Heimlich Manevrası Nedir?

Heimlich manevrası; nefes borusuna kaçan herhangi bir cismin karın boşluğuna uygulanan baskı ile çıkarılmasını amaçlayan ve de bilinen en önemli ilk yardım uygulamalarından bir tanesidir. Bebeklerin, küçük yaştaki çocukların veyahut yetişkinlerin boğaz bölgesinde herhangi bir şey kalması sonucu soluk borusunda tıkanmalar görülebilir. Böyle bir durum ile karşı karşıya kalındığında; hızlı ve bilinçli bir şekilde Heimlich manevrasının yapılması, kişinin hayatının kurtulmasını sağlayabilir.

Heimlich manevrası, halk arasında hemlik manevrası olarak adlandırılmaktadır.

Nefes Borusuna Yabancı Cisim Kaçması Belirtileri

Boğazına yabancı bir cisim kaçmasına bağlı olarak kişi;

• Konuşmaya çalışır fakat konuşamaz.
• Bağırmaya çalışır ancak tiz bir ses çıkarır ve bağıramaz.
• Yüz renginde oksijensiz kalmaya bağlı olarak kızarma ve daha ileri durumlarda morarmalar görülür.
• Boğazını elleri ile kavrar.
• Kısa bir süre içerisinde bilincini kaybedebilir ve yere yığılabilir.

Tam bir tıkanıklık söz konusu ise ve 3 ila 4 dakika gibi kısa bir süre içerisinde tıkanmaya sebebiyet veren yabancı cismin tahliyesi sağlanamaz ise ölüm ile sonuçlanması muhtemeldir.

Heimlich Manevrası Nasıl Yapılır?

Karın bölgesinden içeri ve de yukarı doğru kenetlenmiş haldeki el ile yapılan bası, akciğerleri sıkıştırır ve içerisinde bulunan havanın dışarı doğru itilmesini ve böylelikle nefes alımını engelleyen tıkanıklığın giderilmesi için tıkanmaya neden olan yabancı cismin de yukarıya doğru sürüklenmesini sağlar. Birkaç tekrar yapıldıktan sonra cismin çıkmasını ve tıkanıklığın giderilerek nefes alışverişin normale dönmesini sağlar. İlk yardımda Heimlich manevrası hayat kurtarır niteliktedir ve bu sebeple de herkes tarafından bilinmesi gereken oldukça önemli bir yöntemdir.

Heimlich manevrası; uygulamanın yapılacağı kişiye göre değişiklik gösteren bir manevradır. 1 yaşından küçükler, bebeklik, yetişkinlik, hamilelik, bilincin açık ya da kapalı olmasına durumlarına bağlı olarak farklı şekillerde uygulanmaktadır. Bu sebeple aradaki farkların da iyice kavranması gereklidir. Genel olarak Heimlich manevrası aşağıdaki şekilde gerçekleştirilir.

• Öncelikle ağız içi kontrolü yapılarak tıkanıklığa sebebiyet veren cismin görünüp görünmediği kontrol edilir. Görünür halde ise tek hamlede çıkarılması denenir.
• Çıkarılmaz ise; kişinin bir el ile desteklenmesi sağlanır ve öne doğru eğilir.
• Diğer elin topuk kısmı kullanılarak kürek kemiklerinin arasındaki bölgeye 5 defa süpürür şekilde vurulur.
• Yabancı cismin durumu kontrol edilir. Çıkmamış ise Heimlich manevrasına geçilir.
• Kişinin arkasından iki kol ile sarılıp gövde kısmı kavranır. 
• Başparmak içe doğru alınarak yumruk yapılır ve yumruk yapılan midenin üst kısmına yerleştirilir. 
• Diğer el ile yumruk yapılan el sıkı bir şekilde kavranır.
• Kuvvetli bir şekilde yukarı yönde ve arkaya çekecek şekilde 5 defa bası uygulanır.
• Yabancı cismin durumu kontrol edilir ve çıkmamış halde ise Heimlich manevrasının rutinlerle tekrar edilmesi sağlanır. 

Bebeklerde Heimlich Manevrası Uygulaması

Bebeklerin nefes borusunun tıkanması durumunda görülebilecek en belirgin nitelikteki tepkileri; ağlamaya çalışmaları fakat herhangi bir sesin çıkmamasıdır. Tıkanıklığa sebebiyet veren yabancı cisim nedeni ile soluk borusu ses çıkmasını engeller hale gelecektir. Böyle bir durum ile karşılaşıldığında uygulanması gereken en doğru ilk yardım yönteminin seçilmesi ve nefes borusunu tıkayan yabancı cismin hızlı bir şekilde tahliye edilmesi gereklidir.

Bebek çok küçük ya da 1 yaşından minik halde ise; karından baskı uygulanması çok uygun bir durum değildir ve bebeklerde Heimlich manevrası işlevsiz hale gelebilir. Bu sebeple boğaza yabancı bir cisim kaçması durumunda izlenmesi gereken ilk yardım yöntemi aşağıdaki gibidir.

• Öncelikle ilk yardım yapacak kişi sandalye mevcut ise sandalyeye oturur ve bir kolunun üzerine bebeğin yüz üstü pozisyonda yatırılması sağlanır. 
• Özellikle başparmak kullanılarak, diğer parmakların da yardımı ile bebeğin çenesi kavranıp yüz üstü pozisyon bozulmadan öne doğru eğilir. 
• Gövdeden aşağıda olacak şekilde baş – çene pozisyonu korunur. Bu işlem esnasında bebeğin ağzının kapanmamış olması ve de boyun bölgesinin eğilmemesi oldukça önemlidir. 
• El topuğu ve bileğin iç kısmı kullanılarak bebeğin kürek kemikleri arasında kalan sırt bölgesine 5 defa hafif bir şekilde vurulur. 
• Baş bölgesi iyice kavranır ve diğer kolun üzerine doğru sırt üstü çevrilir. Tıkanmaya sebebiyet veren yabancı cismin çıkıp çıkmadığı kontrol edilir.
• Çıkmamış halde ise yine baş bölgesin gövde kısmından aşağı gelecek bir şekilde sırt üstü tutulur ve 5 defa göğüs kemiğinin alt kısmına iki parmak kullanılarak karın basısı uygulanır. 
• Yabancı cisim çıkana kadar uygulama devam ettirilebilir. Başarısız olunuyor ise acilen tıbbi yardım istenmelidir ve temel yaşam desteği sağlanmalıdır. 

Bebeğin 1 yaşından büyük olması durumunda ise; bilinci kapalı olan yetişkinlerde uygulanan Heimlich manevrasının aynısının yapılması söz konusudur.

Yetişkinlerde Heimlich Manevrası Uygulaması

Yetişkinlerde nefes borusu tıkanmaları genellikle öksürme ile açılacak nitelikte olmaktadır. Bu tür durumlar yaşandığında; kişinin yüzündeki renk kırmızı ve mor tonlarında olmaya başlar ve genellikle ellerini kullanarak boğazını tutup boğulduğunu belli etmeye çalışır. Böyle bir olay esnasında öncelikle boğulduğunu belli etmeye çalışan kişinin sakinliğini koruması sağlanarak öksürmeye teşvik edilmesi gereklidir.

Öksürme ile tıkanmaya sebebiyet veren cismin çıkması sağlanamıyor ise; Heimlich manevrasının uygulanması uygun olacaktır. Bebeklerdeki uygulama şeklinin aksine bir yöntem söz konusudur. Bunun sebebi ise; yetişkinlerde vücudun baş aşağı pozisyona çevirip vurulması durumu olamayacağı ve de nefes borusunda tıkanıklık yapan cismin vurmanın etkisi ile daha da aşağı bir yere inerek yerini sağlamlaştırabilme ihtimalidir. Boğazına yabancı bir cisim kaçan kişinin sırtına vurulması da herhangi bir fayda sağlamaz aksine içinde bulunulan durumu daha da kötüye götürmektedir.

• Heimlich manevrasının doğru bir şekilde uygulanması için kişi öncelikle ayakta veya oturur pozisyonda tutulur.
• Arkasından sarılarak vücudu kavranır.
• Bir elin başparmağı kullanılarak mide bölgesini üstüne gelecek bir şekilde yumruk yapılıp diğer el yardımı ile bu yumruğun sıkıca kavranması sağlanır.
• Yumruk yapılan el, yukarı ve içe doğru olacak bir şekilde birkaç kez çekilir ve tıkanmaya sebebiyet veren yabancı cismin çıkarılması amaçlanır. 
• Çıkarma işleminin başarısız olması durumunda ivedilikle tıbbi yardım talebinde bulunulur ve temel yaşam desteği sağlanır. 

Hamilelerde Heimlich Manevrası Uygulaması

Hamilelerde Heimlich manevrası uygulanırken dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Uygulama aşağıdaki şekilde yapılmalıdır:

• Hamilelerde Heimlich manevrası uygulamasında hastanın bir el ile yan kısmından desteklenip öne doğru eğilmesi ve diğer el kullanılarak iki kürek kemiği arasından 5 defa süpürür şekilde sırt vurusu uygulanması gereklidir.
• Göğüs basısının uygulanması amacı ile normal kişilerden farklı olarak el göğüs kemiğinin orta kısmına yerleştirilir.
• Diğer el ile kavrama sağlanıp öne ve yukarı doğru sert hamleler ile 5 defa çekilir. Tıkanıklık giderilene veyahut hastanın bilincini kaybetmesine kadar işlem rutin şekilde tekrarlanır. 
• Başarısız olunması durumunda ise ivedilikle acil yardım talebinde bulunulur ve temel yaşam desteği sağlanır. 

Kendi Kendine Heimlich Manevrası Uygulaması

Boğazına bir cisim kaçmasından kaynaklı nefes alamayan kişilerin etrafında kimse bulunmaması halinde kendi kendine Heimlich manevrası uygulaması gereklidir.

• Öncelikle sakin ve soğukkanlı davranılmalıdır. 
• Kuvvetli bir şekilde öksürülür. Boğaza kaçan ve tıkanmaya neden olan yabancı cisim öksürme ile çıkmaz ise; bir el yumruk yapılır ve karın ile göğüs kafesinin arasına yerleştirilir. Diğer elin yardımı ile yumruk yapılan el kendine doğru sıkıca çekilir.  
• Bu yöntem de başarısız olur ise; kendi kendinize baskı yapabileceğiniz masa, sandalye, tezgah vesaire gibi sert ve sağlam eşyalardan yardım alınır. 
• Bir el ile yapılan yumruk, diyafram bölgesi ile seçilen sert cisim arasına yerleştirilir ve kişi kendisini hızlı bir şekilde iter. Diyafram üzerinde büyük bir baskı yaratacak olan bu yöntem ile yabancı cismin çıkarılması hedeflenir. 

Kendi kendine Heimlich manevrası uygulanması oldukça zor ve ürkütücü bir durumdur fakat bu esnada mümkün olduğunca sakinlik korunmalı ve panik olmadan yabancı cismin çıkarılması hedeflenmelidir. Cisim tamamen çıkarıldığında ve çıktığından emin olunduğunda bir yere oturarak nefes alış verişini düzenlemek, doğru ritmi yakalamak ve sonrasında da herhangi bir sağlık kuruluşuna başvurarak doktor ile iletişime geçmek de oldukça önemlidir ve unutulmamalıdır.

Bilincini Kaybetmiş Kişilerde Heimlich Manevrası Uygulaması

Boğazına yabancı bir cisim kaçmasına bağlı olarak bilincini kaybetmiş bir kişiye Heimlich manevrası uygulamasında;

• Kişinin öncelikle yere yatırılması sağlanır ve yan pozisyona çevrilerek sırt kısmına 5 defa vurulur.
• Tıkanmanın açılıp açılmadığı kontrol edildikten sonra, açılmamasını takiben kişinin düz bir zemin üzerinde başı yana doğru çevrilir. 
• Bacaklar üzerine oturulur ve bir elin topuğu göğüs kemiği ile göbek arasındaki bölgeye yerleştirilir ve diğer el onun üzerine koyularak göbekten kürek kemikleri yönüne doğru eğik biçimli bir bası uygulanır. 
• Kişinin nabzı ve solunumu şah damarı üzerinden kontrol edilerek değerlendirilir ve tıkanmaya yol açan yabancı cisim çıkarılana kadar işleme devam edilir.
• Tahliyenin başarısız olması durumunda ivedilikle tıbbi yardım istenir ve temel yaşam desteğinde bulunulur.