Gonadotropin

Gonadotropin Nedir?

Gonadotropin salgılayan hormon olan Gnrh, hipotalamustaki hücreler tarafından üretilir ve daha sonra onu hipofiz bezine taşıyan küçük kan damarlarına salınır. İşlevi sonunda, hipofiz bezi tarafından luteinize edici hormon (LH)  ve folikül uyarıcı (FSH) hormonlar üretilirken, bu hormonlar erkek ve dişi üreme sağlığı için gereklidir.

Gnrh, hipofiz bezinin LH ve FSH salgılamasına neden olur. Çocukluk döneminde Gnrh seviyeleri düşüktür ancak ergenlik ile birlikte artmaya başlar. Ergenlik döneminde testis ve yumurtalıkların gelişmeye başlamasıyla Gnrh, LH ve FSH üretimi seviyeleri yükseltir. Böylelikle erkeklerde testosteron ve kızlarda dişi seks hormonlarının (östrojen ve progesteron) salgılanmasını sağlar.

Gnrh Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Salgılatıcı bir hormon olan Gnrh, vücutta üreme, metabolik ve gelişme süreçlerinde salgılanarak bu süreçlere yardımcı olur. Kan aracılığıyla taşınan bu hormonlar, görevleri ve etkisi gereği gelişimde önemli rol oynarlarken, gelişim ve büyümede etki göstererek luteinleştirici hormon salgılanmasını sağlarlar. Bu yüzden büyüme hormonu olarak da anılır ve vücut için en işlevsel hormonlardan bir tanesidir. Çünkü kan basıncını ayarlar, vücudu dengede tutarak ağırlığı kontrol altında tutar. Bunun yanında LH ve FSH hormonlarını salgılanmasını sağlayarak üreme ve gebelik salgısı gibi birçok görev üstlenir

Bu salgılama hormonu tüm bu görevlerde etkin rol oynadığı için normal seviyelerde olması önemlidir. Aksi takdirde iştah, kilo alma, kan basıncı, üreme, gelişim gibi birçok süreç ve işlevde aksamalar yaşanır.

Gnrh Nasıl Ölçülür?

Beyindeki hipofiz bezinden alınan komutla yumurtalıkların uyarılması için salgılanan gnrh hormonu, adet sürecinde yumurtalıkların uyarılması için FSH ve yumurtanın çatlaması için LH hormonunun salgılatılmasını sağlar. Cinsiyet bezleri, hipofiz bezi ve hipotalamus ile ilgili sorunların tespit edilmesi için gnrh seviyelerinin bilinmesi gerekir ki, bu da salgılatılmasında rol oynadığı için LH değerinin tespiti ile olur.

LH seviyelerinin ölçülmesi için öncelikle hastadan bir kan numunesi alınır. Sonra yeterli uyarılma yapıp yapmadığını belirlenmesi için kişiye gnrh hormonu enjekte edilir ve ardışık aralıklarla kan değerleri tekrar alınarak gnrh’nin yeterli düzeylerde LH salgılanmasını sağlayıp sağlamadığı kontrol edilir. Bu işleme gnrh testi veya gnrh stimülasyon testi denir. Enjeksiyon yapıldıktan sonra 24 saat boyunca ardışık aralıklarla alınan kan değerlerinde ve 24 saatlik idrar testi ile değerler kontrol edilir.

Hamilelikte Gnrh Değerleri Nasıl Olmalı?

Gonadotropin hormonlar eşey bezleri uyarıcı etkiye sahiptir ve bazıları plasenta tarafından salgılanır. Döllenmiş yumurtanın rahme yerleşmesinden hemen sonra salgılanmaya başlayan gnrh hormonu türü koryonik gonadotrin’dir. Bu hormon hamileliğin 6-12. gününde idrar veya kanda tespit edilebilir. Lüteinleştirici karakterde olan bu hormon, gebeliğin devamını sağlamak ve gelişim için önemli rol oynar.

Hamilelikte plasenta tarafından salgılanan bir hormon olan koryonik gonadotropin (human chorionic gonadotropin) Beta HCG olarak adlandırılır. Hamileliğin erken dönemde tespit edilmesinde önemli olan bu değerin, hamilelik söz konusu değilse 0 olması gerekir. Bunun yanında hamileliğin 4-5. haftasından sonra rutin hamilelik kontrolleri olan ultrason, kan testleri ve muayeneler yapılacağı için bu dönemden sonra değerler tek başına bir şey ifade etmez. Gebeliğin haftasına göre normal referans aralıkları şu şekildedir;

• 3.hafta: 5 - 50 mlU/mL
• 4.hafta: 5 -  426 mlU/Ml
• 5.hafta: 18 - 7.340 mlU/mL
• 6.hafta: 1.080 - 56.500 mlU/mL
• 7. ve 8. hafta: 7.65 -   229.000 mlU/mL
• 9 ila 12. hafta: 25.700 - 288.000 mlU/mL
• 13 ila 16. hafta: 13.300 -   254.000 mlU/mL
• 17 ila 24. hafta: 4.060 - 165.400 mlU/mL
• 25 ila 40. hafta: 3.640 -   117.000 mlU/mL

Eğer hamilelerde haftalara göre referans aralıklarında sapmalar varsa bunun nedeninin araştırılması gerekir. Bu sebepler arasında; dış gebelik, pankreas kanser, düşük, down sendromu, çoğul gebelik, bazı mide kanserleri, gastrit, karaciğer tümörü sayılabilir. Bu yüzden hamilelik döneminde gonadopin türevi olan Beta HCG yani koryonik gonadotropin değerlerinin haftalara göre belirlenen referans aralığında olması önemlidir.

Bebeklikte Gnrh Değerleri Nasıl Olmalı?

Gnrh hormonun salgılanmasını sağladığı LH seviyeleri, bebekler ve çocuklarda doğumdan kısa bir süre sonra yükselmektedir. Erkek çocuklarda 6.aydan sonra kız çocuklarında ise 1-2 yaşlarından itibaren ise seviyelerde düşmeler yaşanır. Bu değer ortalama olarak 6-8 yaşlarından sonra ikincil cinsiyet özelliklerinin gelişmeye başladığı süreçte ise tekrar yükselmeye başlar. İlk dönem ergenlik süreci olan bu süreçte değerlerde olması gereken yükselmeler görülmediği takdirde östrojen hormonu salgılanmaz ve gelişimde gerilikler yaşanır.

Gnrh Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Salgılatıcı yapıya sahip olan gnrh hormonun düşük salgılanması, uyarımda bulunduğu pek çok hormonun da işlevini yerine getirememesi ile ilişkili sorunlar yaratır. Gnrh seviyelerinin düşük olmasından kaynaklı kandaki androjen seviyelerinde düşüklükler yaşanır. Bu durum erkeklerde testosteron hormonu yetersizliği olan hipoadrenojenizm, kızlarda ise hipoöstrojenizm olarak bilinir.

Gnrh düşüklüğüne nedenleri iki kategoride ele alınabilir. Birinde hormon üretimi yetersizdir; diğerinde ise hormon yeteri miktarda üretilir ancak hipofiz bezinin verdiği tepki yetersizdir. Sorunun kökeninde klinefelter sendromu, polikistik over sendromu, noonan sendromu veya turner sendromu gibi nedenler olabilir.

Bunların yanında sonradan edinilmiş kistik oluşumlar, otoimmün hastalıklar, enfeksiyonlar, dolaşım bozuklukları, fonksiyonel gonadrotropin yetersizliği, kullanılan ilaç veya madde bağımlılığı ve aşırı streste bir neden olabilir.

Her iki cinste de ergenlik sorunlarına yol açan düşük seviyeler şu sorunlara neden olur;

• Kız çocuklarında yumurtlama veya adet yokluğu
• Erkek çocuklarında sperm üretim sorunu
• Kas gelişiminde yetersizlikler
• Diş sürmede gecikmeler
• Yarık damak veya yarık dudak gibi sorunlar
• Kısırlık 
• Meme gelişimi, fiziki yapı gelişimi veya kıllanma gibi ikinci cinsel gelişimde bozukluklar
• Hipogonadizm 
• İşitme sorunları
• Koku alma sorunları
• Sinir sistemi anormallikleri
• Osteoporoz
• Üriner sistem malformasyonları (problemleri)
• Amenore (adet düzensizliği)

Gnrh Düşüklüğü Belirtileri

Gnrh seviyelerindeki düşüşler ergenlik döneminde gelişim bozukluklarına neden olurken, yetişkinlik döneminde de kısırlık ve cinsel ilişki esnasında kendine has belirtiler gösterebilir. Belirtileri arasında şunlar yer alır;

• Hormon eksikliği
• Kanser
• Tekrarlayan enfeksiyonlar
• Yemek yeme bozuklukları
• Kromozom anormallikleri
• Koku duyusundan azalma
• Testis ve yumurtalıklarda azalma
• Erkeklerde mikropenis ve testislerde yapısal bozukluklar 
• Kadınlarda uterus yapısal bozukluklar, adet yokluğu ve multikistik overler

Gnrh Düşüklüğü Tedavisi

Gnrh düşüklüğü nedenleri tespit edildikten sonra hormon seviyelerini yükseltilmesine yönelik bir tedavi planı başlatılmalıdır. Gonadotropin içeren ilaçlarla bir ilaç tedavisi başlatılacağı gibi şayet hormon üretiminde problem yoksa ve hipofiz bezinin verdiği tepki yetersizse buna yönelik bir tedavi başlatılmalıdır.

Gnrh düşüklüğünden kaynaklı ergenlik döneminde yaşanan sorunlara yönelik hormonları düzenlemek için hormon tedavisi başlatılabilir. Ayrıca kısırlık söz konusu ise uzmanlar, bu tedavilerde kullanılan ilaçlardan bir veya birkaçının kombinasyonu içeren bir tedavi başlatılmasını uygun görebilir. Beslenme bozukluklarının giderilmesinde diyet ve egzersiz programları önerilebilir.

Gnrh Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Gnrh düşüklüğü nedenleri tespit edildikten sonra ilaç ve hormon tedavisine ek olarak yaşam koşullarında iyileştirmeler yapılabilir. Öncelikle zorlayıcı aktivite ve sporlardan kaçınılması hormon üretilmesine yardımcı olurken, dengeli beslenmeye dikkat edilmelidir. Sigara ve alkol kullanımı gibi vücuttaki oksijen seviyelerini düşüren ve olumsuz etkiler yaratan alışkanlıklarda uzaklaşmak da gnrh hormonu üretiminin artırılmasına yardımcı olabilir.

Gnrh Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Gnrh hormonu cinsel gelişim yanında, dengenin sağlanması gibi pek çok işlevde rol oynadığı için tedavi edilmesi önemlidir. Eğer tedavi edilmezse çocuklarda diş sürme problemleri, gelişim bozuklukları, ergenlik döneminde cinsel gelişim bozuklukları, kısırlık gibi birçok sağlık sorununa yol açabilir.