Fetişizm

Fetişizm Nedir?

Karşı tarafın elbise veya benzer bir nesnesiyle cinsel hazza ulaşma şeklinde cinsel sapkınlığa ‘fetişizm’ denir.

Fetişizm, kişiye haz veren herhangi bir eşyayı, kişinin kendisini değil, kişinin bir kısmını veya kişiyle alakalı olan parçayı ifade eder.

Yani kişi karşı tarafı tam olarak kabul etmez, karşı tarafı parçalara ayırarak, karşı tarafın bir parçasına odaklanır. 

Her insan bazı nesnelerden etkilenebilir fakat fetişizmde kişi bu nesneler olmadan cinsel olarak hazza ulaşamaz.

Cinsiyet olarak daha çok erkeklerde görülmesine rağmen kadınlarda da artan sıklıkla görülmektedir.

Kategori olarak psi̇ki̇yatri̇k bozuklar arasında cinsel sapkınlıklar kategorisi arasında yer almaktadır.

Fetişizm Belirtileri

Fetişizmde uyarılma için gerekli nesneler değişmektedir. Nesneler genellikle cinsel hazza erişmek için kullanılır ve kullanılan nesneler çok çeşitli olabilmektedir.

Normal insan vücudunda, cinsel hazza erişmek için belirli bölümler vardır. Bunlar dışında cinsel olarak uyarılmak mümkün değildir. Fetişizmde ise cinsel olarak hazza ulaşmak için belirli parçaları öpme, koklama ve ilgili parçayla birlikte cinsel boşalma vardır.

• El fetişizmi: Kişi cinsel doyuma ulaşmak ve cinsel boşalma için eli bir nesne olarak hisseder. El fetişizmde cinsel boşalma için eli öpme, koklama ve elle mastürbasyon yapma vardır.
• Ayak fetişizmi: Ayak fetişizminde ise kişi cinsel doyuma ulaşmak ve cinsel boşalma için ayağı bir nesne olarak hisseder. Ayak fetişizmde cinsel boşalma amacıyla ayağı öpme, koklama ve ayakla mastürbasyon yapma vardır.

Ayak fetişizmine genellikle cinsel mazoşizm de eşlik eder ve kişi bu şekilde cinsel doyuma ulaşır.

• Çorap fetişizmi: Çorap fetişizminde de kişi cinsel doyuma ulaşmak için karşı tarafın çoraplarını kullanılır. Çorap fetişimi tek başına olabileceği gibi ayak fetişizmiyle de beraber görülebilir.

Çorap fetişizmine de ayak fetişizmi gibi genellikle cinsel mazoşizm eşlik eder.

• Ayakkabı fetişizmi: Ayakkabı fetişizminde de kişi cinsel hazza ve cinsel doyuma ulaşmak amacıyla ayakkabıya ihtiyaç duyar. Ayakkabbı fetişizm cinsel boşalma amacıyla ayakkabıyı öpme, koklama ve ayakkabıyla birlikte mastürbasyon yapma vardır.
• Eldiven fetişizmi: Eldiven fetişizminde de durum aynıdır. Kişi cinsel doyuma ve hazza ulaşmak amacıyla karşı tarafın kullandığı eldiveni seçer. 

Eldiven fetişizminde cinsel boşalma amacıyla eldiveni öpme, koklama ve eldiven birlikte mastürbasyon yapma vardır.

• Elbisefetişizmi: Elbise fetişizminde kişi cinsel doyuma ulaşmak amacıyla karşı tarafın iç çamaşırını kullanır. 

Elbise fetişizminde özellikle kişi cinsel olarak uyaran kısım karşı tarafın kokusudur. Elbise fetişizmin bir türü de travestik fetişizmdir. Kişi karşı tarafın elbiselerini giyerek cinsel doyuma ulaşır.

Kişi cinsel haz ve cinsel boşalma amacıyla karşı tarafın elbisesini öpme, koklama ve elbise ile birlikte mastürbasyon yapma vardır.

• Erken boşalma: Kişi normal cinsel ilişki sırasında erken boşalma, cinsel sertleşememe gibi cinsel sorunlar yaşar. Kişi fetişizm nesnesi olmadan cinsel ilişkiye giremez.
• Depresyon: Cinsel fetişizmde, kişi fetişizm nesnesi olmadan cinsel ilişkiye giremez. Bu durum bir süre sonra çift arasında sorunlara ve kavgalara neden olur.

Bir süre sonra kişi üzüntü duyarak kendini sosyal yaşamdan sınırlar ve depresyona girer.

• Sosyal yaşamda bozulma: Cinsel fetişizmde bir süre sonra sosyal yaşamda bozulmalar, duygusal gelgitler oluşur.

Fetişizm Nedenleri

Cinsel fetişizm nedenleri hala günümüzde net olarak bilinmemekte ancak cinsel sapkınlıklar, farklı sebeplerin birbiriyle olan durumları ve birlikte bulunmaları ile ortaya çıktığı düşünülür.

Bu sebeplerden ilki, bebek ve çocuk yaşlardaki anne-baba ile ilgili yaşantılar ve olaylar, en başta gelmektedir.

Fetişizm hiçbir hastalık varlığı olmadan ortaya çıkabileceği gibi bazı psikiyatrik cinsel sapkınlıkların zemininde de ortaya çıkabilir.

• Genetik olarak: Kişi genetik olarak cinsel fetişizme yatkın olabilir. Bazı tek yumurta ikizlerinde yapılan çalışmalarda bir kardeş cinsel fetişizme sahipse diğerinin de bu hastalığa sahip olma riski artar. Bu kişilerde bu tarz eylemler bir takıntı haline gelerek fetişizm obsesyonuna dönüşebilir.
• Çocukluk çağı yaşantıları: Sosyal iletişim biçimi, sorumluluktan kaçma, duyguların ifade edilmesi gibi çocukluk çağına ait yaşantıların sebep olabileceği düşünülmektedir. 

Örneğin duygular yerine güç ve hakimiyet davranışlarının kabul gördüğü kültürde büyümek cinsel mazoşizm ve fetişizm oluşumuna zemin hazırlayabilir.

• Rol model olarak: Kişinin ergenlik döneminde arkadaş çevresinde bu tarz davranışlara sahip bireylerin oluşu fetişizm için yatkınlık sebebi olabilir.
• Bir hastalığın zemininde: Cinsel fetişizm bir psikiyatrik hastalıklar olan cinsel sapkınlıklar zemininde de ortaya çıkabilir. Cinsel sapkınlık olarak örnek verilecek olursa bu durumla beraber en sık cinsel mazoşizm eşlik eder. Cinsel mazoşizme el, ayak fetişi gibi vücudun bir parçası eşlik eder. 

Fetişizm Teşhisi

Psikiyatride görülen birçok hastalık gibi fetişizmin teşhisi de genellikle, öyküye dayalı konulur. Cinsel sapkınlıklara sahip bireyler pek kendi istekleriyle doktora başvurmak istemezler.

Bu hastalar genellikle eşlerinin veya ailelerinin yönlendirmesiyle doktora bölümüne başvururlar.

DSM kriterlerine göre hastaya cinsel sapkınlık tanısının konması için öncelikle kişinin artık ilişkilerini; iş, sosyal ve fiziksel yaşamını bozuyor olması gerekmektedir.

Öykü: Öyküde kişideki fetişizmin ne zaman başladığı sorgulanır. Bu hastalığa sahip bireylerde nesnelere karşı cinsel ilgi genellikle ergenlik çağlarında başlar.

Hastalığın ne zaman başladığı sorgulandıktan sonra kişinin hangi nesnelere karşı cinsel haz duyduğu sorgulanır. Bu nesneler el, ayak, ayakkabı, çorap, eldiven gibi nesneler olabilir.

Kişi öyküsünde çoğunlukla bu nesneler olmadan cinsel hazza ulaşamadığını söyler.

Öyküde ayrıca kişi bu nesneleri öpme, koklama ve bu nesnelerle mastürbasyon yapma gibi davranışlarını anlatır.

Nesne ilgisi sorgulandıktan sonra kişi başka herhangi bir psikiyatrik hastalığın varlığı sorgulanır. 

Sorgulanmak istenen psikiyatrik hastalık çoğunlukla cinsel sapkınlıklardır. Hastada var olan cinsel belirtilerin ne zaman başladığı ne kadar sürdüğü ne şiddette olduğu da cinsel fetişizm tanısının konulması açısından önemlidir.

Fizik muayene: Fizik muayenede hastaya genel bir sistemik muayene yapılarak hastada herhangi bir ek hastalığın var olup olmadığı sorgulanır.

Eş terapisi: Hekim kişinin cinsel ilişki sırasında sergilediği davranışları eşiyle konuşarak teşhis konusunda bilgi edinir. Bu yöntemle hekim hastanın farkında olmadığı davranışları konusunda bilgi edinir.

Psikoterapi: Psikoterapi hastalığı tedavi etmek amacıyla da kullanıldığı gibi bazen başka bir hastalığı tedavi ederken de fetişizm tanısı koymada bir araçtır. 

Fetişizm Tedavisi

Fetişizm hastalığının günümüzde hala kesin bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Bazı medikal tedavi yöntemleri, psikoterapiler, bilişsel davranışsal terapiler gibi tedavi yöntemleri bulunmaktadır.

Tedavide ana prensip, birey odaklı terapi, çoklu ve aile terapileridir.

Yıllarca, dinamik analitik psikoterapi tedavileri yapılırken, son yıllarda bilişsel davranışçı, diyalektik veya şema terapilerinin de bu hastaları olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir.

Psikoterapiler 

• Terapisti ve hastayı bir araya getiren tek neden, hastanın sorunlarının çözüme kavuşturulmasıdır. Bütün terapilerin amacı buna yöneliktir.
• Psikanalitik psikoterapilerin bir tarafı, hastanın ifade ettiklerinin ve yaptıklarının bütün ve derin anlamlarını saptamak ve hastaya durumu anlatmaktır.
• Kişi terapi yapan kişiyi kendi ebeveynleri gibi algılar, onların davrandığı şekilde davrandığını düşünür. Bu şekilde hastada olan sorun çözümlenmeye çalışılır. 

Bilişsel Davranışçı Terapiler

• Bilişsel terapide değerlendirmeler en baştaki terapide yapılır. Fakat görüşmelerin nasıl gittiği ne yönde ilerleyeceği terapi süresince devam eder. İlk zamanlarda hastanın sorununu fark etmesine ilişkin konularda görüşülür.
• Bilişsel terapide hasta tedaviye etkin olarak katılır. Bu yüzden ilk görüşmeler esnasında tedavideki karşılıklı yardımlaşmanın önemi vurgulanır.
• Hastanın bireysel olarak kendisi ile ilgili konularda sürekli bir şekilde hekimi bilgilendirmesinin zorunluluğu hakkında konuşulur.
• Hastayla birlikte tedavi hedefleri saptanır. Problemin ortaya çıkmasını kolaylaştıran ortamsal, dürtüsel vb. etkenler incelenir.
• Bilişsel terapilerde ana esas olarak bir eğitim temelli modelleme de bulunur. 
• Problemle ilgili olarak kişiyi rahatsız eden içten kaynaklı ve dıştan kaynaklı sebeplerden tespit edilmeye çalışılır.
• Fizyolojik değişiklikler, bilişler, kişiler arası etkenler incelenir.
• Değerlendirme görüşmeleri sırasında tedavi programına ilişkin bilgi verilir. Terapinin kaç görüşme olacağı, her görüşmenin vakit olarak ne kadar süreceği, görüşmelerin hangi koşullarda yapılacağı gibi hususlarda hastanın bilgi sahibi olması sağlanır
• İlk görüşülmesi gereken konulardan biri de evde yapılması gereken ödevlerdir. Bilişsel davranışçı terapilerde evde verilen ödevlerin önemi ve mantığı görüşme yapılan kişiye doğru bir şekilde anlatılmalıdır.

Medikal tedaviler

• Medikal tedavi olarak kişiyi duygusal olarak gelgitlerden kurulmak, depresyon olduğu süreçte kişinin kendisine ve bir başkasına zarar vermesinin engellenmesidir. 

Fetişizm Tedavi Edilmezse

Fetişizm tedavi edilmezse kişi eşiyle sorunlar ve kavgalar yaşayabilir. Kişinin günlük sosyal ve kişilerarası ilişkileri bozulur. Bir süre sonra kişi daha içe kapanık ve mutsuz hale gelebilir. 

Kişi cinsel ilişkisi sırasında erken boşalma, iktidarsızlık gibi cinsel problemler yaşayabilir. 

Fetişizme Ne İyi Gelir?

Fetişizmin kesin nedeni bulunmadığı için iyi gelebilecek şeylerde kesin olarak söylenemez ancak genel ruh sağlığına iyi gelebilecek şeylerden bahsedilebilir.

• Kişiyi cinsel hazza ulaştıracak uyarıcıların farkına varması
• Gün içinde yapılan etkinlikler ve hareketleri gözlemlemek         
• Aynı durumda olan başka bireylerin de olduğunu bilmek
• Klasik masturbasyon yöntemi
• Cinsel konuda bir uzmandan yardım almak

Fetişizme Ne İyi Gelmez?

Fetişizm bir organik hastalık olmadığı için kesin iyi gelecek maddelerden bahsetmek mümkün değildir fakat genel ruh sağlığına iyi gelmeyecek maddelerden bahsedilebilir.

• Kötü bir uyku düzeni
• Aşırı stres
• Depresyon ve yaygın üzüntü hali
• Madde, alkol ve sigara kullanımı
• Sedanter yaşam
• Eşlik eden ruh sağlığı hastalıkları
• Fetişist düşüncelerin gün içinde aşırı bir şekilde düşünülmesi

Fetişizm İlaçları

Fetişizm hastalığına sahip bireylerde kullanılacak kesin bir medikal tedavi yoktur. Medikal tedavi semptomlara göre planlanır.

Fetişizm medikal tedavisinde kişide bir depresyon halinin bulunması durumunda duygudurum düzenleyicilerin den yararlanılır. 

Antidepresanlar: Fetişizmde kişi normal bir cinsel ilişkiye girmediğinden dolayı daha içe kapanık ve mutsuz hale gelebilir. Gitgide kişi depresyona yatkın hale gelir. Bu tür durumlarda antidepresanlardan faydalanılır.

Anksiyolitikler: Kişinin cinsel aktivite sırasında yaşadığı aşırı kaygı halini önlemek amacıyla anksiyolitiklerden faydalanılabilir.

Fetişizm için Hangi Doktora Gidilir?

Cinsel fetişizm için ‘ruh sağlığı ve hastalıkları bölümüne’, doktor olarak bir ‘ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanına’ başvurulmalıdır. 

Cinsel ilişki sırasında nesneler bir obsesyon haline geldiyse; cinsel doyuma ulaşmak için karşı cinsin eldiven ve çorap ve benzeri uyarıcılar olmadan cinsel hazza ulaşılamıyorsa; çiftler arasındaki ilişkiler ve günlük sosyal yaşam bozulduysa bir uzmandan yardım alınmalıdır.  

Bu makalenin amacı bilgilendirmedir. Kendinizde veya eşinizde cinsel fetişizm olduğunu düşünüyorsanız konuyla ilgili bir psikiyatristten yardım alınız!