Foley sonda, idrarın mesaneden dışarıya kontrollü şekilde boşaltılmasını sağlayan tıbbi bir araçtır. Genellikle idrar retansiyonu, cerrahi operasyon sonrası takip veya nörolojik hastalıklarda mesane fonksiyonlarının izlenmesi amacıyla kullanılır. Bu yazıda, Foley sonda çeşitleri, doğru kullanım teknikleri, bakım önerileri ve olası riskleri detaylıca ele alacağız.

Foley Sonda Çeşitleri ve Endikasyonları
Foley sondalar, çap (French ölçüsü) ve malzeme (lateks veya silikon) bazında farklılık gösterir. Yetişkinlerde genellikle 16-18 French, çocuklarda ise 8-12 French boyutları tercih edilir. Başlıca kullanım alanları şunlardır:

• İdrar yapamama (akut üriner retansiyon)
• Prostat büyümesine bağlı idrar akışının engellenmesi
• Cerrahi sonrası idrar çıkışının izlenmesi
• Nörojenik mesane (omurilik yaralanması veya MS gibi durumlar)

Foley Sonda Takılma Prosedürü
Sonda takılması steril koşullarda ve eğitimli sağlık personeli tarafından yapılmalıdır. İşlem öncesi hasta bilgilendirilir ve lokal anestezik jel (lidokain) ile üretral kanat uyuşturulur. Sonda, üretradan mesaneye ilerletildikten sonra balon kısmı 10-30 ml steril su ile şişirilerek sabitlenir. Doğru pozisyon, idrarın kesintisiz gelmesi ve hasta rahatsızlığının olmamasıyla teyit edilir.

Sonda Bakımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Hijyen: Sonda çevresi günlük temizlenmeli ve eller sabunlu suyla yıkanmalı.
• Drenaj Sisteminin Kontrolü: İdrar torbası asla mesane seviyesinin üzerinde tutulmamalı.
• Sıvı Alımı: Günde en az 2 litre su tüketimi enfeksiyon riskini azaltır.
• Balon Yönetimi: Balon şişirme hacmi aşılmamalı (genellikle 10 ml).

Olası Komplikasyonlar ve Önlemler
Foley sonda kullanımı birtakım riskler taşır. En yaygın komplikasyonlar şunlardır:

• Üriner Sistem Enfeksiyonu (ÜSE): Hastane kökenli enfeksiyonların %40’ını oluşturur. Gereksiz sonda kullanımından kaçınmak ve kapalı drenaj sistemini bozmamak önemli.
• Üretral Travma: Yanlış teknikle takılan sonda kanamaya veya darlığa yol açabilir.
• Mesane Spazmı: Sonda balonunun aşırı şişirilmesi veya irritasyon nedeniyle oluşur. Antikolinerjik ilaçlarla kontrol edilebilir.

Sondanın Çıkarılması ve Sonrası
Sondanın çıkarılması basit ancak dikkat gerektiren bir işlemdir. Balon tamamen boşaltıldıktan sonra yavaşça çekilir. Çıkarma sonrası ilk idrar çıkışı ve hastanın rahatsızlık hissi izlenir. İdrar yapmada zorluk veya yanma varsa tekrar değerlendirme yapılmalıdır.

Evde Sonda Yönetimi İçin İpuçları

• Torba değişimi sırasında steril eldiven kullanın.
• Sondanın bükülmediğinden ve idrar akışının engellenmediğinden emin olun.
• Ateş, bulanık/idrarda kan veya karın ağrısı durumunda acilen sağlık kuruluşuna başvurun.

Pediatrik ve Yaşlı Hastalarda Özel Durumlar
Çocuklarda sonda çapı daha küçük seçilmeli ve takip sırasında enfeksiyon belirtilerine dikkat edilmeli. Yaşlı hastalarda ise uzun süreli kullanımda perineal hijyen önceliklendirilmeli.

Foley sonda kullanımı, doğru endikasyon ve bakım ile komplikasyon riskini en aza indirir. Ancak gereksiz veya uzun süreli kullanımdan kaçınmak ve düzenli sağlık kontrollerini ihmal etmemek esastır.