Femur Başı Kırığı

Femur Başı Kırığı Nedir?

Femur, toplumda uyluk kemiği olarak bilinen oldukça sağlam bir kemiktir. Kişide ayakta durma, hareket etme gibi oldukça önemli olayları sağlayan kas, kemik ve sinir yapıları femur ve çevresinde bulunur. Femuru çepeçevre saran kaslar ile hareket işlevi kolaylaştırılırken sinirler ile hareket işleme dökülür hale getirilir. 

Femurun yani uyluk kemiğinin kalça kemiği ile birleştiği yerde asetabulum adı verilen ve femur ile eklem yapan çukur bir yapı gözlenir. Bu eklemleşme ile kişide birçok hareket kolaylaştırılmış olur. Kişide asetabulum ile eklem yapan femur başı top şeklindedir. İşte femurun top şeklinde yuvarlak olan bu baş kısmında meydana gelecek kırığa femur başı kırığı denir. 

Femur başı kırığı kişide pek çok nedene bağlı olarak görülecek bir durumdur. Kişide ciddi ağrı oluşturarak yaşam kalitesini oldukça ciddi anlamda düşüreceği için femur başında meydana gelecek kırıklarda hızlı teşhis ve tedavi önemlidir. 

Femur başı kırığı genellikle yaşlı bireylerde kemik yoğunluğunun azalmasına bağlı olarak ve kadınlarda da osteoporoz süreçlerine bağlı olarak daha sık görülmektedir. Fakat travma, yaralanmalar veya kanserin kemiğe metastazı yani yayılması gibi durumlara bağlı olarak gençlerde de görülebilir. 

Femur Başı Kırığı Belirtileri

Femur kemiği kişide ağırlığın bacaklara transfer edilmesinde görev alan çok önemli bir kemiktir. Bu kemikte meydana gelecek kırıklarda kişide bu ağırlık transferi sağlanamaz. Kişi ayaktayken, oturur pozisyonda veya hareket ederken oldukça ciddi bir ağrıya maruz kalır. Özellikle tam kırıkların olmadığı yani kemiğin tam olarak ayrılmadığı kırıklarda bu ağrı durumu daha belirginken femurda tam kırık olduğunda sıklıkla bacakta duruş bozuklukları görülmektedir. 

Femur başı kırığında kalça ile uyluk kemiği tam anlamıyla eklemleşemeyecektir. Bu da kişide yürüme zorluklarına ve yürürken aksamalara neden olabilir. 

Femur başında fazla damar yoğunluğu olmamasına rağmen femurda meydana gelecek kırık durumunda femur başı damarları ve sinirleri etkilenebilir. Böyle bir durumda femurda nekroz yani yıkım meydana gelebilir. Bu duruma femur başı avasküler nekrozu adı verilmektedir. Bu durum daha çok femur boyun kırıklarında gözlemlense de femur başı kırıklarında da görülebilir. 

Kırık durumlarında en önemli sayılan şey kırığın çevre yapılara zara vermesidir. Femur başı kırığında da kırığın özellikle çevre damar, kas ve sinir dokularına zarar vermesi durumu gözlemlenir. Bu yapılara vereceği zarara bağlı olarak yürümede zorluk, hareket mesafesinde azalma, aksayarak yürüme veya hiç yürüyememe görülebilir. 

Femur Başı Kırığı Nedenleri

Femur başında kırık oluşumu kişilerde birden fazla faktöre bağlı olarak görülebilir. Kırığın meydana gelmesinde yaş, cinsiyet, yaşam tarzı gibi direkt kişiye ait etmenler rol alabilir. 

Femur başı kırığının nedenlerini sıralayacak olursak;

• Yaş: Yaş artışı ile beraber kişide kemik kalitesinde ve yoğunluğunda düşüşler meydana gelir. Bebeklik ve gençlik döneminde yapımın fazla olduğu kemik hücrelerinde yaşlanmayla birlikte yıkım artışı olur. Özellikle 65 yaş üstünde kişilerde bu kemik yapısındaki bozulmalara bağlı olarak çok basit bir travma veya düşme durumunda dahi kırıklar gözlenebilir. 
• Cinsiyet: Kadınlarda femur kırıkları erkelere oranlara 4 kat daha fazladır. Bunda etkili olan durum yaşla birlikte değişen hormon seviyelerinin kemik yoğunluğunda düşüşlere neden olmasıdır. Özellikle osteoporoz yani kemik erimesine bağlı olarak ileri yaştaki kadınlarda kırık görülme ihtimali artar. 
• Travma: Kişide yaş ve cinsiyetten bağımsız olarak kemik kırığına neden olan durumlar içerisinde en bilineni hiç şüphesiz travmadır. Kemiğin maruz kalacağı darbeler sonrasında kırıkla görülmektedir. Özellikle bacağa kalçaya yakın bölgeden alınacak darbeler sonrasında femur başında kırık görülebilir. Bu duruma yüksekten düşmeler veya araba çarpmaları neden olabilir. 
• Kalça çıkığı: Kişilerde kalça çıkığından sonra femur başı kırığı görülebilmektedir. Kalça çıkığı sonrasında femur başı kırığı görülme oranı %5-15’lerdedir. 

Femur kırıklarında kırığın şekli düz, yuvarlak veya spiral şekilli olabilir. Buna ek olarak femur kırıkları dışarı ile bağlantılı yani açık kırık şeklinde olabileceği gibi kapalı kırık halinde yani dışarı ile bağlantılı olmayacak şekilde de olabilir. Femur kırıklarının en sık nedeni travmaya bağlı kırıklardır. 

Femur Başı Kırığı Teşhisi

Femur başı kırığı teşhisinde hastadan alınacak ayrıntılı bir anamnez (hastalık hikayesi) ile başlanarak fizik muayene ve görüntüleme yöntemleri ile devam edilir. 

Anamnezde hastanın yaşı, ek hastalıkları olup olmadığı, hastada kanser öyküsü olup olmadığı, travma, yüksekten düşme, araba çarpması gibi kalçaya ve bacağa darbe almaya neden olacak durumlar yaşayıp yaşamadığı sorgulanır. 

Hastadan alınacak ayrıntılı bir anamnez sonrası fizik muayeneye geçilir. Fizik muayenede hastada yürüme zorluğu göze çarpabilir. Böyle bir durumda kemik veya kas dokusunda hasar olduğu akla gelebilir. Aksama, bacakta şekil bozuklukları, kalça çıkığına hasar yürüyüş şekli, iki bacak arasında boyut farkı (kırık olan tarafta kısalma veya şişliğe bağlı kalınlaşma olabilir.) dikkat edilecek ve muayeneye yansıyabilecek kısımlardır. 

Anamnez ve fizik muayene sonrasında görüntüleme yöntemlerine geçilir. Femur başı kırığının teşhisinde kullanılabilecek ilk görüntüleme yöntemi direkt grafi yani röntgendir. Kırıkların teşhisinde röntgen çekiminin etkisi oldukça fazladır. Kemik yapıları değerlendirmede etkili bir yöntem olan röntgen çekimi ile kemik kırıkları görülebilir. Fakat röntgen ile yumuşak dokuların incelemesi yapılamayacağı için çevre dokularda hasar olup olmadığının anlaşılması için bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) de yapılmalıdır. 

Femur Başı Kırığı Tedavisi

Femur başı kırığında tedavi prensibini kırığın durumu, hastanın yaşı ve kırığın ayrılıp ayrılmaması belirler. Buna göre femur başı kırığı için ameliyatsız tedavi seçenekleri ile ameliyatlı tedavi seçenekleri doğar. Ameliyatsız yöntemlerde istirahat, alçı ile tespit, ilaç tedavisi ve fizik tedavi uygulanabilirken ameliyat yöntemleri olarak internal ve eksternal fiksasyon veya intrameduller çivileme yöntemlerinden birisi ile tedavi uygulanabilir.

Ameliyatsız yöntemler;

• İstirahat; genç yaştaki, çocukluk dönemindeki kişilerde femur başı kırığı meydana gelmişse ve özellikle de kırık hattı kemikten ayrılmamışsa kırığın kaynaması için istirahat önerilebilir. Femur başı kırığının iyileşme süresi ortalama 3-6 ayı bulmaktadır. Kırığın şiddetine ve hastanın yaş, cinsiyet gibi özelliklerine göre bu sürede artış olabilmektedir. 
• Alçı ile tespit; özellikle erken yaş gruplarında etkili olabilecek alçı ile kırığın tespiti de femur başı kırığında kullanılabilecek yöntemlerden biridir. Fakat alçı uygulamasında dikkat edilecek hususlar vardır. Bunlardan en önemlisi hastada uzun süreli hareket sabitliğine neden olmasına ve kası sıkıştırmasına bağlı olarak komplikasyonlar görülmesidir. Bu nedenle kontrolünün yapılması önemlidir. 
• İlaç tedavisi; femur başı kırığı tedavisinde ilaç tedavisinde özellikle ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Non Steroid Antienflamatuar İlaçlar (NSAID) ağrı kesici olarak kullanılabilir. Osteoporoza bağlı olarak azalan kemik yoğunluğu da kırık oluşumunu kolaylaştıran faktörlerdendir. Bunun için kalsiyum ve D vitamini tedaviye eklenmelidir. 
• Fizik tedavi; hafif şiddetteki kırıklarda ve genç yaş hastalarda fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları ile kemik yoğunluğu arttırılabilir. 

Ameliyatlı tedavi yöntemlerinde de intrameduller çivileme, internal fiksasyon ve eksternal fiksasyon yöntemleri uygulanır. Özellikle parçalı kırıklarda veya ileri yaş hastalarda kırığın şiddeti ağırsa ve cerrahi dışı tedavi seçenekleri fayda sağlamayacaksa ameliyat uygulanmalıdır. Ameliyat sonrası fizik tedavi uygulamaları ve egzersizler iyileşme süresini kısaltmaya faydalı olur. 

Femur Başı Kırığı Tedavi Edilmezse

Femur başı kırığı kişiden kişiye değişebilecek şiddetlerde olabilmektedir. Bunda kırığın yapısı ve kişinin yapısı etkili olmaktadır. Özellikle ayrılmamış ve küçük bir kısımda olan kırıklarda ve genç hastalarda kırık daha hafif şiddette olmaktadır. 

Yaş ilerledikçe kemikte meydana gelecek yıkım olaylarında artış görüleceğinden kırığın iyileşmesi güçleşmektedir. Bu durumda tedavisiz iyileşme genellikle söz konusu değildir. Böylesi bir durumda tedavi edilmeyen kırıklar kişide yürüme bozuklukları, bacakta şekilsel kusurlar aksama ve hatta yürüyememeye neden olabilir. 

Gençlerde kırıklar daha iyimser olmakla birlikte bazı durumlarda femur başı kırıkları damar ve sinirler bası yaparak femur başı avasküler nekrozuna neden olabilir. Aynı durum yetişkinlerde de görülebilir. 

Femur Başı Kırığına Ne İyi Gelir?

Femur başı kırığı olan kişilerin aksama, yürümede güçlük, bacak boyunda kısalma gibi şikayetleri görüldüğü an bekletmeden doktora başvurması tedavi başarısında oldukça iyidir. Tedavi planlaması yapılırken kırığın ve hastanın özelliklerine en uygun tedavi seçeneklerinin uygulanması da önemlidir. 

Femur başı kırığı oluşmaması için kemik kütlesinin arttırılmaya çalışılması daha faydalıdır. Bunun için gün içerisinde yeterli hareketlilik ve egzersiz yapılması gerekmektedir. Ayrıca güneşten D vitamini alınması için gün içerisinde yarım saat veya 1 saat özellikle saat 11-2 arası yürüyüşlerin yapılması faydalı olacaktır. 

Kırığın tedavisinde belirli bir süre istirahat edildikten sonra kırık olan bacağın fazla zorlanmadan hareket ettirilmesi de iyileşme sürecini kısaltacaktır. 

Femur Başı Kırıklarına Ne İyi Gelmez?

Femur başı kırıklarında kırığın uzun süre damar ve sinirlere baskı uygulaması sonrasında bu yapılarda hasar meydana gelebileceği gözden kaçırılmaması gereken bir konudur. Bu yüzden kırık oluştuktan sonra tedaviye başlanmamışsa kırık üzerine yük bindirilmemesine özen gösterilmelidir. 

En kısa sürede doktor başvurusu da önemlidir. Çocukluk dönemindeki kırıklarda kırığın kaynama ihtimali daha yüksektir. Fakat bu kaynama aşamasında doktora görünmelidir. Aksi halde kemik yanlış şekilde kaynayarak kırık olan bacakta kısalık meydana getirebilir. Bu durumda da yürüme bozuklukları görülecektir. 

Femur Başı Kırığı Ameliyatı

Femur başı kırıklarında internal fiksasyon (içten sabitleme) ve eksternal fiksasyon (dıştan sabitleme) yöntemleri kullanılabilir. 

İnternal fiksasyon kaba tabiriyle kırık olan bölgenin kemiğe belli cihazlarla içten sabitlenmesi işlemidir. Bu sabitleme tel, plak veya vida veya intrameduller çiviler kullanılarak yapılabilmektedir. Kullanılan materyallerin vücut biyolojisine uygun olması ve dayanıklılığı oldukça önemlidir. 

Eksternal fiksasyon işlemi de kırık olan kemiğin dıştan sabitlenmesi işlemidir. Bunda da çember şeklinde veya pimli fiksatörler gibi çok farklı fiksasyon materyalleri kullanılır. 

Femur başı kırıklarının cerrahisinde açık redüksiyon ve internal fiksasyon temel prensiptir. Bunun için femur kemiğine insizyon yani kesim işlemi ile girilerek onarım yapılır. Ameliyatlar genel anestezi altında yapılır.

Femur Başı Kırığı için Hangi Doktora Gidilir?

Femur başı kırığı yaşın ilerlemesiyle kemik dokuda meydana gelecek yıkım faktörlerinin artışı nedeniyle görülme oranı artan durumlardandır. Kadınlarda ve ileri yaş grubunda daha sık görülen bu durum nedeniyle kişide yürümede zorluk, aksama veya hareket kısıtlılığı ile kendini gösterir. 

Femur başı kırığı özellikle travmaya, yüksekten düşmeye bağlı olarak görülebileceği gibi ileri yaşlarda oldukça basit bir darbe ile de meydana gelebilir. Trafik kazası, kalçaya veya bacağa sert darbe, yüksekten düşme veya ileri yaş grubunda uyluk kemiğine herhangi bir şiddetteki darbe sonucunda geçmeyen bacak ağrısı, bacakta şekilsel bozukluk, harekette zorlanma, yürümede güçlük veya yürüyememe gibi durumların görülmesiyle kişinin doktora başvuru süreci başlar. 

Kırıkların teşhis ve tedavisi için kişinin başvurması gereken bölüm Ortopedi ve Travmatoloji bölümüdür. Burada hastadan alınacak ayrıntılı bir anamnez sonrasında ve gerekli tetkiklerle kırık teşhisi konulur. Ortopedistin değerlendirmeleri doğrultusunda da tedavi planlamasına gidilir.