Gaita Nakli Nedir?
Gaita nakli, bağırsaklarda yer alan çeşitli ve tedavisi yapılamayan hastalıklar için bir çözüm olarak kullanılır.
Bağırsaklar, insan vücudundaki ikinci beyin şeklinde tanımlanır. Bu denli önemli rolü olan bağırsaklar, insan vücudundaki en önemli olan yapı taşlarından biri olarak kabul edilir. Bu nedenle bağırsak temelli hastalıklar da pek çok sayıdadır. Gaita nakli ise tam bu noktada devreye sokulan bir yöntemdir. Gaita nakli, diğer adıyla dışkı nakli olarak tıp literatüründe yer alır ve bağırsaklarda yer alan, tedavisi yapılamayan hastalıklar için bir çözüm olarak kullanılır.
Dışkı nakli, en başta bağırsak rahatsızlıkları olmak üzere pek çok sayıda hastalık için çözüm olabilmektedir. Kabızlık, hazımsızlık, sürekli (kronik) ishal, şişkinlik ve bağırsak florasındaki bozukluklar gibi hastada kronik hâle gelmiş hastalıklar için çözüm üreten gaita (dışkı) nakli yöntemi, Türkiye’de de uygulanmaktadır.
İnsanın hayatında oldukça önemli durumdaki mikroorganizmaların yaklaşık %70’i bağırsaklarda bulunur. İnsanın yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmesini sağlayan, hastalıklardan korunabilmesine yardımcı olan ve önemli emilimleri yapan bağırsaklar, düzgün ve sağlıklı çalışamadığında insan vücudunun dengesi de bozulabilir.
Kronik hastalıklar veya fazla antibiyotik alımı yüzünden bağırsak florasında birtakım bozukluklar meydana gelebilir. Gaita nakli, bağırsak rahatsızlıkları ile karşılaşan hastaların eski yaşam standartlarına dönebilmelerine yardımcı olmaktadır.
Gaita Nakli Hangi Durumlarda Yapılır?
Gaita nakli yapılan hastalıklar arasında şunlar yer alır:
- Bağırsak florasında oluşan bozukluklar,
- Kabızlık,
- Kronikleşmiş ishal,
- Şişkinlik,
- Hazımsızlık,
- İltihaplı kolon (bağırsak iltihabı)
- Ülseratif kolit (kronik sindirim sistemi hastalığı)
- Diyabet
- Obezite
- Multipl skleroz
- Parkinson
- Kolelitiazis (safra kesesinde taş oluşumu)
- Astım
- Ekzema
- Kolon polipleri ve kanseri
- Mide kanseri
- Lenfomalar
- Duygu durum bozuklukları
Gaita nakli sayesinde dışkı florası nakledilmiş olan hastanın düzgün ve sağlıklı floraya sahip olması ve hastalığa yol açan mikroplardan kurtulması amaçlanır. Bağırsaklar içerisindeki bakterilerin çeşit ve sayısındaki değişikliklerin, ülseratif kolit (iltihaplanma) ve pseudomembranöz enterokolit (antibiyotik ilişkili diyare/ishal) gibi bağırsak rahatsızlıklarından Parkinson, MS, otizm, diyabet, kanser, alerji, Alzheimer, depresyon ve obeziteye kadar pek çok hastalığa neden olduğu düşünüldüğü için mikrobiyota da önem kazanmış olur.
Tedavilerden sonuç alınamayan vakalarda bu mikrobiyotanın değişimi ile ilgili gaita tedavisine başvurulmakta ve olumlu sonuçlar beklenmektedir. (Mikrobiyota: Bakterileri, virüsleri, mantarları, arkeleri vb. içerir)
Gaita Nakli Nasıl Yapılır?
Gaita nakli yapılışı, temelde sağlıklı ve düzgün bir bağırsak florası bulunan kişiden dışkı alınması işlemine dayanır. Bu dışkı nakli yöntemi ise şu şekilde gerçekleştirilir:
- Dışkı nakli işlemi, sağlıklı bağırsak florası bulunan bir kişiden alınmış olan dışkının çeşitli işlemlerden geçirilmesinin ardından bağırsaklarında problem bulunan hastalara nakledilmesi ile yapılır.
- Gerçekleştirilen bu dışkı nakli işlemi ise ağız yolu (endoskopi) veya makat yolu (kolonoskopi) ile yapılır.
- İşlem sırasında hastalar, anestezi altında olur.
- Nakli olacak dışkı ise kan bağı bulunan bir aile üyesinden veya uyumlu herhangi bir insandan alınır.
- İnsan vücudu açısından çok önemli bir rolü bulunan bağırsaklar, bu gaita nakli ile tedavi edilemeyen veya kronik hale gelmiş olan hastalıklardan kurtulabilir.
Gaita Nakli Yan Etkileri
Gaita nakli yan etkileri, gaita nakli yapılmasının ardından hasta üzerinde görülebilen bazı komplikasyonlardır. Gaita nakli zararları olarak öne sürülebilecek olan bu yan etkiler, nakil işlemi sonrasında yaklaşık 4 ila 5 gün kadar sürebilmektedir. Dolayısıyla komplikasyonlar, çok uzun süreli olarak hastalarda devam etmez.
Gaita transferi ardından hastada 4-5 gün sürelik görülebilecek olan komplikasyonlar arasında:
- Şişkinlik sorunu,
- Gaz problemi,
- Duyarlılık hali,
- Ateş,
- Kramp gibi yan etkiler yer alır.
Ancak uzun dönemde hasta üzerinde gelişebilecek durumlar ve sonuçlar ile ilgili olarak henüz kesin bir veri bulunmamaktadır. Bu konuyla ilgili çalışmalar sürdüren merkezlerin bu noktadaki araştırmaları devam etmekte ve dışkı naklinin hasta üzerinde oluşturabileceği uzun dönem komplikasyonlarını tespit etmeye çalışmaktadır.
Gaita Nakli Riskleri
Gaita nakli riskleri ile ilgili farklı görüşler öne sürülmekte; bunun temelinde ise bu naklin hâlâ deneysel bir yöntem olarak kabul görmesi nedeni yatmaktadır. 2019 yılı itibariyle üzerinde gaita nakli denenmiş iki hastanın nakil sonrasında bazı ciddi enfeksiyonlar geçirdiği kaydedilmiştir.
Ayrıca bu hastalardan birinin antibiyotiklere karşı dirençli bakteriler barındıran gaita nakli yüzünden öldüğü bildirilmiştir. Dolayısıyla gaita nakli faydalarından bahsedilmekle beraber henüz kesin tedavi yöntemi olarak kabul edilememesi, bu tip riskleri barındırıp bazı olumsuz sonuçların da yaşanmış olmasından dolayıdır.
Gaita naklinin yapıldığı hastada enfeksiyon riski ve diğer bağırsak hastalıklarının geçiş ihtimali bulunmaktadır. Vücudun beklenen tepkiyi vermemesi de gaita naklinin riskli sonuçlar doğurmasına neden olabilir.
Gaita Nakli Sonrası
Gaita nakli sonrası hasta ve tedavi yöntemine dayalı bilinmesi gerekenler şu şekilde özetlenebilir:
- Gaita nakli için bağırsak florası sağlıklı olan ve hastaya uygun bir donör seçilmesi gerekir. Nakil işlemi için herkesten dışı alınamaz. Bu noktada, verici kişinin otoimmün (bağışıklık sisteminin insan vücuduna saldırdığı durum), alerji ve obezite gibi mikrobiyomla (insan vücudundaki tüm mikroorganizmalarla) alakalı hastalığı bulunmaması gerekir. Ancak gaita nakli sonrası bu şekilde olumlu sonuçlar alınabilir.
- Gaita nakli işlemi bir gün içerisinde yalnızca 1 hasta üzerinde uygulanır. Bu nakil işleminin gerçekleştirilmesinden sonra ise hasta, aynı gün içerisinde taburcu edilip evine dönebilir.
- Gaita nakli sonrası birinci ay içerisinde olumlu sonuçlar alınmaya başlanır.
- Gaita nakli sonrası üçüncü ayda ise sonuçlar tamamıyla belli olup ortaya çıkar.
- Gaita nakli sonrası ani şekilde kilo alımı görülebilir.
- Nakil işlemi sonrası bazen yeni birtakım bağırsak problemleri de yaşandığı görülmüştür.
- Gaita nakli sonrası uzun vadeli sonuçlar ve yan etkiler ile ilgili ise kesin veriler yoktur.
Gaita Nakli ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Gaita nakli yapan hastaneler hangileridir?
Gaita nakli, dünya üzerinde bugün Çin’den sonra en çok Türkiye üzerinde uygulanmaktadır. Araştırma hastanelerinde doktorların takip, inceleme ve onayından sonra gerçekleştirilebilen bir nakil yöntemidir. Devlet ve özel sağlık kuruluşları, gaita naklini başarı ile gerçekleştirmektedir. Gaita nakli yapan hastaneler bölgesel olarak değişkenlik gösterdiği için hastanın kendi bölgesinde yer alan hastaneleri araştırması gereklidir.
Gaita nakli fiyatı nedir?
Gaita nakli, devlet ve özel hastaneler olmak üzere pek çok sağlık kuruluşunda yapılmaktadır. Gaita nakli fiyatı ise tercih edilen sağlık kuruluşu ve uzman hekimin fiyat politikasına bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Gaita nakli öncesi ve sonrası yapılacak ek işlemler ise fiyatı etkileyen diğer faktörler arasındadır. Gaita nakli fiyatı hakkında net bilgilere ulaşmak için tercih edilen sağlık kuruluşundan randevu alınmalıdır.
Gaita nakli kanıtlanmış bir yöntem midir?
Gaita nakline dayalı tedaviler, günümüzde hâlâ deneysel düzeydedir. Kanıta dayalı olarak tıp alanında bugün için etkili olduğunu gösteren bir sonuç bulunmamaktadır. Bu nedenle de bu nakil tedavisi her durum içerisinde gerçekleştirilemez. Olumlu sonuçlar, geçici olarak görülmektedir. Uzun vadede sonuçları bilinmemekte olduğu gibi ciddi rahatsızlıklara neden olup olmayacağı da kesin olarak belli değildir. Bu yüzden gaita nakli yönteminin “Clostridium difficile enfeksiyonu” (İshalden ölümcül bağırsak sorunlarına kadar değişik semptomlara yol açan bir bakteri) hastalığı haricinde hiçbir kullanım alanı, henüz bilimsel açıdan ispatlanmış değildir.
Kimler gaita nakli için donör olabilir?
Gaita nakli için donör olunabilmesinin şartları vardır. Donör kişi (verici) hastanın kan bağı taşıdığı ailesinden bir yakını olabileceği gibi uyumlu şartları taşıyan herhangi biri de olabilir. Donör olunabilmesi için iki aşamalı olan dışkı ve kan testlerinden geçilebilmesi şart koşulur. Donör kişide özellikle de bulaşıcı herhangi bir rahatsızlık olmaması gerekmektedir. Bu noktada donör kişinin Hepatit A, Hepatit B, Hepatit C, AIDS (HIV 1-2), (kanser nedeni olan) HTLV 1 ve HTLV 2, sifiliz sonuçları negatif olmalıdır.
Gaita nakli için taze gaita mı donmuş gaita mı iyidir?
Gaita nakli için taze veya donmuş gaita kullanılabilmektedir. Bu alanda yapılmış olan araştırma ve çalışmalara bakıldığında taze gaita ile donmuş gaita arasında çok önemli olan bir fark olmadığı görülmüştür. Taze gaita kullanılacağı zaman hastaya bu naklin 8 saatlik zaman dilimi içerisinde verilmesi gerekir. Daha öncesinde alınmış ve dondurulmuş olan gaita ise çözünmeli ve işlem yapılmalıdır. Bu iki tip gaitanın işlemi karşılaştırıldığında taze gaita ile yapılan nakillerde başarının %92 oranda olduğu görülmüştür. Buna karşın donmuş gaita ile yapılan nakil tedavisinde elde edilen başarı ise %90 orandadır. Dolayısıyla hemen hemen aynı oranda başarı verdiği için taze ya da donmuş olmasının çok fark yaratmadığı düşünülür.
Fekal transplantasyon nedir?
Fekal transplantasyon, tıbbi bir terim olarak dışkı/gaita naklinin karşılığı şeklinde kullanılmaktadır. Son senelerde çok sık şekilde duyulmaya başlanmış bir yöntemdir. Bu yöntemde amaçlanan ise bağırsakların sağlıklı bir mikrobiyata ile desteklenebilmesidir. Bu işlem ayrıca (uzun adıyla) “fekal Mikrobiyata Transplantasyonu” şeklinde de adlandırılmaktadır. Bu yöntemde donörden alıcı kişinin bağırsak sistemi içine bir dışkı maddesi çözeltisi verilip uygulanır.