Histerektomi Nedir?

Kadın üreme sistemi çok karmaşık bir sistemdir ve bazen bazı sorunlar yaşanabilir. Mevcut olan sorunu yapılan tedaviler ve terapiler çözemediğinde, histerektomi gibi ameliyatların yapılması söz konusu olur. Kadın üreme sisteminin önemli bir bileşeni olan rahmin alınması, rahim kanseri olmaksızın yaşanan bazı sorunların çözümü için bir zorunluluğa bile dönüşebilir.  

Histerektomi veya diğer ismiyle rahim alma ameliyatı; bir kadının rahmini çıkarmak için yapılan cerrahi bir prosedürdür. Halk arasında rahim olarak da bilinen uterus kadının hamile kaldığı zaman bebeğin büyüdüğü yerdir, bu organ aynı zamanda rahim duvarı ve adet kanının bulunduğu alandır. Birçok nedenden dolayı uterusun alınması gerekebilir.

Yapılacak olan ameliyatın kapsamı, ameliyatın nedenine bağlı olarak değişiklik gösterebilirken ameliyatın türü de değişebilir. Histerektomi operasyonuna çoğu zaman rahmin tamamının çıkarılması uygun görüldüğünde başvurulmaktadır ancak fallop tüplerinin ve yumurtalıkların çıkarılması için de başvurulmasında sakınca yoktur. Bunun yanında rahim alınması sonrası kişi adet görmekten kesilebilirken, artık hamile kalma yeteneğini de kaybeder.

Histerektomi Tipleri

Yapılacak olan rahim alma ameliyatı tipi; nedenine, rahim ve üreme sisteminin ne kadarının kalmasının güvenli olacağına göre belirlenir. Günümüzde uygulanan histerektomi tipleri şu şekilde sıralanabilir:

Abdominal Histerektomi: Abdominal histerektomiye aynı zamanda tam, toplam, basit ya da abdominal total histerektomi de denir. Bu tip rahim alma cerrahisinde genellikle kasık çizgisi boyunca yatay bir kesi yapılarak rahmin tamamı çıkartılır ve çoğu zaman kesi küçük bir iz bırakır. Bazı kadınlarda bu işlem, özellikle büyük bir uterin fibroid (kansersiz kist) için uygulanacaksa, alt karın bölgesinde dikey bir kesi yapılmaktadır. Bunun yanında miyom büyükse veya kanser varsa da uygulanması tercih edilir.

Laparoskopik Histerektomi: Laparoskopik histerektomi işleminde, göbek bölgesinden yapılan bir kesi ile pelvik organlarını (rahim, yumurtalıklar, bağırsakla ve rahim, mesane) görebilmek için göbek deliğinden Laparoskop (bir tür teleskop) adı verilen bir kamera sokulur. Karın deliğine açılan üç veya dört küçük kesiden diğer ameliyat araçları sokulur ve karbondioksit gazı ile karın adeta bir balon gibi şişirilerek tüm organların net bir şekilde görüntülenmesi sağlanır. Bu kameradan izlenerek cerrahi işlem gerçekleştirilir. Bu esnada kişinin uterusu (rahmi) yumurtalıklarla veya yumurtalıklar olmadan fallop tüpleriyle beraber vajinadan itilerek çıkarılır.  Genellikle bu işlem bir robot yardımıyla yapılmaktadır.

Vajinal Histerektomi: Vajinal histerektomi vajinanın üst kısmındaki bir kesiden yapılır. Bu işlem genellikle rahim sarkması olan vakalarda uygulanırken, bazen karından yapılacak bir kesi ile de yapılabilir. Bu şekilde yapılan işlem laparoskopik yardımlı vajinal histerektomi olarak tanımlanmaktadır.

Subtotal (parsiyel) Histerektomi: Subtotal veya parsiyel histerektomi olarak adlandırılan bu işlem, çok küçük miktarda uterus (rahim) dokusu çıkarılması gerektiğinde uygulanır. Kısmi histerektomi sırasında cerrah uterusu çıkarır ancak rahmin alt kısmı olan serviksi yerinde bırakır. Fakat rahim ağzının alınması genellikle potansiyel bir kanser bölgesi olduğu için tavsiye edilirken, bazı kadınlar penetratif seks (cinsel birleşmede erkek cinsel organının partnerinin cinsel organına girme anı) sırasında bunun önemli olduğunu düşündükleri için alınmasını istemezler. Subtotal  histerektomi işleminde serviks yerinde kalsa dahi düzenli olarak tarama yapılması gerekir.

Radikal Histerektomi: Radikal histerektomi en kapsamlı yapılan rahim alma ameliyatları arasında yer alır. Çünkü cerrahi işlemde rahim, fallop tüpleri, yumurtalıklar, vajinanın üst kısmı, ilişkili pelvik bağlar ve lenf düğümleri çıkarılmaktadır. Bu işlemin uygulanması, genellikle kadında rahim ağzı, yumurtalıklar, fallop tüpleri veya uterus kanseri varsa tercih edilmektedir.

Histerektomi Nedenleri

Histerektomi belirtileri incelendiğinde bu prosedürün yapılmasını gerektiren birçok neden vardır. Bu cerrahi ile tedavi edilebilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir;

• Ağır veya düzensiz adet dönemleri:  Günümüzde her ne kadar bu belirtileri tedavi etmek için kullanılan yeni teknikler arasında endometriyal ablasyon (uterus zarının cerrahi olarak onarılması) veya rahim içi spiral gibi cihazların kullanılması yer alsa da histerektomi uygulaması da tercih edilebilir.
• Fibroidler: Rahim kas duvarlarında, rahim dışında veya rahim boşluğunda oluşan fibroidler gibi kanserli olmayan büyümeler görüldüğünde,
• Şiddetli dönem ağrısı (dismenore): Adenomiyoz (rahim genişlemesi) veya şiddetli tekrarlayan endometriozise (rahim içini endometrium tabakasının büyümesinden kaynaklı rahatsızlık) bağlı olarak yaşanan ağrılı dönemlerde,
• Kanser: Rahim ağzı, rahim, yumurtalıklar veya fallop tüpleri kanseri söz konusu olduğunda,
• Endometriozis: Rahim iç tabakasındakilere benzer hücrelerin vücudun diğer bölgelerinde, özellikle pelviste yumurtalıklar ve periton (karın içi astar) çevresinde büyüdüğü durumlarda,
• Adenomiyoz: Rahim kasında endometriyal benzeri hücrelerin büyüdüğü durumda,
• Prolapsus: Genellikle doğumdan kaynaklı rahim, bağları veya pelvik taban kaslarının hasar görmesi nedeniyle vajinaya düşmesi yani sarkması durumunda,
• CYBE enfeksiyonları: Genellikle cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (CYBE) kaynaklanan, bakteriyel enfeksiyonun neden olduğu pelvik inflamatuar hastalıklarda (akut veya kronik PID) histerektomi ameliyatı uygulanması tercih edilebilir.

Bu durumlarda histerektomi ameliyatı tedavi için bir tercih olabilir. Ameliyatın gerekli olup olmadığına hastanın durumu gözetilerek karar verilir.

Histerektomi Ameliyatının Alternatifleri Nelerdir?

Histerektomi büyük bir ameliyattır ve çiftlerde rahim alınması sonrası cinsellik ile ilgili kaygı ve endişeler yaratabilir. Uzun süreli ağır kanama yaşanması veya belirli kanser türleri gibi nedenler bazen histerektomiyi tıbbi olarak gerekli hale getirebilir. Ancak bazen bu operasyonu yaptırmayı düşünmeden önce başka tedavi ve yaşam koşulları değişiklikleri denenebilir. Rahim alınmasına alternatifler şu şekilde sıralanabilir;

• Menopozdan sonra küçülme eğiliminde olan rahim miyomları varsa, izleme yapılarak bu döneme kadar beklemek tercih edilebilir.
• Rahim sarkması için Kegel egzersizleri (pelvik taban kaslarını sıkma) denenebilir. Bu egzersizler sayesinde uterus kasları güçlendirilir ve sarkma önlenir.
• Endometriozise yardımcı olmak için ilaçlı bir tedaviye başlanabilir. Regl dönemi boyunca alınan reçetesiz ağrı kesiciler de ağrı ve kanamanın iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Düzensiz şekillerde oluşan ağır vajinal kanamaların kontrolü için vajinal halka, spiral, iğne veya hap kullanılabilir.
• Rahim sarkması gibi durumlarda histerektomiye başvurmadan önce vajinal pesser tekniğinden yararlanılabilir. Bu teknik, doğum kontrolü için kullanılan bir diyaframa benzeyen kauçuk veya plastik halka şeklinde bir araçtır.  
• Histerektomi endikasyonlarına göre daha küçük veya daha az kesi içeren ameliyatlar tercih edilebilir. Daha küçük kesikler, daha az yara izi bırakarak daha hızlı iyileşme sağlar. Belirtilere bağlı olarak, endometriozis tedavi edilmesinde laparoskopik cerrahi, dilatasyon ve küretaj, myomektomi endometriyal ablasyon, miyoliz gibi daha küçük cerrahiler kullanılabilir.
• Ameliyatsız miyom küçültme tedavileri seçilebilir.  Bu tedaviler arasında uterin arter embolizasyonu (miyoma giden kan damarlarının tıkanarak miyomun beslenmesini önleme), manyetik rezonans rehberliğinde odaklanmış ultrason ablasyon bulunmaktadır.

Erken Yaşta Rahim Alınması 

Rahim ve yumurtalıkların rolleri göz önüne alındığında bu operasyonu geçirmeye karar vermeden önce iyi düşünmek gereklidir. Çünkü uterusun (rahim) çocuk doğurma dışında önemli işlevleri vardır. Bu işlevler şu şekilde sıralanabilir;

• Cinsellik: Rahim orgazm sırasında ritmik olarak kasılır ve haz duyumlarına katkıda bulunur.
• Psikolojik: Rahim; doğurganlık, cinsellik ve beden imgesi gibi birçok nedenden dolayı bazı kadınlar için psikolojik olarak çok önemlidir.
• Hormonal sistemin korunması: Yumurtalıklar, kadın hormonal sisteminin korunmasında önemli bir rol oynar. Bunların çıkarılması menopoz semptomlarıyla sonuçlanır (24 saat içinde östrojen seviyeleri yüzde 50 düşer). Bu nedenle, hasta olmadıkça, bir kadının yumurtalıkları genellikle histerektomi sırasında alınmaz.

Bu yüzden bir kadın herhangi bir histerektomi geçirdikten sonra hamile kalamaz. Premenopozal (menopoz öncesi 2-6 yıl) dönemde olan bir kadın yumurtalıkları alınırsa, cerrahi menopoza girer. Bu, cinsellik hormonları olan östrojen, progesteron ve testosteron üretiminde bir düşüş yaşanacağı anlamına gelir. Dolayısıyla vajinal kuruluk, sıcak basması, terleme ve diğer doğal menopoz semptomları ortaya çıkabilir. Bilateral ooferektomi (her iki yumurtalıkların alınması) geçiren kadınlar genellikle hormon replasman tedavisi alırlar (menopoz hormonu tedavisi olarak da adlandırılır) çünkü erken menopoz riskleri bulunmaktadır.

Rahim Alınması Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Kişinin sağlık durumu, ihtiyaçları ve istekleri doğrultusunda şayet histerektomi uygulanmasına karar verildiyse öncesinde bu prosedür hakkında detaylı bilgilendirilmesi gerekir. Bu sayede kişi ameliyat endişe ve korkularından kurtulurken, bu ameliyatın beklentilerini karşılayıp karşılamayacağına karar verir.  Bunun yanında ameliyat sonrasında yaşanabilecek hayal kırıklıklarının önüne geçmesinde önemli bir etmendir.

Histerektomi öncesi, sırasında ve sonrasında yapılması ve dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir;

Ameliyat Öncesi

Rahim alma ameliyatı olan histerektomi öncesi yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir;

• Öncelikle duruma göre hangi tip histerektominin uygulanacağına karar verilmesi 
• Ameliyat öncesi kan tahlili, akciğer grafisi, idrar tahlili gibi gerekli tetkik ve testlerin yapılması
• İşlemden sonra genellikle 2 gün civarı hastanede yatmak gerektiğinden kalacak şekilde hazırlanılması
• Genel cerrahi uygulanacağından olası bir komplikasyona karşı, kullanılan kan sulandırıcı gibi ilaç ve takviyelere ara verilmesi
• Varsa alerji ve aile hastalık öyküsünün gözden geçirilmesi
• İşlem öncesi en az 6 saat bir şey yenilip içilmemesi
• Hastanın yaşı ile ilişkili risk faktörlerinin değerlendirilmesi
• Kişisel hijyenin yapılması ve kasık bölgesindeki kılların traş edilmesi 
• İşlem öncesi bir hafta süreyle sigara ve alkol alımının bırakılması
• Gerekiyorsa rahimden parça alınması
• Mesaneyi boşaltmak için lavman yapılması
• Sonda takılması
• Ameliyat sonrası olası bir enfeksiyon riskine karşı gerekiyorsa antibiyotik tedavisine başlanması
• Damar yolu açılması

Ameliyat Sırasında

Genel anestezi ile yapılan histerektomi sırasında, vajinanın üst kısmından yapılan bir kesiyle rahim ve rahim ağzı alınır.  Yapılan kesilerden sokulan özel cerrahi aletlerle rahim, onu yerinde tutan bağlardan ayrılır.  Rahim ve rahim boynu çıkarıldıktan sonra kesi dikilir. İşlemin kendisi genellikle bir ila iki saat arasında  sürmektedir, ancak önceden yapılan hazırlıklar göz önüne alındığında bu zaman 3-5 saati bulabilmektedir.  Bu ameliyatın yapılış şekli tiplerine göre değişiklik gösterebildiği için ameliyatta geçirilen zaman uzayabilir veya kısabilir.

Abdominal histerektomi de genellikle karnın alt kısmında bir kesi yapılırken, vajinal histerektomi,  vajinada küçük bir kesi ile yapılır. Laparoskopik histerektomi ise  pelvik organların görünmesini sağlayan küçük bir kamerayla işlem yapılır ve çok küçük iki üç kesi yapılırken bu kesikler karın veya vajinadadır. Radikal histerektomi ise en kapsamlı rahim alma operasyonu olduğu için ameliyat süresi uzayabilmektedir.

Ameliyat Sonrasında

Her cerrahi işlemde oluşabilecek riskler ve komplikasyonlar rahim alma ameliyatı olanlar için de geçerlidir.   Rahim alma ameliyatı riskleri şu şekilde sıralanabilir;

• Kesi bölgesinde olası bir enfeksiyon gelişmesi
• Bacak toplardamarlarında pıhtı oluşması ve bu pıhtının akciğer ve diğer organlara taşınması
• Olası bir kanama 
• Bağırsaklarda görülen tembellik dolayısıyla histerektomi sonrası karında şişlik görülebilir,
• Cerrahi sonrası menopoza girme
• Anestezi riskleri (ses kısıklığı, bulantı, alerjik reaksiyonlar vb.)
• Ayrıca çok nadir de olsa rahim alma ameliyatı ölüm riski içerebilir.

Rahim Alınması Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

Rahim alınması ameliyatı sonrası iyileşme süresi kişiden kişiye değişiklik gösterebilirken tamamen iyileşme en az 6 hafta sürmektedir. İyileşme sürecinde dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir;

• Tavsiye edilen şekilde ilaçların düzenli kullanılması
• Ameliyattan 10 gün sonra doktor kontrolüne gidilmesi 
• 6 Hafta süresince deniz, havuz veya küvete girmekten kaçınılması
• Duş alırken dikkatli ve kısa süreli alınması, sonrasında ameliyat bölgesinin kurulanması
• Operasyon sonrası 6 ile 8 hafta arasında cinsel ilişkiye girilmemesi
• Altı hafta civarı ağır kaldırılmaması ve ağır efor sarf edilen iş ve aktivitelerden kaçınılması
• Özellikle ilk haftalarda araç kullanmaktan kaçınılması

Histerektomi Komplikasyonları

Her cerrahi işlemde olduğu gibi bu işlemde de histerektomi komplikasyonları görülebilir. İyileşme sürecinde görülen hafif ağrının dışında farklı komplikasyonlar görülüyor ise kısa süre içerisinde en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

• Rahim alma ameliyatı sonrası ağrılar olabilirken, bu ağrılar genellikle normaldir ve birkaç gün içinde geçer. Tavsiye edilen ağrı kesicilerle ağrıları yönetmek mümkünken, kısa süreli hareketler ağrıların yönetilmesinde yardımcı olabilir.
• İlk günler halsizlik hissedilebilir, kısa süreli hareketlerle bu belirtiler hafifletilebilir.
• Bir operasyon sonrası iştahsızlık normaldir fakat yeterli besin alınması için ufak porsiyonlarda düzenli beslenmeye dikkat edilmelidir. 
• Histerektomi sonrası kanama yaşanması, komplikasyonlar arasındadır. Yara bölgesi ile ilgili zorlanma ve hasarlar bu kanamanın sebebi olabilirken, böyle bir durumda zaman kaybetmeden doktora müracaat edilmesi gerekir. 
• Üreter (idrar borusu), mesane veya bağırsak hasarı oluşabilir.
• Vajinal problemler görülebilir.
• Yumurtalık yetmezliği yaşanabilir.
• İdrar yapmada zorluk yaşanabilir.
• Cinsel ilişki isteği azabilir.
• Psikolojik olarak keder, hüzün hali hissedilebilir.

Histerektomi sonrası bakım ve dikkat edilmesi gerekenlere uyulduğu takdirde iyileşme süreci kısalırken, olası komplikasyonlar ve riskler azaltılabilir.