktadır.

Eritema nodozum kendiliğinden düzelen yapıda olmasına karşın altta yatan neden önemli olabilmektedir. Bu nedenle altta yatan hastalığın araştırılması ve tedavisinin yapılması atlanmaması ve unutulmaması gereken bir konudur.

Eritema Nodozuma Ne İyi Gelmez?

Eritema nodozum kötü seyirli olmayan bir hastalık olsa da altta yatan nedenin bilinmesi ve nedene göre tedavisinin yapılması gerekir. Aksi halde kişide altta yatan hastalığa bağlı olarak ciddi olumsuzluklar meydana gelebilir. Ağrılı eritema nodozum lezyonları sıcak ve hassastır. Bu nedenle eritema nodozum lezyonlarının olduğu vücut bölgesinin ısıya maruz kalması ağrıyı daha da arttırabilir.

Kişinin bu süreçte sıkı pantolon giymesi de ağrıyan ve hassas olan bölgenin daha fazla ağrımasına neden olabilir. Kişide ilaç kullanımına ikincil olarak lezyonlar görülebileceği için ilaç kullanımında özenli davranılmalıdır. Gereksiz yere ilaç kullanımlarından sakınılmalıdır.

Eritema Nodozum İlaçları

Eritema nodozumda tedaviye gerek kalmadan lezyonlarda gerilemeler görülse de eritema nodozum lezyonlarının oluşmasına neden olan altta yatan hastalığın tedavisinin yapılması oldukça önemlidir. Akciğer tüberkülozuna bağlı olarak eritema nodozum görülüyorsa bunun için izoniazid, rifampisin, pirazinamid kullanılabilir. Behçet hastalığına bağlı olarak meydana gelen eritema nodozum lezyonlarında ise Behçet hastalığının tedavisi için kolşisin kullanılabilir. bakteriyel enfeksiyonlara bağlı ise antibiyotik ilaçlar kullanılabilir. lösemi, lenfoma gibi malignitelere bağlı olarak meydana gelen eritema nodozumda ise kanser tedavisinin uygulanması gerekir. Kemoterapi veya ışın tedavisi uygulanır. Bu durumlarda bacak ön yüzünde oluşacak lezyonlar genellikle yara oluşturmadan kendiliğinden gerileyeceğinden ağrılı ve hassas olan nodüller için analjezik yani ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir.

Çocuklarda Eritema Nodozum

Eritema nodozum sıklıkla erişkin yaş grubunda görülse de 8-10 yaş arası çocuklarda da görüleme oranları artmıştır. Genellikle 2 yaş altındaki çocuklarda nadiren görülen bu hastalık çocukluk döneminde de bacak ön yüzünde hassas, kırmızı, ağrılı, ülserleşmeden kendiliğinden gerileyen ve çapı 1 cm ile 6 cm arasında lezyonlar şeklinde görülür. Bu karakteristik lezyona ek olarak ateş, boyun bölgesinde şişlik, öksürük, ishal gibi belirtilerle görülebilir. Çocuklarda ergenliğe kadar her iki cinsiyette eşit oranda görülürken ergenlik sonrasında kızlarda daha fazla görülmektedir. Hastalık altta yatan nedenleri sıklıkla A grubu beta hemolitik streptokok bakterilerinin neden olduğu enfeksiyon, EBV enfeksiyonu, tüberküloz bakterisi, Behçet hastalığı, lösemi-lenfoma gibi hastalıklara bağlı olarak görülür. Teşhisi erişkin yaş grubundaki gibi anamnez, fizik muayene, laboratuvar bulguları ve histopatolojik inceleme ile yapılır. Tedavide metot altta yatan hastalığın tedavisidir.

Eritema Nodozum için Hangi Doktora Gidilir?

Eritema nodozum altta yatan nedene bağlı olarak birçok farklı sahada görülebilecek bir hastalıktır. Kişideki karakteristik eritema nodozum lezyonlarına bağlı olarak tanısı konabilir. Bacak ön yüzdeki simetrik, dokunmaya duyarlı, ağrılı nodüller kendiliğinden iz bırakmadan ve yara oluşturmadan geçebilse de özellikle nedeninin belirlenmesi ve nedene yönelik tedavi verilmesi gerekir.

Eritema nodozum çocukluk döneminde görülüyorsa Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları bölümü tarafından teşhisi konabilir.

Lezyon özellikle cilt altı yağ dokusunda meydana geldiği için Dermatoloji bölümünde teşhis ve tedavi uygulanması daha doğru bir yaklaşım olacaktır.

Hastalık enfeksiyona bağlı geliştiyse Enfeksiyon Hastalıkları bölümü tarafından da teşhisi yapılabilir.