Grip Aşısı Nedir?

Grip aşısı, uygulandığında grip virüsünden koruyan bir aşı türüdür. Bu aşılama işlemi sayesinde virüs hastalığa neden olmayacak şekilde etkisiz hale getirilerek, enjeksiyon aracılığıyla koldan verilir. Grip sezonunda uygulanan bu aşı, influenza A (H1N1), influenza A (H3N2) ve 1 veya 2 influenza B virüsü gibi tespit edilen üç veya dört influenza virüsüne karşı koruma sağlamaktadır

Aşının etkisi, antikorlar (kandaki enfeksiyona karşı koruyan maddeler) birikerek influenzaya karşı koruma sağladığı için uygulandıktan yaklaşık iki hafta sonra tesir eder. Bu nedenle, kişi grip aşısından sonraki iki hafta boyunca grip hastalığına yatkın olur ve grip iken uygulanmaması tavsiye edilir.  Gribe neden olabilecek birçok virüs türü bulunmasından dolayı, bu aşı gribe yakalanma riskini % 100 ortadan kaldırmamaktadır. Ancak aşı vurulduğunda grip semptomları daha hafif olur ve komplikasyonlar azalır.

Grip Nedir? 

Grip, influenza adı verilen ortomiksovirüs ailesinden olan bir RNA virüsünün neden olduğu bir solunum yolu enfeksiyonudur ve kişiden kişiye solunum damlacıkları yoluyla veya kontamine (bulaşma) bir yüzeyle temas ederek bulaşabilir. A, B ve C olarak tanımlanmış üç tip influenza virüsünden, çoğunlukla A ve B tipi virüsler solunum yolu enfeksiyonlarına sebep olurken, hastalığın yönetilmesinde grip aşısı etkili olmaktadır.

İnfluenza tip C ise genellikle ya çok hafif bir solunum yolu hastalığına neden olur ya da hiç semptom göstermez, yani salgınlara neden olmaz. Dolayısıyla influenza tip A ve B'nin halk sağlığı üzerinde ciddi etkisi varken, C’nin yoktur denilebilir.

Tip A virüsleri alt tiplere ayrılır ve hemaglutinin (H) (virüsün konak hücreye bağlanmasını sağlayan antijenik yapı) ve nöraminidaz (N) (influenza virüsünün enfekte ettiği hücreden çıkmasını sağlayan diğer antijenik yapı) olarak adlandırılan iki viral yüzey proteinindeki farklılıklara göre adlandırılır. Sağlık uzmanlarının belirlediği semptomlar şu şekilde sıralanabilir:

• 3-4 gün süren yüksek ateş
• Tıkalı veya burun akıntısı
• Soğuk ter ve titreme
• Şiddetli olabilen ağrılar
• Baş ağrısı
• Yorgunluk 
• Kuru öksürük
• İştah kaybı

Bununla birlikte grip olan herkes bu semptomların tümüne sahip olmayabilir.

Grip Aşısı Bileşenleri 

Aşılar etkisini ve güvenliğini sağlayan az miktarlarda özel bileşenlere sahiptirler. Bu bileşenler aşağıdaki gibidir:

Timerosal: Bu bileşen grip aşısının çok dozlu şişelerinde, bulaşma riskini azaltmak için kullanılan bir koruyucudur ve etil cıva adı verilen organik bir cıva formu içerir. Eriyebilir özelliktedir ve birkaç gün içinde vücuttan atılmaktadır.  Yapılan çalışmalarda herhangi bir yan etkisi olmadığı kanıtlanmıştır.

Formaldehit: İnsan vücudunda doğal olarak bulunan bu bileşen yiyecekleri sindirmeye yardımcı olur. Aşının üretim aşamasında olası bir virüs ve bakteri bulaşması önlemek için kullanılır. Sağlık açısından olumsuz bir etkisi yoktur.

Alüminyum: Bütün aşılar alüminyum içermez. Bunun yanında alüminyum, aşılamadan sonra bağışıklık sisteminin tepkisini artırmak için bazı diğer aşı tiplerinde kullanılır. Vücuda girdikten kısa süre sonra atılır. Aşılarda bulunan miktarların vücuda toksik etkisi bulunmamaktadır.

Grip Aşısı Nasıl Yapılır?

Grip aşısı tipik olarak omzun deltoid kasına bir enjeksiyon yoluyla uygulanır. Sağlıklı bireyler için, yılda bir doz influenza aşısı tavsiye edilmekteyken, aynı yıl içinde tekrar aşılama rutin olarak tavsiye edilmemektedir. Ancak seyahat veya hamilelik gibi durumlar nedeniyle bazı kişilere ikinci doz grip aşısının uygulanması fayda sağlayabilir. İkinci bir doz önerme kararı alınırken, kişisel risk faktörleri, hastalık riski ve halihazırda dolaşımda olan virüs türleri dikkate alınmalıdır.

Grip Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Sağlık uzmanları toplumda grip yayılmaya başlamadan önce grip aşısı yapılmasını önermektedirler. Vücudun grip aşısı vurulduktan sonra yeterli miktarda antikor geliştirmesi yaklaşık iki hafta sürmektedir. Grip salgın dönemlerinin öncesinde aşı yaptıran kişiler bağışıklık kazanarak dönemi daha rahat geçirmektedirler. Salgın öncesinde aşı yaptıramayanlar ise salgın döneminden sonra da aşıyı yaptırabilmektedir.

Türkiye’de grip mevsimi olarak adlandırılan dönem Ekim ayı ile başlayarak Mayıs ayına kadar sürmektedir.

Grip Aşısı Faydaları

Grip aşısı yaptıranlar, birçok faydanın etkisinde kalarak grip mevsimini sağlıklı ve konforlu geçirebilir. Grip aşısı faydaları:

• Gripten dolayı hastalanmaya engel olabilir, dolasıyla her yıl milyonlarca kişinin griple ilgili hastaneye başvurmasının önüne geçer.
• Çocuklar, çalışır durumdaki yetişkin ve yaşlılarda, gripten dolayı hastaneye yatma riskini düşürür.
• Kronik sağlık sorunları olan bireylerde ciddi düzeyde koruma sağlar.
• Grip aşısı, kadınların hamilelik esnasında ve sonrasında gripten korunmasında etkilidir.
• Aşılama gebe kadınlarda griple ilişkili akut solunum yolu enfeksiyonu riskini yaklaşık yarı yarıya azaltır.
• Çocuklarda griple ilişkili hastalıklarda adeta hayat kurtarıcı düzeyde yardımcı olabilir.
• Aşılanan ancak yine de hastalanan kişilerde hastalığın şiddetini azaltır.
• Ebeveynlerin kendilerine grip aşı yaptırması, bebekler, küçük çocuklar, yaşlılar ve belirli kronik sağlık sorunları olan kişiler gibi, ciddi düzeyde bağışıklık sistemi düşük olan çevresindeki kişileri de koruyabilir. 

Bununla birlikte grip aşısının pek çok faydası olmasına rağmen, yalnızca gelişmiş ülkede yaşayanların yalnızca yarısı bu aşıyı olmaktadır. Bu nedenle grip, milyonlarca kişinin bu hastalığa yakalanmasında, yüz binlerce kişinin hastaneye yatmasında ve on binlerce kişinin ölümünde rol oynamaktadır. Bu yüzden aşılanan kişi sayısının artması, hastalıktan korunanların sayısı da artırmaktadır.

Grip Aşısı Yan Etkileri

Günümüzde grip aşısı iki şekilde uygulanmaktadır, bunlar şu şekildedir:

• Öldürülmüş virüslerle (inaktive edilmiş) enjekte edilen grip aşısı 
• Zayıflatılmış canlı grip virüsleri ile yapılan burun spreyi grip aşısı 

Grip aşısı yapılması kişiyi direkt hasta yapmaz. Çünkü verilen ölü ya da zayıflatılmış virüslerin hastalık yapma kabiliyeti yoktur.   Fakat grip aşısı veya burun spreyi grip aşısı yaptırmakla ilişkili olabilecek farklı yan etkiler vardır. Ancak bu yan etkiler, özellikle ağır grip vakası semptomlarıyla karşılaştırıldığında daha hafif ve kısa sürelidir. Oluşabilecek bazı grip aşısı zararları şu şekilde sıralanabilir:

• Enjeksiyonun yapıldığı yerde ağrı, kızarıklık veya şişme
• Baş ağrısı (düşük dereceli)
• Ateş
• Kas ağrıları
• Mide bulantısı
• Yorgunluk

Burun spreyi aşısındaki virüsler zayıflar ve genellikle çocuklarda ciddi semptomlar görülmez. Ancak nadir olsa da bazı yan etkileri vardır ve şu şekilde sıralanabilir:

• Burun akması
• Hırıltı
• Baş ağrısı
• Kusma
• Kas ağrıları
• Ateş (düşük dereceli)

Yetişkinlerde, burun spreyi aşısının yan etkileri aşağıdaki gibidir:

• Burun akması
• Baş ağrısı
• Boğaz ağrısı
• Öksürük

Grip aşısı yan etkiler, aşılamadan hemen sonra ortaya çıkabilir ancak kısa süreli ve hafif seyreder. Nadir yaşanan bayılma yan etkisinin riskini azaltmak için baş dönmesi, görme bozuklukları ve kulak çınlamasından biri veya birkaçı ile karşılaşıldığı durumda sakince yere oturulmalıdır. Grip aşısı içerisinde maddelere karşı alerjisi olan kişilerin aşı yaptırmadan önce gerekli test ve tetkikleri yaptırması gereklidir.

Grip Aşısında Öncelikli Risk Grubu

Aşı tedariki sınırlı olduğunda, bazı kişilere öncelik verilmelidir. Aşı sıralamasında öncelik verilmesi gereken kişiler şu şekilde sıralanabilir:

• 6 aydan 4 yaşına kadar olan çocuklar (59 ay)
• 50 yaş ve üstü yetişkinler
• Kronik akciğer astım dâhil ya da kalp-damar (izole edilmiş hipertansiyon hariç), böbrek, karaciğer, nörolojik, hematolojik, ya da metabolik bozuklukları olan kişiler
• İlaçlar veya HIV virüsü gibi nedenlerle immün sistemi baskılanmış kişiler
• Grip mevsiminde hamile kalma olasılığı olanlar, hamile olanlar veya doğum yapmış olanlar (iki hafta)
• Steroid olmayan ağrı kesiciler veya salisilat içeren ilaçlar alan kişilerle, influenza virüsü enfeksiyonundan sonra Reye sendromu yaşama riski altında olabilecek 6 aydan 18 yaşına kadar olan kişiler
• Huzurevlerinde ve diğer uzun süreli bakım tesislerinde kalanlar
• Aşırı obezitesi olan kişiler (vücut kitle indeksi [BMI] 40 veya üstü)
• Sağlık personelleri
• 5 yaşın altındaki çocukların, 65 yaş ve üstü yetişkinlerin ev içi temasları ve bakıcıları
• Gripten kaynaklanan ciddi hastalık ve komplikasyon risklerini artıran tıbbi sorunları olan kişilerle veya bakıcılarıyla temas edecek kişiler

Ayrıca yetişkinler arasında grip nedeniyle yaşanan komplikasyonlardan dolayı hastaneye yatışlar ve ölümler, genellikle 65 yaş ve üzerindekiler arasında en yaygındır. Bununla birlikte, 65 yaş ve üstü yetişkinler, grip aşısı için öncelikli bir gruptur çünkü bu grubun, kronik tıbbi durumlara sahip olma olasılığı daha yüksek olduğundan dolayı grip geçirme riskleri de yüksektir.

Grip Aşısı Kimlere Yapılmaz?

Grip aşısı olmaması gereken kişiler, 6 aylıktan küçük çocuklar ve influenza aşısına karşı şiddetli alerjik reaksiyon geçirmiş kişilerdir. Bunun yanında eğer kişinin Guillain-Barré sendromu (GBS olarak da adlandırılan ciddi bir felç hastalığı) öyküsü varsa, grip aşısı vurulduktan sonra ortaya çıkabileceğinden dolayı aşı uygulanmamalıdır.

İnfluenzadan dolayı ciddi hastalık riski taşımayan kişilerin de bu aşıyı olmasına gerek yokken, 65 yaşın altındaki kişilere yüksek dozda bir grip aşısı yapılmamalıdır. Bununla birlikte, kişinin ateşsiz bir solunum hastalığı veya başka bir hafif hastalığı varsa, aynı zamanda grip aşısı da olabilir.