Faset Sendromu

Faset Sendromu Nedir?

Faset sendromu insan omurgasında yer alan küçük eklemlerin halk arasında kireçlenme olarak bilinen ve tıp literatüründe dejeneratif (osteoartrit) olarak adlandırılan bir eklem hastalığı olarak ifade edilmektedir.

Faset sendromunu ifade etmek amacıyla faset eklem sendromu, bel – boyun eklem artrozu ya da bel - boyun spondilartrozu ve lomber faset sendromu gibi farklı isimlere rastlamak mümkündür. Faset sendromunda bir eklem içerisinde birbirine komşu olarak bulunan iki kemiğe ait kıkırdak bölgesinin hasarlı ya da bozulmuş olması sebebiyle artroz (eklemlerin iltihapsız romatizması) terimden bahsedilmektedir.

Eklem kıkırdaklarının asıl görevi eklemleri korumak ve ağrısız bir şekilde eklem kabiliyetini sağlamaktır. Meydana gelen yıpranma sonucu omurgalar arasındaki mesafeler azalmakta ve nihayetinde kemik yapılarının birbirine sürtmesi sonucu ağrı duyusu oluşmaktadır. Her insanda yaşamının çoğu boyunca özel yüklere maruz kalan omurga eklemleri yıpranmaktadır. Bu sebeple bakıldığında dejeneratif (kireçlenme) omurga eklem hastalıklarının en çok bel bölgesinde ortaya çıkması kaçınılamaz bir gerçektir.

İnsan omurgasında 33 adet omur bulunmaktadır. Bu insan iskeletindeki her bir omurga bir omur gövdesi ve bir omur kemeri olmak üzere çeşitli yapılar bulunmaktadır. Omur kemeri olarak adlandırılan bölgeler ise omuriliği çevrelemektedir. Omurgada bulunan omur kemerleri aşağı ve yukarı doğru çıkıntılara sahiptir. Omur kemerlerinin sahip olduğu alt çıkıntı ve üst çıkıntılar birlikte bir sonraki omur kemerini meydana getirmektedir. Ortaya çıkan bu yapıya faset eklemi denmiştir. Faset eklemi içinden ise ağrıya duyarlı sinir lifi yapıları geçmektedir.

Omur yapıları arasında bulunan diskler amortisör görevi görerek omurların karşılıklı hareket edebilmesine olanak sağlamaktadır. Omurlar arasındaki mesafe yani başka bir deyişle omurlar arasındaki yükseklik azalmış ise faset eklemi işlevini doğru bir şekilde üstlenememekte ve bunun sonucunda yanlış yüklemeler ortaya çıkmaktadır. Gelişen bu durum sonucunda faset (eklem) sendromundan söz etmek mümkündür. Ayrıyeten faset eklemi kapsülünün içinde meydana gelen kireçlenmelerden dolayı oluşan aşırı uyarı durumundan da ağrı duyusu oluşabilmektedir.

Faset Sendromu Evreleri (Safhaları) Nelerdir?

Faset sendromu insan omurgasında yer alan küçük eklemlerin halk arasında kireçlenme olarak ifade edilebilir. Faset sendromunda bir eklem içerisinde birbirine komşu olarak bulunan iki kemiğe ait kıkırdak bölgesinin hasarlı ya da bozulmuş olması sebebiyle artroz (eklemlerin iltihapsız romatizması) gelişmektedir. Faset sendromunda tüm bu olaylar 2 farklı safhada meydana gelmektedir. bu safhalar şu şekilde sıralanabilir ;

• İnstabilite Safhası: İnstabilite (dengenin sağlanamadığı durum) safhasında bel ağrıları gözlenmekle beraber bel hareketleri sırasında kitlenme ve bel bölgesinde zayıflık hissedilmektedir. Bu dönemde hastaların şikayetleri sıklaşmakta ve giderek ciddi bir hal almaktadır.
• Stabilite Safhası: Stabilite (dengenin sağlandığı durum) safhasında ise uzun süredir var olan bir bel ağrısı artık hastalara yerleşir. Bel ağrısı künt (kuvvet travması) karakterinde olup ağrı ataklar halinde ortaya çıkmakta ve sıklıkla devamlı hale gelen bir ağrı hissedilmektedir. Bu ağrının kalçaya, popo bölgesine, uyluk kısmına ve dize yayılımı söz konusudur. Faset eklemlerine dokunulduğunda ağrı gözlenmektedir ve bu safhanın bir diğer özelliği belde hissedilen yaygın hassasiyet ve bel hareketlerinde kısıtlanmadır.

Faset Sendromuna Eşlik Eden Belirtiler Nelerdir?

Faset sendromunun ağrısı bel ağrısı sebepleri arasında en ön sıralarda yer almasına rağmen lokalizasyon (yerleşim yeri) çeşitliliği, diğer bel ağrıları ile karışabilmesi ve izole olmaması sebebi ile tanı koyulması güç bir sendromdur. Fizik muayene ile faset eklem kaynaklı ağrıları diğer ağrı durumlarından ayırabilecek bir manevra olmadığı için hastalardaki genel semptom bel ağrısı olarak kabul görmektedir.

Faset sendromu kısa ( 1 hafta), orta (1 ila 2 hafta) ya da uzun süredir (14 günden fazla) kişide var olabilmektedir ve sinsi başlangıçlı ağrı gözlenmesi muhtemeldir. Belden kalçaya yayılan ağrı faset sendromu genellikle tek taraflı bir ağrı olmak üzere skrotum (erkeklerdeki testislerin yerleşim gösterdiği torba biçimli organ), uyluk ve benzeri bölgelere yayılan ağrı olmakla birlikte ağrının diz altındaki bölgeye yayılım göstermemesi faset ağrısı için karakteristik bir semptom olarak sayılabilir. Ancak bununla birlikte çok da nadir olsa sakrum (insan anatomisindeki omurganın alt kısmına verilen isim) kısmına kayan faset eklem ağrıları bacak yan kısımlarında ağrı ve ayakta ağrıya neden olabilir. Sakrum kısmına kayan faset eklem ağrısı durumlarında genellikle bel ağrısı bacak ağrısından fazla olmaktadır ve bu ayakta durmakla artan ağrı şeklinde gözükürken oturmak ile azalmaktadır.

İnstabilite (dengenin sağlanamadığı durum) safhasında bel ağrıları gözlenmekle beraber bel hareketleri sırasında kitlenme ve bel bölgesinde zayıflık hissedilmektedir. Bu dönemde hastaların şikayetleri sıklaşmakta ve giderek ciddi bir hale bürünmektedir. Bu sebeple kişilerde sıklığı artan ağrı ve ciddiyeti artan ağrı instabilite evresinde ortaya çıkmaktadır.

Stabilite (dengenin sağlandığı durum) safhasında ise uzun süredir var olan bir bel ağrısı artık hastalara yerleşir. Bel ağrısı künt ağrı (kuvvet travması) karakterinde olup bu durum ataklar halinde ağrı şeklinde ortaya çıkmakta ve sıklıkla devamlı hale gelen bir ağrı hissedilmektedir. Bu ağrının kalçaya, popo bölgesine, uyluk kısmına ve dize yayılımı söz konusudur. Faset eklemlerine dokunulduğunda ağrı gözlenmektedir ve bu safhanın bir diğer özelliği belde hissedilen yaygın hassasiyet ve bel hareketlerinde kısıtlanmadır.

Faset eklemlerinde meydana gelen disk dejenerasyonuna bağlı olarak diskler arasındaki mesafenin azalması faset eklemlerine binen yükü arttırmakta ve fıtıklaşmaya neden olarak klinik şikayetlere neden olabilmektedir.

Faset Sendromu Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Faset sendromuna birçok neden sebep olabilmektedir. Bu nedenler arasında eklemlerde bozulmalar, yaşlanmanın getirdiği komplikasyonlar, gençlerde ağır işlerde çalışma ve sert sporlar yapma gibi durumlar sayılabilir. Ayrıca dengesiz yük taşımanın bir sonucu olarak da faset sendromuna yatkınlık durumu gözlenebilmektedir. Faset sendromuna neden olabilecek durumlar şu şekilde detaylı bir şekilde sıralanabilir ;

• Faset eklem sendromunda mikrotravmalar, makrotravmalar, bükme ve döndürme hareketlerinin oluşturduğu streslerin neden olduğu vücut duruşu neden olmaktadır. Vücudu döndürme esnasında çıkan zorlanmalar en çok alt bel bölgesindeki faset eklem bölgesini etkilemektedir. Mikrotravmaların ortaya çıkışında faset asimetri anomalisi gibi yapısal anomalilerin yeri büyüktür.
• Yaşın ilerlemesinin yani yaşlılığın getirdiği bir sonuç olarak faset eklem dejenerasyonu ve osteoartrit belirgin bir şekilde artmaktadır. Bunun sonucunda eklemler arasında bulunan zardaki hücrelerin artışına bağlı aşırı büyüme olur. Sonuç olarak ise kemik hücrelerinin artışına bağlı olarak olaylar ilerler ve dejeneratif (kireçlenme) denilen değişikler ortaya çıkarak inflamasyon durumuna neden olarak ağrıya sebebiyet verir.
• Faset eklemlerinde meydana gelen disk dejenerasyonuna bağlı olarak diskler arasındaki mesafenin azalması faset eklemlerine binen yükü arttırmakta ve klinik şikayetlere neden olmaktadır. Disklerde meydana gelen bu dejenerasyon fıtıklaşmalara yol açabilmektedir.

Faset Sendromu Teşhisi

Faset sendromunu teşhis edilebilmesi için hastaların öncelikle doğru bölümü tercih etmesi ve düzgün bir şekilde şikayetlerini anlatması gerekmektedir. Hekim öncelikli olarak hastanın şikayetlerinden oluşan anamnezini alır ve ardından fizik muayenesini ve nörolojik muayenesini yapar.

Fizik muayene ile faset eklem üzerindeki hassas bölgeler saptanabilmektedir. Hekimler fizik ve nörolojik muayenenin ardından radyolojik görüntüleme yöntemlerine başvurmaktadır. Görüntüleme yöntemlerinden hekim gerekli görmesi halinde direkt grafi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme gibi tetkikleri isteyebilir. Hekim eğer altta yatan başka bir hastalık mevcut ise laboratuvar tetkiklerine de başvurabilmektedir. 

Faset Sendromu Tedavisi

Faset eklem sendromu geri dönüşlü bir olay değildir ancak hastalarda medikal tedavi, fizik tedavi ve cerrahi girişimler uygulanabilmektedir. Bu tedavi yöntemleri şöyle sıralanabilir;

• Medikal tedavi olarak analjezik, non – steroit antiinflamatuar, antidepresan ve opioid grubu ilaç seçenekleri mevcuttur.
• Yatak istirahati hekim tarafından uygun görülürse verilebilir.
• Erken ağrılı dönemde ağrılı bölgeyi korse ile destekleme hekim tarafından uygun görülürse hastaya yardımcı olabilmektedir.
• Günlük hayatta doğru bir bel postürü (duruş) alışkanlık hale getirilmesi ve bazı egzersiz yöntemleri hastalara iyi gelebilmektedir.

Faset Sendromu Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Faset eklem sendromu geri dönüşlü bir olay değildir ve eğer tedavi edilmezse faset eklemlerinde gözlenen durumlar ilerlemekte ve hastanın hayat kalitesini düşürmektedir. Tedavi edilmediği taktirde hastalarda gözlenen ağrılar artabilmektedir. İlerleyen dönemlerde ise bel hareketlerinde kısıtlanma ve fıtıklaşma gibi komplikasyonlara yol açabilir.

Faset Sendromu Ne İyi Gelir? Ne İyi Gelmez?

Faset sendromu gözlenen hastalarda hastalığın etkilerinin azaltılması için yapılabilecek bazı yöntemler mevcuttur. Bunlara sırt eksersizleri, kilo verme ve sırt üstü yüzme gibi seçenekler önerilebilir. Ayrıca ağır yüklerin taşınmasından kaçınma, omurgayı aşırı derecede yoracak aktivitelerden uzak durma ve sert spor branşlarını yapmama da faset sendromuna iyi gelebilmektedir. Aksi durumlarda hastaların komplikasyonları artacak ve bu durum hastalara iyi gelmeyecektir.

Faset Sendromu İlaç Tedavisi

Faset sendromunda medikal tedavi olarak ağrı kesici grubu olan analjezik, non – steroit antiinflamatuar, antidepresan ve opioid gibi ilaç seçenekleri mevcuttur. Faset sendromlu hastalarda hekimlerin uygun görmesi halinde ibuprofen, naproksen sodyum ya da asetaminofen gibi ağrı kesici ilaçlar hastalarda tercih edilebilir. Ciddi ve geçmeyen ağrılarda daha etkili ağrı kesici ilaçlar kullanılmaktadır.

Faset Sendromu Ameliyatı

Faset sendromunda cerrahi tedavi çok tercih edilmemektedir. Faset sendromunda cerrahi diğer tedavilere yanıtsız olan hasta grubunda uygulanmaktadır. Uygulanan bu faset cerrahisi çalışmalarının sonuçları çelişkilidir. Cerrahi tedavi sonuçları ile alakalı yeterli düzeyde kanıt bulunmamaktadır ve ancak eğer hastalar diğer tedavi yöntemlerine yanıtsız kalmışsa son çare olarak denenebilmektedir. Cerrahi tedaviye yönelik çalışmalar hasta seçiminde ortak kriterlerin bulunmaması, farklı tedavi metotlarının uygulanması, sonuçları değerlendirmedeki kriterlerin farklılık göstermesi ve hasta takibinin yetersizliği sebebi ile güvenli değildir.

Faset Sendromunda Hangi Doktora Gidilir?

Faset sendromuna neden olan şikayetler sonucunda hastaların anamnezini alan, fizik muayenesini yapan ve teşhis – tanı yöntemlerine başvurarak hastalığı tedavi eden asıl bölüm fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümüdür. Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı hekim faset sendromuna neden olan ek hastalıklar teşhis etmesi durumunda dahiliye bölümüne ya da omurilik ile ilgili komplikasyonların gelişmesi durumunda beyin ve sinir cerrahisi, nöroloji gibi diğer tıbbi branşlara hastaların sevkini gerçekleştirebilir.

Hastalarda bel ağrısı,tek taraflı bir ağrı, skorutuma yayılan ağrı, uyluğa yayılan ağrı, ağrının diz altındaki bölgeye yayılım göstermemesi, ayakta durmakla artan ağrı, bel hareketleri sırasında kitlenme, bel bölgesinde zayıflık, künt ağrı, ataklar halinde ağrı, kalçaya yayılan ağrı, Faset eklemlerine dokunulduğunda ağrı, belde hissedilen yaygın hassasiyet ve bel hareketlerinde kısıtlanma gibi semptomlar varlığında mutlaka fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı bir hekime başvuruda bulunması gerekmektedir.