Gaita nakli (fekal mikrobiyota transplantasyonu), bağırsak mikrobiyotasının sağlıklı bir donörden alınarak hasta bireye aktarılması işlemidir. Özellikle tekrarlayan Clostridioides difficile enfeksiyonlarının tedavisinde yüksek başarı oranlarıyla dikkat çeken bu yöntem, son yıllarda irritabl bağırsak sendromu (IBS) ve inflamatuar bağırsak hastalıkları (IBD) gibi durumlarda da araştırılmaktadır. İşlem, bağırsak florasının dengelenmesi ve patojen bakterilerin kontrol altına alınması amacıyla uygulanır.

Gaita Nakli Hangi Durumlarda Kullanılır?

• Tekrarlayan C. difficile Enfeksiyonları: Antibiyotik tedavisine dirençli veya en az 3 kez nüks eden vakalarda %90’a varan başarı sağlar.
• İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS): Deneysel aşamada olmakla birlikte, şişkinlik ve kabızlık semptomlarını azalttığı gözlemlenmiştir.
• İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları (Ülseratif Kolit/Crohn): Mikrobiyota dengesizliğinin semptomları kötüleştirdiği hastalarda tamamlayıcı tedavi olarak denenir.

Tedavi Sürecinin Aşamaları
Gaita nakli öncesi, hasta ve donör detaylı bir değerlendirmeden geçer. Donörler, hepatit, HIV gibi bulaşıcı hastalıklar ve gastrointestinal rahatsızlıklar açısından taranır. İşlem genellikle üç ana yöntemle uygulanır:

1. Kolonoskopi: Donör gaitası, kolonoskop yardımıyla doğrudan kalın bağırsağa enjekte edilir.
2. Nazogastrik/Nazoduodenal Tüp: Gaita örneği mide veya ince bağırsağa tüp aracılığıyla ulaştırılır.
3. Oral Kapsül: Dondurularak kurutulmuş gaita örnekleri kapsül formunda hastaya verilir.

Avantajları ve Potansiyel Riskler

• Avantajları:
  • C. difficile enfeksiyonlarında antibiyotiklerden daha etkilidir.
  • Bağırsak florasını kalıcı olarak düzenleyebilir.
  • Minimal invaziv bir yöntemdir ve çoğu hasta için tek seans yeterlidir.
• Riskler:
  • Bulantı, karın ağrısı veya geçici ishal gibi hafif yan etkiler.
  • Nadiren alerjik reaksiyonlar veya enfeksiyon bulaşması (donör taramasıyla risk azaltılır).

Kimler İçin Uygundur?
Gaita nakli, öncelikle standart tedavilere yanıt vermeyen C. difficile hastalarına önerilir. Kronik bağırsak hastalığı olanlar, bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler veya ciddi alerji öyküsü bulunanlar için uygun olmayabilir. Sürecin başlamasından önce gastroenteroloji uzmanı tarafından kapsamlı bir değerlendirme yapılmalıdır.

İyileşme ve Takip Süreci
İşlem sonrası hastaların çoğu 24-48 saat içinde normal aktivitelerine dönebilir. C. difficile semptomları genellikle 3-5 gün içinde geriler. Uzun vadeli takiplerde bağırsak florasının çeşitliliğinin arttığı ve sindirim fonksiyonlarının iyileştiği gözlemlenir. Ancak nadir durumlarda enfeksiyonun tekrarlaması mümkündür.

Donör Seçiminin Önemi
Donörler genellikle hastanın birinci derece yakınları arasından seçilir. Sağlıklı bir mikrobiyota profiline sahip olmaları, düzenli bağırsak hareketleri ve herhangi bir kronik hastalığının bulunmaması kriterdir. Bazı merkezler, dondurulmuş gaita bankalarından standart donör örnekleri de kullanabilir.