Hırıltılı Solunum

Hırıltılı Solunum Nedir? 

Soluk borusunun ikiye ayrılmasından başlayıp akciğerlere kadar giden solunum sistemi bölgesine bronş adı verilir. 

Hırıltılı solunum, bronş çapında azalmaya neden olan ve bronşları daraltan her türlü solunum hastalığında ortaya çıkan ve bronş içinden geçen havanın ses oluşturması sonucu nefes alıp verme esnasında kişinin ve çevresindeki insanların duyabileceği şekilde sesli solunum şeklidir.

Hırıltılı Solunum latincesi hırıltının tipi ve şekline göre wheezing, ronküs ya da stridor olarak adlandırılabilir.

Hırıltılı Solunum Belirtileri Nelerdir? 

Hırıltılı Solunum farklı nedenlere bağlı olarak farklı şekillerde ortaya çıkabilir.

• Wheezing: Islığa benzeyen, yüksek frekanslı bir sestir. Önce ekspiryumda (nefes verme sırasında) duyulurken, hastalık ilerleyip bronş darlığı arttıkça inspiryumda (nefes alırken) de duyulmaya başlanır.
• Ronküs: Gürültülü, kaba, horlama sesine benzeyen ve düşük frekanslı solunumdur. Önce nefes alma esnasında duyulan ronküs, hastalık ilerleyip bronşlar daralınca nefes verme sırasında da duyulmaya başlanır.
• Stridor: Yüksek frekanslı müzikal bir ses olup üst solunum yolları hastalıklarına bağlıdır. Nefes alırken, nefes verirken ya da her ikisi esnasında da duyulabilir. Önce nefes alırken, bronş daraldıkça ise nefes verirken duyulur.

Hırıltılı Solunum Nedenleri Nelerdir?

Üst ve alt solunum yollarında daralma ya da tıkanıklığa yol açan hastalıklar hırıltılı solunuma neden olur. 

• Yabancı cisim aspirasyonu (kaçması): Küçük çocuklarda özellikle oyuncak gibi eşyalar, erişkinlerde ise yemek yerken boğaza kaçan besinler stridor tarzı hırıltılı solunuma neden olur.
• Enfeksiyonlar: Gırtlağın üst kısmında oluşan yangılarla giden epiglottit, nefes borusu girişinin şişmesi ile ortaya çıkan krup gibi iltihabı olaylar solunum yolunda tıkanıklık yaparak hırıltılı solunuma neden olur.
• Malignite: Gırtlak kanseri, nefes borusu kanseri, yemek borusu kanseri gibi durumlar solunum yollarının daralmasına neden olarak hırıltılı solunum ortaya çıkarabilir.
• Subglottik stenoz: Gırtlak ile yemek borusunun birleştiği bölgede doğuştan meydana gelen ya da uzun süren entübasyon (suni solunum desteği) sonucu ortaya çıkan darlıklar stridor tipi hırıltılı solunuma neden olur.
• Havayolu ödemi: Tuz, su tüketimi, aşırı kilo gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan havayolu ödemi sonucu hırıltı solunum meydana gelir.
• Subglottik hemanjiom: Gırtlak ile yemek borusunun birleştiği bölgede kan damarlarının yoğun şekilde bir araya gelmesi ile yumak şeklinde kırmızı nodül ortaya çıkabilir. Bu nodül hava yollarını daraltarak hırıltılı solunuma neden olur.
• Tiroidit: Tiroid bezinin iltihabı ve büyümesi sonucu solunum yolları daralarak hırıltılı solunuma neden olur.
• Vokal kord paralizisi: Ses tellerinde meydana gelen inmeler sonucu solunum yollarında daralma meydana gelir ve hırıltılı solunum ortaya çıkar.
• Trakeomalazi: Trakeanın (gırtlak) destekleyici gırtlak yapısının gevşemesi ile hava yollarının daralması sonucu hırıltılı solunum ortaya çıkar.
• Vaskülit: Kan damarlarına meydana gelen yangısal değişimler sonucu tıkanma ve daralma meydana gelerek hırıltılı solunuma neden olur.
• Astım: Alerjenler, duman, egzersiz gibi tetikleyiciler sonucu hava yolundaki düz kaslar kasılır ve mukus adı verilen salgının üretimi artar. Bunun sonucunda hırıltılı solunum meydana gelir.
• Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH): Akciğerlerdeki hava yollarının daralması sonucu Hava akımının kısıtlanması ile hırıltılı solunum meydana gelir.
• Kistik fibroz: Doğumdan itibaren gelişen bir hastalık olup solunum sistemi dahil çoğu sistemde mukus adı verilen salgı tabakasının kalınlaşması sonucu hava yollarının daralması ile hırıltılı solunum ortaya çıkar. Hırıltılı Solunum ve balgam birlikteliğinde akla kistik fibroz gelmelidir.
• Pulmoner emboli: Akciğer damarlarının anı tıkanması sonucu solunum yollarının daralması ile hırıltılı solunum ortaya çıkar.
• Pulmoner ödem: Akciğerlerde meydana gelen ödem sonucu havayolunda solunum sıkıntısı ile hırıltılı solunum ortaya çıkar.
• Bronşiyolit: Bronşiol adı verilen akciğerlerin küçük hava yollarında meydana gelen iltihabı olaylar sonucu hırıltılı solunum meydana gelir.
• Anafilaksi: Yer fıstığı ve arı sokması gibi alerjiye neden olabilen nesnelere maruz kalınması sonrası meydana gelen hayatı tehdit eden alerjik reaksiyonlar sırasında hırıltı solunum görülebilir.

Hırıltılı Solunum Teşhisi

Hırıltılı solunumun hastanın kendisi ve çevresi tarafından fark edilebilen bir durum olup doktora başvuru durumunda daha çok altta yatan nedenlerin tespiti önemlidir. 

Doktorun önce detaylı bir hasta öyküsü alıp şikayetlerin ne kadar zamandır devam ettiği, şikayeti arttırıp azaltan nedenlerin varlığını sorgulaması önemlidir. 

Sonraki  aşamada fizik muayene yapılır; bronşlardaki daralma miktarına bağlı olarak stetoskop ile dinleyerek duyulmadan normal şekilde uzaktan duyulmaya kadar şiddeti vardır.   

Bundan sonraki aşamada hırıltılı solunuma sebep olan durumun tespitine yönelik araştırma yapılmalıdır. 

Solunum fonksiyon testi (SFT) solunum sistemi hastalıklarında olmazsa olmazdır.

Enfeksiyon varlığı şüphesinde tam kan tahlili yapılır,  gerekirse boğazdan sürüntü alınarak mikrobiyolojik inceleme yapılır. 

Solunum yollarında herhangi bir darlık, kitle, malignite gibi durumların tespiti için görüntüleme yöntemleri kullanılır.

• Toraks direkt grafi: X ışınları kullanılarak yapılan görüntüleme yönteminde hastanın önden arkaya grafisi çekilir. Görüntü alınma esnasında hastanın derin bir nefes alması sağlanır.
• Toraks bilgisayarlı tomografi (BT): Yüksek kontrast madde çözünürlüğü olan ve bu sebeple direkt grafiye oranla daha değerli bir görüntüleme yöntemidir. 3 boyutlu görüntüleme imkanı veren yöntem ile akciğer embolisi, akciğer ödemi ve kanser gibi bir çok hastalığın tespitinde kullanılır.
• Toraksın manyetik rezonans görüntülemesi (MRG): Akciğerleri görüntülemede yeterli olmaması sebebi ile direkt grafi ve bilgisayarlı grafi kadar tercih edilmese de göğüs duvarındaki hastalıkların tespiti için önemli bir görüntüleme yöntemidir.
• Toraksın pozitron emisyon tomografisi (PET): Pozitron ışıması yapan flor-18 ile işaretlenmiş deoksiglukoz molekülü (18 floro- 2- deoksi- D- glukoz) damar yoluyla enjekte edilerek molekülden yayılan gama ışınları yardımı ile görüntüleme sağlanır.
• Tiroid Ultrasonografi (USG): Tiroid bezinin olduğu bölgenin ses dalgaları yardımı ile görüntülenmesi yöntemi olup tiroidit gibi solunum yolunu daraltan hastalıkların teşhisinde önemlidir.

Solunum yollarında meydana gelen nodül ve malignitelerin tespiti için dokudan örnek alınarak incelenmesine biyopsi denir. Kanser teşhisi için önemli bir adımdır.

Hırıltılı Solunum Tedavisi

Hırıltılı solunumun tedavisi altta yatan nedene yönelik yapılır. 

Epiglottit, krup gibi enfeksiyon kaynaklı hırıltılı solunumun tedavisinde antibiyotik ilaçlar kullanılır. Krupta nefes darlığının çok olması durumunda buhar tedavisi uygulanır. Krupta kortikosteroid tedavisi verilmesi de önemlidir.

Tiroiditte tedavi için tiroid hormonları verilir. Ağır olgularda tiroiditin çıkarılması gerekebilir.

Astım tedavisinde solunum yolu ile alınan sprey ve toz şeklinde ilaçlar kullanılırken bu ilaçlar amacına göre tedavi edici ya da kontrol eden / rahatlatıcı ilaçlardır. 

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı tedavisinde pulmoner rehabilitasyon tedavisi önemli bir yer tutmaktadır. Bu yöntem ile basit hareketler ile solunum kaslarının güçlendirilmesi sağlanarak hastanın nefes alıp vermesi düzene sokulur.

Kistik fibroz tedavisi için birçok yöntem mevcuttur. Akciğerde tıkaçların oluşmasını önlemek ve balgamın kolayca atılmasını sağlamak için pulmoner rehabilitasyon yöntemleri tercih edilir. Fizik tedavi programı ile hastanın gevşemesi sağlanır. Sık akciğer enfeksiyonlarını ve vücutta mukus birikmesini önlemek için oksijen tedavisi uygulanabilir.

Pulmoner emboli tedavisi aciliyet gerektiren bir durum olup, antikoagülan ilaç denilen ve pıhtıların çözülmesi ile yeni pıhtı oluşmasını önleyen ilaçların kullanılmasını gerektirir.

Anaflaksi sonucu ortaya çıkan hırıltılı solunum tedavisinde ilk seçenek adrenalin uygulamasıdır. Kas içine hızlıca enjeksiyon ile uygulanan adrenalin rahatlama sağlayacaktır.

Hırıltılı Solunum İlaçları

Enfeksiyona bağlı hırıltılı solunum tedavisinde antibiyotik ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar arasında:

• Seftriakson
• Kloramfenikol
• Ampisilin
• Amoksisilin / Klavulonik asit
• Klindamisin
• Imipenem

Sayılabilir.

Tiroidite bağlı meydana gelen hırıltılı solunum tedavisinde anti tiroid ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar:

• Propiltiourasil
• Beta blokerler
• Steroidler
• Amiadoron

Olarak sıralanabilir.

Astım tedavisinde solunum ile alınan kortikosteroidler kullanılabilir. Bu kortikosteroidler arasında:

• Beklometazon
• Budesonid
• Flunisolid
• Flutikazon
• Mometazon

Sayılabilir.

Ayrıca uzun etkili beta agonist ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar:

• Albuterol
• Formoterol
• Salmeterol

Olarak sıralanabilir.

Pulmoner emboli tedavisinde antikoagülan ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar arasında 

• Heparin
• Fondaparinux
• Apiksaban
• rivaroksaban;
• dabigatran etexilate;

Sayılır. 

Hırıltılı Solunum Ameliyatı

Tiroidite bağlı hırıltılı solunum tedavisinde tiroid ilaçları yetersiz kaldığı zaman tiroid bezinin çıkarılması tek çare olabilir. 

• Total tiroidektomi: Tiroid bezinin tamamının çıkarılması ameliyatı olup, anestezi altındaki hastanın tiroid bezinin üzerinden açılan kesiden tiroid bezinin çıkarılarak kesinin dikilmesi ve kapatılması ile ameliyat sonlandırılır. Hastalar hayat boyu tiroid hormonu takviyesine ihtiyaç duyarlar.
• Totale yakın tiroidektomi: Tiroid bezinin 1 – 2 gram kadarının bırakılması işlemidir. Genel anestezi altındaki hastanın tiroid bezi üzerinden açılan kesiden tiroid bezinin büyük kısmı çıkarılır. Bu cerrahide amaç tiroid bezi ile çok yakın olan sinire zarar verilmesinin önlenmesidir.
• Total lobektomi: Tiroid bezinin bir lobunun çıkarılarak diğer lobunun bırakılması işlemidir. Boyun bölgesinden açılan kesiden tiroidin bir lobu çıkarılır, diğer lob yerinde bırakılır. Açılan kesi dikilerek kapatılır.

Hırıltılı Solunum Tedavi Edilmezse

Hırıltılı solunum, solunum yollarında daralma sonucu ortaya çıkan bir durum olup tedavi edilmemesi durumunda altta yatan hastalık ilerleyerek darlığın artmasına neden olur.

Kişilerde ciddi solunum zorluğuna sebep olarak gündelik yaşamlarında aksamalara neden olur. Bu yüzden hırıltılı solunumun tedavi edilmesi önemlidir.

Hırıltılı Solunum Ne İyi Gelir?

• Hırıltılı solunumu meydana getiren solunum yollarının daralması olup, bu daralmayı azaltacak yöntemler uygulanması önemlidir. 
• Buhar tedavisi uygulanması solunum yollarında rahatlama sağlayarak hırıltılı solunumun kontrol altına alınmasına yardımcı olur. 
• Solunum yolları kaslarının gevşemesi sonucu meydana gelen hırıltılı solunumda pulmoner egzersizlerin uygulanması kasların güçlenmesini ve dolayısı ile hırıltılı solunumun rahatlamasını sağlar.

Hamilelikte Hırıltılı Solunum

Gebelik döneminde salgılanan östrojen hormonu vücuttaki genel yaygın ödemin yanında solunum yollarında da ödem ve şişliğe neden olabilir. Bu ödem nedeni ile solunum yolları daralarak hırıltılı solunuma neden olur. 

Anne adayının daha önceden mevcut olan astım gibi solunum yollarında daralmaya neden olan hastalıklar hamilelik döneminde daha da kötüleşir.

Bu süreçte anne adaylarının şikayetleri dinlenerek bebeğe zarar vermeyecek ilaçların seçilmesi ile tedavi uygulanmalıdır.  

Bebekler ve Çocuklarda Hırıltılı Solunum

Bebekler ve çocuklarda hırıltılı solunum yetişkinlere göre 15 kat daha fazla ortaya çıkan bir şikayet olup anne adaylarının endişelenmesine sebep olur. Yenidoğanda hırıltılı solunum genelde kıkırdaklardan oluşan solunum yollarının yetişkinlere göre çok dar olmasına bağlıdır. 

6 aydan itibaren daha yaygın olarak görülmeye başlayan hırıltılı solunum genelde solunum yollarında virüs ve bakterilerin yerleşmesi sonucu oluşan iltihabı olaylara bağlıdır. Bronşiyolit 6 ay – 3 yaş arasında oldukça sık görülen bir rahatsızlık olup tedavi olarak sadece destekleyici tedavi uygulanır. 

3 yaş üzeri çocuklarda Bronşiolit nadir görüldüğü için hırıltılı soluma gözlenen çocuklarda akla astım gelmelidir. Ataklarla seyreden astım tedavisinde solunum yolu ile uygulanan ilaçlar kullanılır.

Bebeklik ve çocukluk döneminde görülen hırıltılı solunumun sık nedenlerinden biri ise yabancı cisim kaçması olup acil müdahale gerektiren bir durumdur. 

Yabancı cisim kaçması şüphesi durumunda acilen doktora başvurulmalı ve cismin çıkarılması sağlanmalıdır.

Hırıltılı Solunum için Hangi Doktora Gidilir? 

Hırıltılı solunum kişilerin hayat kalitesini oldukça düşüren, hem kendi hem çevresindekilere rahatsızlık veren bir durumdur. 

Nefes almakta zorluk çeken, nefes alma esnasında kişinin kendisinin ya da çevresindekilerin duyabileceği sesler gelmesi durumunda Göğüs Hastalıkları bölümünde göğüs hastalıkları uzmanına muayene olunması gerekir.