Gastrostomi Nedir?

Beslenmenin sağlanması amacıyla mideye tüp yerleştirilmesi işlemine, gastrostomi adı verilmektedir. Mideye yerleştirilen gastrostomi tüpü, plastik ya da silikon malzemeden üretilmektedir. Üç farklı yöntemle gerçekleştirilen gastrostomi operasyonları; kilo kaybı, kilo alamama ve yutma güçlüğü sorunlarının ortadan kaldırılması için yapılmaktadır. Gastrostomi işlemi, hastaların ihtiyaçları ve sağlık durumları göz önüne alınarak geçici ya da kalıcı olabilmektedir. 

Gastrostomi Kimlere Uygulanır? 

Yutma güçlüğü, kilo kaybı, kilo alamama ve ağızdan yeteri kadar beslenemeyen birçok hastaya gastrostomi uygulanmaktadır. Bu problemler, birçok hastalığın sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir. Gastrostomi yapılmasının gerekli olma ihtimali bulunan hastalıklar şu şekildedir;  

• Parkinson
• Alzheimer (bunama)
• İnme 
• Baş ve boyun bölgesinde yanık 
• Baş ve boyun bölgesi kanserleri
• Yemek borusu (özofagus) kanseri 
• MS (multiple skleroz)
• Serebral palsi
• Beyni besleyen damarların tıkanması 
• Yemek borusunda ortaya çıkan kalıcı hastalıklar 
• Metabolik rahatsızlıklar 
• Kasları, sinirleri ve sinir-kas kavşağını olumsuz etkileyen hastalıklar 

Gastrostomi Nasıl Yapılır?

Gastrostomi üç farklı yöntem kullanılarak uygulanmaktadır. Bu yöntemler şu şekildedir;  

Perkütan Endoskopik Gastrostomi (PEG)

Perkütan Endoskopik Gastrostomi yapılan hastalar, genel anestezi verilerek uyutulmaktadır. PEG yönteminde, endoskopik araçlar kullanılmaktadır. Perkütan Endoskopik Gastrostomi şu şekilde uygulanmaktadır; 

• Hasta anestezi uzmanı tarafından uyutulduktan sonra, bükülebilir(fleksible) endoskop yardımıyla mideye ilerlenir. 
• Bu esnada karın derisinden midenin içine doğru bir iğne yardımıyla kalın ve özel bir ip yerleştirilir. 
• Uzman hekim, endoskop yardımıyla bu ipi ağızdan alır ve özel gastrostomi tüpünün ucu bu ipe bağlanır. Böylelikle gastrostomi tüpü mideye ulaştırılır.  
• Operasyonun son kısmında ise karın derisinden içeri yerleştirilen ip çekilir. Böylelikle tüpün arka kısmı karın duvarının dışına çıkmış olur. 
• Sonuç olarak, karın duvarı ile midenin içi arasındaki kısma gastrostomi tüpü yerleştirilmiş olur. 

Açık Cerrahi Gastrostomi (Stamm Gastrostomi)

Açık cerrahi gastrostomi yöntemi de hastalara genel anestezi altındayken uygulanmaktadır. Bu yöntemde yalnızca tüpün mideye yerleştiriliş metodu farklılık göstermektedir. Açık cerrahi gastrostomi yani stamm gastrostomi şu şekilde yapılmaktadır;

• Hasta uyutulduktan sonra, göbek bölgesinin üst kısmından ya da solundan bir kesi açılır. 
• Bu kesi sayesinde karın içine girilerek, mide bulunur. 
• Midenin orta kesimine yakın bir noktadan özel dikişler yardımıyla delik açılır. 
• Açılan delikten gastrostomi tüpü yerleştirilir.

Laparoskopik Gastrostomi 

Laparoskopik gastrostomi yöntemi, kapalı ameliyat olarak adlandırılmaktadır. Laparoskopik gastrostomi yapılan hastalar da genel anestezi ile uyutulmaktadır. Laparoskopik gastrostomi şu şekilde yapılmaktadır; 

• Göbek bölgesinden özel ışıklı bir kamera, karnın iç kısmına yerleştirilir. 
• Karın duvarına küçük bir kesi açılır. Bu kesiden mide karın duvarına doğru ağızlaştırılır. 
• Bu bölgeden midenin iç kısmına gastrostomi tüpü yerleştirilir.  

Gastrostomi Riskleri ve Komplikasyonları 

Gastrostomi operasyonu ister açık ister kapalı teknikler ile yapılabilir ancak cerrahi müdahale olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle birtakım komplikasyon ve risklerin oluşma ihtimali bulunmaktadır. Gastrostomi riskleri ve komplikasyonları şu şekildedir; 

• Gastrostomi tüpü çıkması 
• Midenin karın ön duvarına yapışmaması sonucu, mide içeriğinin periton boşluğuna çıkması (peritonit)
• Akıntı veya sızıntı 
• Gastrostomi tüpünün kırılması 
• Kilo kaybı 
• Anesteziye bağlı olarak akciğerlerin sönmesi 
• Enfeksiyon
• Operasyon kaynaklı entübasyon (suni solunum) zorunluluğu 

Gastrostomi Sonrası Yapılması Gerekenler 

Gastrostomi tüpü takılan hastaların yakınlarına operasyon sonrasında büyük görevler düşmektedir. Hastanın kendi kendine yetemediği durumlarda ilgilenecek kişinin gastrostomi bakımını öğrenmesi gerekmektedir. Gastrostomi bakımı ne kadar iyi olursa, ortaya çıkma ihtimali olan komplikasyonlar ve riskler de o kadar azalacaktır. Gastrostomi sonrası yapılması gerekenler şu şekildedir; 

• Gastrostomi tüpü takılan hastaların yakınları, uzmanlardan gerekli eğitimi almalıdır. 
• Gastrostomi işleminden sonra hastalara 4 saat ile 6 saat arasında hiçbir şey verilmemesi gerekmektedir. 
• Gastrostomi tüpü takılan bölgenin enfeksiyon kapmaması için temizliğine özen gösterilmelidir. Haftanın 2 veya 3 günü, gastrostomi tüpü temizlenmeli ve bölge sterilize edilmelidir.
• Operasyondan sonra ilk hafta operasyon bölgesine pansuman yapılmalıdır. 
• Gastrostomi yapılan bölgeye doktorun önerdiği kremler sürülerek kuruması engellenmelidir. 

Gastrostomi ile Beslenme

Gastrostomi ile beslenme konusu hakkında hasta yakınları, uzmanlar tarafından bilgilendirilmektedir. Gastrostomi yapılan hastaların beslenmelerine azami ölçüde dikkat edilmesi gerekmektedir. Gastrostomi ile beslenme şu şekilde olmalıdır; 

• Hastalara operasyonun ardından ilk 4 saatte hiçbir şey verilmemelidir. 
• İlk 4 saatin sonunda hastalara 25 ml su verilerek kateterin açık olup olmadığı kontrol edilmelidir. 
• Gastrostomi tüpünde bir sorun yoksa hastalara 25 ml mama veya yemek verilebilir. Operasyonun ardından geçen ilk zaman zarfında besinler, her 4 saatte bir 25 ml artırılarak verilmelidir.
• Hastaların ihtiyaç duyacağı besin miktarı, uzmanlar tarafından kalori hesabı yapılarak belirlenmektedir. 
• Hastalar beslenmeye başlarken 45 derecelik açı ile oturtulmalıdır. Bu aspirasyon riskini ortadan kaldırmak amacıyla yapılmaktadır.
• Besinler hastalara 4 saatte bir, belirlenen ölçüde verilmelidir. Hastaların 4 ya da 6 öğün olacak şekilde beslenmeleri gerekmektedir. 
• Gastrostomi tüpü ile beslenen hastalara besinler verilirken 60 cc hacminde büyük bir enjektör kullanılmaktadır. 
• Gastrostomi tüpü ile beslenen hastalar, hazır solüsyon olarak adlandırılan mamalar ile beslenebilir. 
• Mama verilmesine gerek görülmeyen hastalar ise sıvı ya da muhallebi kıvamında gıdaları tüketebilir ancak bu gıdalar hastalara verilirken içinde kesinlikle tanecik kalmadığına dikkat edilmesi oldukça büyük öneme sahiptir. 
• Gastrostomi tüpünden verilen besinlerin, çok sıcak ya da çok soğuk olmaması gerekir. Çok sıcak besinler tüpte deformasyona neden olabilirken, çok soğuk besinler ise tüpü tıkayabilir. Bu nedenle hastaya verilen gıdaların ılık olması gerekmektedir. 
• Her öğünün ardından hastalara 50 ml su verilmelidir. Bu sayede gastrostomi tüpünün boşalması ve temizlenmesi sağlanmaktadır. 
• Her öğünden önce hastaların midesinde kalan besin miktarı kontrol edilmelidir. İki öğün arasında 4 saat geçmiş olmasına rağmen, midede kalan mama miktarı 200 ml’den fazla ise uzman hekime bildirilmelidir. 
• Hastalar öğünlerden sonra en az iki saat yatırılmamalıdır. 
• Ayrıca hastalara verilen ilaçların öncelikle ezilmesi ve suyla karıştırıldıktan sonra hastalara verilmesi gerekmektedir. 

Bazı kişilerde aspirasyona bağlı zatürre(pnömoni) ya da reflü problemleri olabilmektedir. Böylesi durumlarda, hastaların makine yardımıyla yavaş yavaş beslenmeleri gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu sayede belirli zaman aralığında, istenilen miktarda mama hastalara verilebilmektedir. Bu yöntemde infüzyon pompası ve torbası da kullanılmaktadır.