Glaskow Koma Skalası (GKS), bilinç düzeyini objektif olarak değerlendirmek için nörolojik muayenede yaygın şekilde kullanılan bir araçtır. İlk olarak 1974 yılında Glasgow Üniversitesi’nde geliştirilen bu skala, travmatik beyin hasarı, inme veya metabolik bozukluklar gibi durumlarda hastanın nörolojik durumunu takip etmek için kritik öneme sahiptir. Bu makalede, Glaskow Koma Skalası’nın nasıl uygulandığını, puanlama sistemini ve klinikteki rolünü detaylı bir şekilde açıklayacağız.

Glaskow Koma Skalasının Tarihçesi ve Önemi
Glaskow Koma Skalası, nörolojik değerlendirmelerde standardizasyon sağlamak amacıyla Graham Teasdale ve Bryan J. Jennett tarafından geliştirilmiştir. Skala, bilinç bozukluğunu niceliksel olarak ölçerek klinisyenlerin hastanın durumunu takip etmesine ve tedavi stratejilerini belirlemesine olanak tanır. Acil servisler, yoğun bakım üniteleri ve ambulans hizmetlerinde sıklıkla kullanılır.

Skalanın Bileşenleri ve Puanlama Sistemi
Glaskow Koma Skalası, üç ana başlık altında değerlendirme yapar: göz açma, motor yanıt ve sözel yanıt. Her bir kategoride hastanın verdiği tepkiye göre puanlama yapılır. Toplam skor 3 (en düşük) ile 15 (en yüksek) arasında değişir.

1. Göz Açma (E)

   • 4 Puan: Spontan olarak gözleri açar.
   • 3 Puan: Sözlü uyaranla gözleri açar.
   • 2 Puan: Ağrılı uyaranla gözleri açar.
   • 1 Puan: Hiçbir uyarana göz açmaz.

2. Motor Yanıt (M)

   • 6 Puan: Komutlara uygun hareket eder (örneğin, "elini sık" denilince sıkar).
   • 5 Puan: Ağrıya lokalize yanıt verir (ağrı kaynağını bulmaya çalışır).
   • 4 Puan: Ağrıya fleksiyon yanıtı (normal fleksiyon).
   • 3 Puan: Ağrıya anormal fleksiyon (dekortikasyon).
   • 2 Puan: Ağrıya ekstansiyon yanıtı (deserebrasyon).
   • 1 Puan: Hiçbir motor yanıt yoktur.

3. Sözel Yanıt (V)

   • 5 Puan: Yer, zaman ve kişiye yönelik oryantasyonu tamdır.
   • 4 Puan: Konuşma karmaşık ancak anlaşılabilir (konfüzyon mevcut).
   • 3 Puan: Anlamsız kelimeler kullanır (konuşma düzensiz).
   • 2 Puan: Anlaşılmaz sesler çıkarır.
   • 1 Puan: Hiçbir sözel yanıt yoktur.

Skalanın Klinikteki Uygulama Adımları

1. Hastanın Uyaranlara Yanıtı Değerlendirilir:

   • Önce sözlü uyaranlar (yüksek sesle seslenme) kullanılır.
   • Yanıt alınamazsa ağrılı uyaranlar (supraorbital bası veya tırnak yatağına baskı) uygulanır.

2. Her Kategori İçin Puan Belirlenir:

   • Göz açma, motor ve sözel yanıtlar ayrı ayrı puanlanır.
   • Toplam skor hesaplanır (E + M + V).

3. Sonuçlar Kaydedilir ve Takip Edilir:

   • Skor, hasta takip formlarına işlenir.
   • Zaman içindeki skor değişimleri klinik seyri yansıtır.

Glaskow Koma Skalasının Yorumlanması

• 13-15 Puan: Hafif bilinç bozukluğu.
• 9-12 Puan: Orta derecede bilinç bozukluğu.
• 3-8 Puan: Ağır bilinç bozukluğu (genellikle koma).

Pediatrik Hastalarda Modifiye Glaskow Skalası
Çocuklarda sözel yanıtın değerlendirilmesi zor olabileceğinden, pediatrik versiyonda sözel kriterler yaşa uygun şekilde düzenlenmiştir. Örneğin, bebeklerde ağlama şiddeti ve göz teması gibi parametreler eklenir.

Klinik Senaryolar ve Örnek Vakalar

• Travmatik Beyin Hasarı: Baş çarpması sonrası GKS skoru 8 olan hasta acil tomografiye alınır.
• İnme: Ani bilinç kaybıyla başvuran hastada GKS skoru 10 ise acil müdahale planlanır.

Glaskow Koma Skalasının Sınırlılıkları

• Entübe hastalarda sözel yanıt değerlendirilemez.
• Alkol veya sedatif ilaç etkisi altındaki hastalarda yanıltıcı sonuçlar verebilir.

Skalanın Güncel Kullanımı ve Yenilikler
Günümüzde dijital sağlık kayıt sistemlerine entegre edilen GKS, otomatik puanlama ve trend analizi özellikleriyle klinisyenlere destek olmaktadır.