GGT (Gamma-Glutamil Transferaz), özellikle karaciğer ve safra yolları sağlığını değerlendirmek için kullanılan bir enzimdir. Bu test, karaciğer fonksiyon bozukluklarının erken teşhisinde ve alkol tüketiminin izlenmesinde sıklıkla tercih edilir. GGT seviyelerinin yüksek olması, genellikle karaciğer veya safra yollarına bağlı bir soruna işaret eder. İşte GGT testi ve yüksekliği hakkında bilinmesi gerekenler:
GGT Testi Nedir?
GGT testi, kandaki Gamma-Glutamil Transferaz enziminin seviyesini ölçen basit bir kan testidir. Bu enzim, karaciğer hücrelerinde, safra kanallarında ve böbreklerde yüksek miktarda bulunur. Test genellikle diğer karaciğer enzimleri (ALT, AST, ALP) ile birlikte istenir. Özellikle alkole bağlı karaciğer hasarı şüphesinde ALP ile birlikte yükselmesi tanıya yardımcı olur.
GGT Yüksekliğinin Nedenleri
GGT seviyelerinin normalin üzerinde olması çeşitli sağlık sorunlarına bağlı gelişebilir. En yaygın nedenler şunlardır:
- Karaciğer Hastalıkları: Hepatit, siroz, karaciğer yağlanması veya alkole bağlı hepatit.
- Safra Yolu Problemleri: Safra taşları, tıkanıklık veya iltihap.
- Alkol Tüketimi: Düzenli ve aşırı alkol kullanımı.
- İlaçlar: Bazı ağrı kesiciler, antiepileptikler veya antibiyotikler.
- Diğer Nedenler: Kalp yetmezliği, pankreatit veya diyabet.
GGT Yüksekliği Belirtileri
GGT yüksekliği tek başına belirti vermez. Ancak altta yatan hastalığa bağlı olarak şu semptomlar görülebilir:
- Sarılık (cilt ve gözlerde sararma)
- Karın ağrısı (özellikle sağ üst kadranda)
- Halsizlik ve iştah kaybı
- Bulantı, kusma veya kilo kaybı
- İdrar renginde koyulaşma ve dışkıda açılma
Teşhis Süreci ve Ek Tetkikler
GGT yüksekliği saptandığında, altta yatan nedeni belirlemek için ek testler yapılır:
- Tam Kan Sayımı (CBC): Enfeksiyon veya anemi araştırması.
- Karaciğer Fonksiyon Testleri: ALT, AST, ALP ve bilirubin seviyeleri.
- Görüntüleme Yöntemleri: Ultrason, BT veya MR ile karaciğer ve safra yolları incelenir.
- Biyopsi: Şiddetli vakalarda karaciğer dokusundan örnek alınabilir.
GGT Yüksekliği Tedavi Yöntemleri
Tedavi, yüksekliğe neden olan duruma göre planlanır. İşte yaygın tedavi yaklaşımları:
- Alkol Kısıtlaması: Alkol kaynaklı yükselmelerde alkolün bırakılması.
- İlaç Düzenlemesi: GGT’yi yükselten ilaçların alternatifleriyle değiştirilmesi.
- Karaciğer Hastalıkları Tedavisi: Hepatit C için antiviral tedavi, yağlı karaciğer için diyet ve egzersiz.
- Safra Yolu Müdahaleleri: Safra taşları için ERCP veya cerrahi.
GGT Yüksekliğini Düşürmek İçin Yaşam Tarzı Önerileri
GGT seviyelerini kontrol altına almak için yaşam tarzı değişiklikleri önemlidir. Alkolden tamamen uzak durmak en etkili yöntemdir. Dengeli bir diyetle (az yağlı, yüksek lifli) karaciğer yağlanması önlenebilir. Düzenli egzersiz, kilo kontrolüne ve insülin direncinin azalmasına yardımcı olur. Ayrıca, karaciğer dostu besinler (enginar, zerdeçal, avokado) tüketmek enzim seviyelerini iyileştirebilir.
Beslenme ve Takviyeler
Karaciğer sağlığını desteklemek için antioksidan içeren besinler önerilir. C vitamini (portakal, kivi), E vitamini (badem, ıspanak) ve selenyum (brezilya cevizi, ton balığı) serbest radikallerle savaşır. Doktor onayıyla alınan milk thistle (devedikeni) takviyeleri de karaciğer fonksiyonlarını iyileştirebilir.
GGT Testi Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler
Testten önceki 24 saatte alkol tüketmemek gerekir. Aç karnına (8-12 saat açlık) yapılan test daha doğru sonuç verir. Kullanılan ilaçların doktora bildirilmesi önem taşır çünkü bazı ilaçlar GGT’yi yükseltebilir.
GGT ve Diğer Karaciğer Enzimleri İlişkisi
GGT yüksekliği tek başına tanı koydurmaz. ALT ve AST ile birlikte değerlendirilir. Örneğin, ALP yüksekliği ile birlikte GGT yüksekse safra yolu hastalığı düşünülür. ALP normal ancak GGT yüksekse alkol kullanımı veya ilaç etkisi araştırılır.