Fototerapi, özellikle yenidoğan sarılığı tedavisinde yaygın olarak kullanılan ve ışık enerjisinden faydalanarak bilirubin seviyelerini düşüren bir tedavi yöntemidir. Bu yöntem, özellikle prematüre bebeklerde ve doğum sonrası ilk haftalarda sık görülen sarılık vakalarında güvenli ve etkili bir çözüm sunar. İşte fototerapi hakkında ebeveynlerin ve sağlık çalışanlarının bilmesi gereken detaylar:

Yenidoğan Sarılığı Nedir?
Yenidoğan sarılığı, bebeklerin kanında bilirubin adı verilen bir maddenin birikmesi sonucu ciltte ve göz akında sararma ile kendini gösterir. Bu durum, karaciğerin henüz tam olarak olgunlaşmaması nedeniyle bilirubini yeterince metabolize edememesinden kaynaklanır. Çoğu vakada hafif seyreder ve kendiliğinden geçse de, yüksek bilirubin seviyeleri beyin hasarına (kernikterus) yol açabileceğinden tedavi gerektirir.

Fototerapi Nasıl Çalışır?
Fototerapi, belirli dalga boyundaki mavi-yeşil ışığın (460-490 nm) cilt üzerine düşürülmesi prensibine dayanır. Bu ışık, bilirubin moleküllerinin yapısını değiştirerek suda çözünür hale getirir. Böylece bilirubin, idrar ve dışkı yoluyla vücuttan kolayca atılabilir. Tedavi sırasında bebek, gözleri koruyucu bir bantla kapatılarak özel bir kabin veya lamba altına yerleştirilir.

Fototerapi Gerektiren Durumlar

• Bebekte gözle görülür sarılık (yüz, göğüs, karın ve bacaklara yayılan)
• Kan testinde total bilirubin değerinin yaşa ve risk faktörlerine göre belirlenen eşiği aşması
• Prematüre doğum (37 haftadan önce doğan bebekler)
• Kan grubu uyuşmazlığı (Rh veya ABO uyuşmazlığı)

Fototerapi Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Göz Koruma: Bebeğin gözleri, ışığın retinaya zarar vermemesi için özel bantlarla kapatılmalıdır.
• Hidrasyon: Fototerapi idrar çıkışını artırdığından, bebeğin yeterli sıvı alımı sağlanmalıdır.
• Cilt Bakımı: Işık kaynağına yakınlık nedeniyle ciltte kuruluk veya döküntü olabilir; nemlendirici kremler kullanılabilir.
• Emzirme Sıklığı: Sık emzirme, bilirubinin bağırsaklar yoluyla atılımını hızlandırır.

Fototerapi Türleri

1. Konvansiyonel Fototerapi: Standart mavi-yeşil ışık kaynakları kullanılır. Bebek, ışık kaynağı altında sürekli veya aralıklı pozisyonda tutulur.
2. Fiberoptik Battaniye: Esnek bir battaniye üzerindeki fiberoptik kablolardan yayılan ışıkla, bebek kucağa alınabilir ve emzirilebilir.
3. Çift Taraflı Fototerapi: Üst ve alt taraftan eş zamanlı ışık vererek tedavi etkinliğini artırır.

Fototerapinin Yan Etkileri
Fototerapi genellikle güvenli bir yöntem olsa da bazı yan etkiler görülebilir:

• Geçici cilt döküntüleri veya bronzlaşma
• Sıvı kaybına bağlı dehidrasyon riski
• Nadiren göz koruması yetersizse retina hasarı

Evde Fototerapi Uygulamaları
Hafif vakalarda, doktor kontrolünde ev tipi fototerapi cihazları kullanılabilir. Ancak bu süreçte bebeğin bilirubin seviyeleri düzenli olarak ölçülmeli ve göz koruması ihmal edilmemelidir.

Fototerapi Sonrası Takip
Tedavi sonlandırıldıktan sonra bilirubin seviyelerinin tekrar yükselmemesi için 24-48 saat içinde kan testi yapılmalıdır. Ayrıca bebeğin kilo alımı ve genel durumu yakından izlenmelidir.

Fototerapinin Diğer Kullanım Alanları
Yenidoğan sarılığı dışında fototerapi, yetişkinlerde sedef hastalığı, vitiligo ve mevsimsel depresyon gibi durumların tedavisinde de kullanılır. Ancak bu uygulamalar farklı dalga boylarında ışık ve protokoller gerektirir.