Hipokalsemi

Hipokalsemi Nedir?

Kandaki kalsiyum değerinin 8.5 mg/dl’den düşük olması durumuna hipokalsemi denir.

Hipokalseminin birbirinden çok farklı nedenleri bulunmaktadır. Altta yatan sebebin bulunması tedavi için oldukça önem arz eder.

Vücudumuzdaki Kalsiyum Düzenlenmesi Nasıl Olur?

Kalsiyum, vücudumuzdaki önemli hücre içi sinyal yollarından bir tanesidir. Aynı zamanda hücre dışında görevleri de bulunmaktadır. 

Kalsiyum dengesinin düzenlenmesinde;

1. Hücre dışında kalsiyum değerlerini algılayan ve düzenleyen hormonlar rol alır.
2. Salgılanan hormonların hedef hücrelerini içeren böbrek, kemik ve bağırsak gibi ikincil organlar yer alır.

Kalsiyum salgısının düzenlenmesinde 3 farklı hormon rol alır:

1. 1,25-Dihidroksikolekalsiferol sayesinde ince bağırsaklardan kalsiyum emilimi artar.
2. Parathormon (PTH), paratiroid bezinden salınan bir hormondur. Temel görevi kemiklerdeki kalsiyumu serbestleştirip, idrarla fosfat atmaktır.
3. Kalsitonin, tiroid bezindeki C hücreleri tarafından salınır, kemik yıkımını önler.

Erişkin bir insanda 110 gram kalsiyum bulunmaktadır ve bu kalsiyumun yaklaşık %99’u kemiklerdedir. Buna ek olarak erişkin bir insanda ortalama kan kalsiyum değeri 10 mg/dl’dir.

10 mg/dl, 5 mEq/L ve 2.5 mol/L ile aynı değeri göstermektedir. Bu kalsiyumun bir bölümü serbest halde bulunmaktayken, bir bölümü de proteinlere bağlı şekilde bulunmaktadır.

İyonize kalsiyum pıhtılaşma sistemi ve kas-sinir dokusundaki işlevleri açısından hayati öneme sahiptir. Hücre dışındaki kalsiyum miktarı azaldığı zaman, hücrelerin uyarılabilirliği artar.

Bu durum da klinikte sürekli kasılmalarla karakterize tetani tablosu oluşturur. Eğer ki bu kasılmalar gırtlağımızı etkilerse, soluk alıp verilemeyeceğinden, ölümle sonuçlanabilir.

Hipokalsemi Belirtileri Nelerdir?

Hipokalseminin çeşitli belirtileri bulunmaktadır. Kalsiyum seviyesinin azalması, sinir hücrelerinin daha çabuk uyarılmasına neden olduğu için, hipokalsemiye özel önemli bulgu olan kas kasılmaları görülür.

Hipokalsemi bulguları:

• Kas kasılması semptomları hafif veya ağır şekillerde görülebilir. Aşırı yorgunluk eşlik edebilir.
• Ağız çevresinde, ellerde, ayaklarda uyuşma-iğnelenme ve kas krampları görülebilir. Ağır formunda ise gırtlağı etkileyerek orada darlık yaratır ve nefes alıp vermek zorlaşır, ölüme neden olabilir.
• Nöbet geçirenlerde, nöbetlerde artış
• Chvostek belirtisi; fasiyal sinir üzerine vurulduğunda ağız köşesinde çekilmeler görülebilir.
• Trousseau belirtisi; tansiyon aletinin manşonu sistolik basıncın üstünde şişirildiği vakit, ebe eli görünümü olmasıdır. Ebe elinde, el bileklerinin içeri doğru bükülmesi görülür.

Hipokalsemi Nedenleri Nelerdir?

Hipokalsemi çeşitli hastalıklara yol açtığı gibi, hipokalsemiye neden olan çeşitli durumlar bulunmaktadır.

En sık nedeni ise tiroid ameliyatı geçirdikten sonra, paratiroid hormonunun azalmasına bağlı gelişen hipokalsemidir.

• Magnezyum düşüklüğü
• Albümin düşüklüğü
• Böbrek yetmezliği
• D vitamini eksikliği
• Tümörler
• Raşitizm, çocuklarda D vitamini eksikliğine bağlı görülen, kalitesiz kemik yapımı ile ilgili hastalıktır.
• Tümör Lizis Sendromu
• HIV enfeksiyonu

Hipokalsemi Teşhisi

Hipokalseminin teşhisi oldukça basittir. Hastadan alınan kan örneğinde, kalsiyum değerinin 8.5 mg/dl’den düşük olması, hastanın hipokalsemisi olduğunu göstermektedir. Fakat böyle bir durumla karşılaşılınca yapılması gereken ilk iş, kandaki albümin düzeyinin kontrol edilmesidir.

Kalsiyum, albümin ile taşınabildiği için, olası bir albümin düşüklüğünde, kalsiyum seviyesi normal olmasına rağmen, kan değerlerinde düşük çıkabilir. Tedavide albümin eksikliği kapatılır ve ölçüm tekrardan yapılır.

Hipokalsemi Tedavisi

Hipokalsemi tedavisinde; ileri derecede kasılma, bilinç kaybı, EKG’de QT aralığının uzaması, kalp ritminin bozulması gibi durumlarda veya kalsiyum seviyesinin aniden düştüğü durumlarda Kalsiyum Glukonat tedavisi verilir. Kalsiyum glukonat damar yolundan verilen bir ilaçtır. Kalsiyum glukonat verilirken yavaş yavaş verilmesi önemlidir.

Kalsiyum glukonat tedavisine rağmen, klinik semptomları düzelmeyen veya kalsiyum seviyesinde herhangi bir değişme olmayan durumlarda ise magnezyum verilir.

Hipokalsemi durumu uzun süredir varsa veya kalsiyum düzeyi 7.5 mg/dl’den fazla ise ağızdan kalsiyum tuzları verilir. Kalsiyum karbonat, laktat veya günde 2-3 gramlık glukonat tedavisi verilir. Buna ek olarak D vitamini de tedaviye eklenir. Ciddi kalsiyum düşüklüğü olmamasına rağmen, hastalarda herhangi bir semptom görülmezse bile kalsiyum tuzları ve D vitamini tedavisi yapılır.

Genel durum düzeldikten sonra, hipokalsemi yapacak nedenler araştırılır. Ana sebep bulunduktan sonra, ona yönelik tedavi düzenlenir. Eğer ki paratiroid hormonu eksikliğine bağlı gelişmiş bir hipokalsemi durumu söz konusuysa, D3 Vitamini ya da kalsitriol ile beraber ağızdan kalsiyum tedavisi verilir.

Kronik böbrek yetmezliğine bağlı gelişen hipokalsemilerde de tedavi benzerdir. Bu durumda tedavide kalsitriol tercih edilir.

Hipokalsemi Tedavi Edilmezse

Kalsiyum özellikle kemikler için oldukça önemli bir iyondur. Tedavi edilmediği takdirde kemik erimesi olarak bilinen osteoporoz durumu ortaya çıkabilir. Sakatlık, kolay kırılan kemikler ve yürümede zorluk gibi durumlarla baş başa kalınabilir.

Aynı zamanda kalsiyum eksikliğinin kalp üzerinde etkileri vardır. Bu etkiler ölümcül olabilmektedir. EKG’de QT uzamasına neden olan hipokalsemi, çeşitli ritim bozukluklarına neden olabilir. Kalsiyum eksikliğinde görülen hastalıklar ölümle sonuçlanabilir. Bu yüzden basit görünen kalsiyum tedavisi hayati açıdan oldukça önemlidir.

Hipokalsemiye Ne İyi Gelir?

Kalsiyum eksikliğinin nedenleri oldukça fazladır. En önemlisi bu nedenlerin oluşumunu engellemektir. Vücudun D vitaminden eksik kalmaması gerekmektedir, bu yüzden uygun derecede güneşlenmek vücudumuz için kalsiyum üretimini sağlar.

Aynı zamanda süt ve süt ürünlerinin tüketimi, vücudumuzdaki kalsiyum dengesi için oldukça önem arz eder. Dolayısıyla kalsiyum eksikliği için öneriler arasında, süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi yer almaktadır. Fakat süt ürünlerindeki kolesterol seviyesi yüksek olduğundan dolayı tüketirken dikkat etmek gerekmektedir.

Sardalya, somon, portakal suyu, kuru fasulye gibi yiyecekler kalsiyum açısından oldukça zengindir. Sigaranın bırakılması, alkol tüketiminin azalması vücuttaki kalsiyum dengesi açısından ayrı bir öneme sahiptir.

Hipokalsemiye Ne İyi Gelmez?

Vücudumuzda D vitaminin önemli rollerinden biri kalsiyum metabolizmasındaki görevidir. D vitamininden eksik bir vücutta kalsiyum yeterli derecede üretilemez. Bu yüzden güneşte yeterli derecede vakit geçirmemek hipokalsemi için zemin hazırlar.

Kalsiyumdan zengin balık, yumurta, süt ürünleri gibi besinlerden düşük diyet, hipokalseminin oldukça önemli nedenlerindendir. Bu yüzden beslenmemiz dengeli olmakla beraber, bu gıdaları da düzenli bir şekilde tüketmek gerekmektedir.

Ani kilo vermek, sigara içmek, aşırı alkol tüketmek de hipokalsemi için zemin hazırlar. Bu yüzden düzenli beslenerek, düzgün bir şekilde kilo vermek en uygun yöntemdir. Sigaranın bütün hastalıklardan korunmak için bırakılması gerekmektedir.

Hipokalsemi İlaçları

Hipokalsemi tedavisinde, kalsiyum glukonat kullanılır. Bu ilaç damar yolundan verilen bir ilaçtır. Kalsiyum glukonata yanıt vermeyen hastalarda, magnezyum tedavisi uygulanır.

Eğer sürekli bir şekilde kalsiyum düşüklüğü mevcutsa veya herhangi bir semptom olmaksızın kalsiyum düşüklüğü varsa, ağızdan verilecek şekilde, kalsiyum tuzları ve D vitamini kullanılır.

İlaçların kullanımına ek beslenmeye oldukça dikkat edilmelidir. Sonuçta kalsiyum dışarıdan rahatlıkla alınabilmektedir. İlaç tedavisi, dengeli beslenme olmadığı sürece istenen cevabı vermeyecektir.

Hipokalsemi Ameliyatı

Hipokalsemiye özgü bir ameliyat yoktur. Altta yatan hastalığın tedavisi bu süreçte önemlidir. Eğer ki, hipokalsemiye neden olan sebep bir böbrek tümörü ise, böbrek tümörünün ameliyat ile çıkarılıp, hipokalseminin tedavi edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde hipokalseminin ameliyat ile düzelmesi söz konusu değildir.

Hamilelikte Hipokalsemi

Gebelik süresince anneden bebeğe yaklaşık 30 gramlık kalsiyum geçer ve bu durumun büyük bir kısmı gebeliğin son 3 ayında gerçekleşmektedir. Gebelikte albümin sayısı azalmasından dolayı ve kalsiyum, albumin aracılığıyla taşındığı için, toplam kalsiyum sayısı azalır.

Toplam kalsiyum sayısının azalmasına rağmen iyonize kalsiyum sayısı değişmez. Bu nedenle gebelikteki kalsiyum üst değeri 9.5 mg/dl iken alt değeri 8.1 mg/dl’dir.

Gebelik kesesinde ve böbrekte D3 vitaminin yapımında artış olur ve bu yüzden bağırsaklardan kalsiyum emilimi artar. Kalsiyum emiliminin artması, gebedeki paratiroid hormon düzeyinin düşmesine neden olur.

Bu olaylar gerçekleşirken, idrardan kalsiyum atılımının da artması söz konusudur. Hem kalsiyumun emiliminin artması hem de kalsiyumun atılımının artması durumu “absorptif hiperkalsiüri” olarak tanımlanmaktadır. Bu durum beklenen bir durumdur.

Çünkü bu mekanizma sayesinde, anne karnındaki bebeğin kalsiyum ihtiyacı sağlanır.

Gebelikteki Hipokalsemi Nedenleri

• Albümin düşüklüğü
• Paratiroid hormonunun azalması
• Magnezyum sülfat tedavisi
• Magnezyum metabolizması bozuklukları
• D vitamini eksikliği
• Cerrahi
• Kemoterapi
• Gebeye kan nakli yapılması

Hamilelikte Kalsiyum Eksikliği Nelere Yol Açar?

Paratiroid hormonu gebeliğin ilk 3 ayında azalır. Gebeliğin ilk 3 ayında azalan paratiroid hormona bağlı olarak, kandaki kalsiyum düzeyi azalabilir. Fakat gebeliğin geri kalan dönemlerinde paratiroid hormonu artar.

Artan paratiroid hormonu kemik ve böbreklere etki ederek kalsiyum seviyesini yükseltir. Bu durum, normal bir durumdur. Fakat gebelikte paratiroid hormonu sayısının azalmasına bağlı gelişen ciddi hipokalsemi durumu oldukça nadirdir. Gebelikte istenmeyen sonuçlara yol açabileceği için tedavi edilmelidir.

Gebelerde aşırı bulantı-kusma ile ilişkili hastalık olan Hiperemezis Gravidarum durumunda, hipokalsemi görülebilir. Bulantı-kusmadan dolayı şiddetli kilo kaybı, vücuttaki minerallerin kusma yoluyla kaybı hipokalsemi gelişmesine neden olmaktadır.

Hamilelikte Kalsiyum Eksikliği Tedavisi

Tedavi algoritması gebe olmayan hastalardaki gibidir. Ağır semptomu olan durumlarda veya kalsiyum düzeyinde ani ve ciddi düşüklerde, damar yolundan kalsiyum glukonat verilir.

Tedaviye yanıt verilmeyen durumlarda magnezyum tedavisi uygulanır.

Çocuklarda Hipokalsemi

Çocuklarda kandaki kalsiyum değerinin 8.5 mg/dl’den az olması tanı koydurur. Çocuklarda hipokalseminin nedenleri arasında D vitamininden az beslenmek, az güneş maruziyeti ve raşitizm olarak adlandırılan D vitamini eksikliğine bağlı hastalık bulunmaktadır.

Aynı zamanda doğuştan paratiroid hormonunun az olması, fosfat içeren lavmanların sık kullanılması, böbrek yetmezliği, kronik karaciğer hastalıkları ve magnezyum eksikliği gibi durumlar da çocuklarda hipokalsemi nedenleri arasındadır.

Hipokalseminin ilk belirtileri yetişkinlerde olduğu gibi el, ayaklarda uyuşma olurken ilerleyen dönemlerde katarakt, ciltte kuruluk, tırnak kırılganlığında artış, diş çıkmasında gecikme, boy kısalığı, sık tekrarlayan enfeksiyonlar olarak kendini gösterebilir.

Hastalığın ilk tedavisinde, kalsiyum glukonat ilacı damardan verilecek şekilde kullanılır. Kalsiyum değeri normal haline geldiğinde, altta yatan sebep için detaylı araştırma yapılır ve altta yatan sebebe göre tedavi verilir.

Bebeklerde Hipokalsemi

Yenidoğan olgun bebeklerde 7.5 mg/dl’ nin altındaki değer hipokalsemi olarak değerlendirilir. Erken doğumla doğan bebeklerde ise 7 mg/dl‘nin altındaki değerler hipokalsemi olarak kabul edilir. Yenidoğanlarda hipokalsemi belirtileri hipokalsemiye özgün değildir. Birçok hastalıkta da görülebilir.

• Kas tonusunun artması
• Havale
• Vücut derisinin soluklaşması
• Kusma
• Emme güçlüğü
• Yüksek tiz sesle ağlama
• Nefes durması atakları en sık görülen semptomlardır.

Yenidoğanda hipokalsemi erken ve geç olmak üzere 2’ye ayrılır. Erken hipokalseminin en sık sebebi, doğuştan gelen ve normal olan geçici olarak paratiroid hormonunun az olmasıdır. Yaşamın ilk 3 gününde ortaya çıkan bu belirtiler, özellikle erken doğumlarda, D vitamini eksik olan gebelerin çocuklarında, şekeri düşük bebeklerde ve solunum sıkıntısı gibi durumları olan bebeklerde daha sık görülür.

Geç hipokalsemide ise belirtiler genelde 5-10. günler arasında ortaya çıkar. En sık sebep olarak inek sütü suçlanmaktadır. İnek sütünün suçlanmasının nedeni Kalsiyum / Fosfor içeriğinin düşük olmasıdır.

Yenidoğanda Hipokalsemi Nedenleri

Yenidoğanlarda da hipokalseminin sebepleri oldukça fazladır. Bu sebepler arasında en sık görülenleri erken doğum ve annenin şeker hastası olmasıdır.

Diğer sebepler:

• Doğum sırasında oksijensizlik
• Gebelik sırasında tansiyon yüksekliği ve idrarında protein olan anneden gebe kalmak
• Bebeğe ışın tedavisinin uygulanması
• İnek sütü içmek
• D vitamini eksikliği
• Magnezyum eksikliği
• Annede D vitamini eksikliği
• DiGeorge Sendromu
• Rahim içi gelişme geriliği (IUGR)

Yenidoğanda Hipokalsemi Tedavisi

Bilinci kaybolmuş yenidoğanın ilk tedavisi %10’luk Kalsiyum Glukonat çözeltisinin kilogram başına 2 ml olarak damardan verilmesidir.

Geç hipokalsemide ise, amaç kandaki fosfat düzeyini düşürmektir. Anne sütüyle beslenmek en uygun durumdur.

Mamaya kalsiyum eklemek, fosfat düzeyini düşürür ve böylece kalsiyum/fosfat oranı ortalama olarak 4’e getirilmeye çalışılır.

Hipokalsemi için Hangi Doktora Gidilir?

Kas kasılmaları, el ve ağız çevresinde uyuşma, iğnelenme gibi durumlarda ve ayrıca kas kramplarının artması gibi durumlarda Dahiliye uzmanı doktorunuza başvurunuz.

Aynı zamanda yakın zamanda tiroid ameliyatı olduysanız ve belirtilen semptomlara sahipseniz ameliyat olduğunuz cerraha veya dahiliye doktorunuza görününüz.