İdrar Yapamama

İdrar Yapamama Nedir?

Herhangi bir hastalıktan dolayı idrar çıkışının olmaması durumuna idrar yapamama bulgusu denilebilir.

İdrar çıkışının hiç olmamasına ‘anüri’, idrar çıkışının az olması durumunu da ‘oligüri’ denir. İdrar yapamama çok çeşitli nedenlere bağlı olarak oluşabilir.

Anüri demek için günlük 100 ml’den az idrar çıkışının olması gerekir. Bu seyrek görülen bir durumdur ancak günlük 500 ml’den az idrar çıkışının olduğu oligüri durumu daha sık görülen bir durumdur.

İdrar Yapamama Belirtileri Nelerdir?

İdrar yapamama kendisi bir hastalık değil bir hastalığın bulgusudur. Bundan dolayı idrar çıkışıyla beraber görülen bulgulardan bahsedilebilir.

• Dizüri: İdrar yaparken veya hemen sonrasında ağrılı veya yanıcı bir his olması durumudur. İdrar yapamamadan önce ilk basamakta sık görülen bir durumdur. 20-55 yaş arası kadınlarda erkeklere göre daha sık gözlenir.
• İdrarın damla şeklinde gelmesi, idrar tutukluluğu: İdrar yaparken duraksama, ıkınma, idrar akımının güç ve kalibresinde düşüş veya işeme sonrası damlama şeklinde görülmesi olabilir. Bu durum halk arasında tazyikli idrar yapamama olarak da bilinir.
• Az miktarda, sık idrara çıkma: İdrar yaptıktan kısa bir süre sonra tekrar idrara çıkma isteğinin gelmesi durumudur. Gün içinde azar miktarda sık sık idrara çıkma şeklinde olabilir.
• Tam olmayan boşalma: İdrar yaptıktan sonra idrarın tam çıkmadığı hissi vardır. Sık görülen bir durumdur.
• İdrar kaçırma: İdrar yapamamayla birlikte tuvalete çıkılmadığı zamanlarda damla şeklinde idrar kaçırma durumudur.
• Az miktarda gelen idrarın anormal renkte olması: Genellikle idrar yapamama durumunda az miktarda gelen idrar rengi normale göre daha koyu olur. İdrar taşları hastalığında genelde tuğla tozu renginde idrar görülür.
• Hematüri: Az miktarda gelen idrarla beraber kan görülmesi durumudur. Bu belirtinin olması durumunda birçok hastalı dışlanabilir.
• Böğür ağrısı: İdrar yapamama ile birlikte böğür ağrısının olması üriner sistem enfeksiyonları ve taşlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
• Mesane ağrısı: Mesane ağrısı genellikle mesanede görülen enfeksiyonlara bağlı olarak ortaya çıkar.
• İdrar organlarında renk değişikliği: Bu bulgu da idrar yapamama ile birlikte görülen bulgulardandır.
• Kilo kaybı, iştahsızlık, bulantı-kusma, bitkinlik: Bu belirtiler idrar yapamamayla birlikte idrar yollarında görülen tümörlerdeki bulgulardır.

İdrar Yapamama Nedenleri Nelerdir?

İdrar yapamama birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bunlardan en sık görülenlerden biri benign prostat büyümesidir.

• Benign prostat hipertrofisi: 40 yaş üstündeki erkeklerde idrar yapamamanın en sık görülen nedenlerinden biridir. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte yaşlanmaya bağlı hormon değişiklikleri sebep olduğu düşünülmektedir. Prostat bezinin yan duvarları büyüyerek idrar yollarını dışardan sıkıştırır ve idrar çıkışına engel olur. Mesanenin tamamen boşalamaması sıkışmaya neden olur. Mesanede ve üst idrar yollarındaki ikincil iltihabi değişikliklerle karakterize enfeksiyona yatkınlık sağlar. İdrar birikimi zamanla ilerleyerek taş oluşumuna zemin hazırlar. İlerleyici işeme sıklığı, acil işeme hissi ve gece idrar kaçırma, mesanenin yetersiz boşalması ve hızla tekrar doluşuna bağlıdır. İdrar akımının çap ve gücünün azalması, işemede duraksama ve kesik kesik işemeye neden olur.
• Üretrada darlık oluşması: Her yaşta sık görülen bir durumdur. Üreterde darlık kısmi ya da tam, tek taraflı veya çift taraflı olabilir. Tıkanmanın olduğu yerin üst tarafında idrar birikimi, sonucu enfeksiyon oluşumuna veya taş oluşumuna sebep olabilir. Zamanla bu darlık ilerleyerek böbrek hasarına yol açabilir.
• Kronik prostatit: Prostat bezinde oluşan iltihap zamanla geçmeyen bir hale gelerek idrar yollarının tıkayabilir ve oluşan sıkışmaya bağlı olarak idrar yapamama sorunu oluşabilir.
• İdrar yollarında yabancı cisim varlığı: İdrar sondası çıkarıldıktan sonra ya da herhangi bir nedenle idrar yollarında yabancı cisim varlığında idrar yolları tıkanarak idrar yapamama belirtisi oluşur.
• İdrar yolları tümörleri: İdrar yollarında görülen iyi veya kötü huylu kitlelerde idrar yolları tıkanarak idrar yapamama sorunu oluşur. Kitlelerde erkeklerde en sık prostat bezinde görülür. Prostat dışında mesanede, üretrada, testislerde veya vajinada olabilir.
• Doğuştan idrar yollarında olan anormallikler: Doğuştan olarak idrar yollarında fazladan kapaklar şeklinde ya da herhangi bir anormallikte idrar yolları tıkanarak bebeklerde idrar çıkaramama sorunu oluşturabilir.
• İdrar yollarında taş oluşumu: İdrar yollarında herhangi bir sebeple akımın yavaşlaması durumunda taş oluşumuna yatkınlık artar ve taş oluşumu sonrası idrar yolları daha da daralarak idrar çıkışına engel olur.
• İdrar yolları enfeksiyonları: İdrar yollarında oluşan enfeksiyon hem prostat bezini büyüterek hem de idrar yollarında iltihap oluşumuna neden olarak idrar yollarında tıkanmaya sebep olur. Bu durum erkeklerde ve kadınlarda idrar yapamamaya sebep olabilir.
• Böbrek yetmezliği: Böbrekler vücuttaki kanı süzerek idrarı oluşturan esas organdır. Herhangi bir sebeple böbreklerde yetmezlik oluşursa idrar oluşamaz ve idrar yapamama sorunu oluşur. Bu diğer nedenlere göre daha ciddi bir sorundur. Böbrek yetmezliği böbrekten önceki sistemlere, böbreğe ve böbrekten sonra nedenlere göre 3’e ayrılır.
• Travma: İdrar yollarına alınan herhangi bir darbeden sonra hem idrar yollarında tıkanmaya sebebiyet vererek hem de böbrek yetmezliği yaparak idrar yapamama sorunu oluşturabilir.
• İlaçlar: İlaç kullanıma bağlı olarak mesaneden ikincil iltihaplar oluşabilir ve mesane boynunda darlık oluşumuna sebep olabilir.
• Alerjik reaksiyonlar: Kullanılan doğum kontrol yöntemleri, sabunlar veya losyonlara alerjik reaksiyonlar oluşumu sonucu idrar yollarında darlıklar oluşabilir.
• Elektrolit bozuklukları: Kanda bulunan elektrolit dengesizliklerinde böbrek yetmezliği ya da kanda sıvı tutulması sonucu idrar yapamama sorunu oluşabilir.

İdrar Yapamama Teşhisi

İdrar yapamamanın nedenleri çok çeşitli sebeplere bağlı olarak olabildiğinden hikâye kısmının, hekimi belirli hastalıklara yönlendirmesi gerekir.

• Öykü: Öykü kısmında hastada idrar yapamama ile birlikte görülen sorunlar belirlenmeye çalışılır. İdrar yaparken ağrı, idrarın damla şeklinde gelmesi, az miktarda, sık idrara çıkma, tam olmayan boşalma; idrar kaçırma, az miktarda gelen idrarın anormal renkte olması, kanlı idrar gelmesi, böğür ağrısı, mesane ağrısı, kilo kaybı, iştahsızlık, bulantı-kusma, bitkinlik gibi şikayetler sorgulanır.
• Fizik muayene: Fizik muayenede hekim; karın, sırt, genital bölge ve penisi yumuşaklık veya sertlik için muayene eder. Ele gelen bir kitle varlığı sorgulanır ve prostat için hekim rektal muayene yapar. Bu muayenelerden sonra herhangi bir sorun saptanmazsa bu muayenelere nörolojik muayene de eklenir. Hassas, yumuşak, şiş bir prostat; prostat iltihaplanmasını düşündürür. Aynı şekilde hassas testisler testis enfeksiyonlarını düşündürür.
• İdrar tahlilleri: Tam idrar tahlilinde ikincil enfeksiyonları göstermek için yapılır.
• İdrar kültür ve duyarlılığı: Bu yöntemde idrar yollarında herhangi bir enfeksiyon varlığında enfeksiyona neden olan etken belirlenmeye çalışılır.
• Tam kan sayımı: Tam kan sayımında enfeksiyonlarda yükselen lökosit sayısına, kronik hastalıklarda oluşan kansızlığa bakılır. Böbrek yetmezliğinde kanda yükselen kan üre-azot seviyesine, kreatin düzeylerine ve kan elektrolitlerine bakılır. Prostat tümörlerinde ve iltihaplarında kanda yükselen prostat özgül antijen (psa) değerleri hekimi idrar yapamama sorunu için yönlendirir.
• İdrar sitolojisi: İdrar sitolojisinde, mesane tümörlerinde yükselen alkalen fosfataz düzeylerine bakılır.
• Üretra incelenmesi: İşeme sonrası mesanede kalan idrar miktarının belirlenmesi için kateter ile üretra incelenir.
• Üroflowmetri: İşeme süresi boyunca idrar akım hızının hesaplanması için kullanılan bir tetkiktir. Normal akım hız 20-25 ml/saniyedir. 10 değerinin altında olması tıkanmayı gösterir.
• Ultrason: Böbrek hasarlanması ve taşların gösterilmesi konusunda faydalı bir tetkiktir.
• Abdomen ve pelvik bilgisayarlı tomografi: Taşların ve kanserlerin saptanmasında etkili bir yöntemdir.
• Sistoskopi: İdrar yollarının yapı sorunlarının belirlenmesi ve kanserin dışlanması için kullanılan bir tetkiktir.
• Retrograd üretrografi: İdrar yollarında var olan tıkanıkların belirlenmesi için kullanılan bir tetkiktir.
• İntravenöz pyelogram: Taşlar ve anatomik anormalliklerin belirlenmesi için kullanılır.

Bu makalede yazılar bilgilendirme amacıyladır. Eğer idrar yapamama sorununuz varsa vakit kaybetmeden doktora başvurunuz!

İdrar Yapamama Tedavisi

İdrar yapamamanın tedavisinde ek hasarın önlenmesi ve ağrının hafifletilmesi için acil tedavi edilmesi gerekir. İdrar birikimini önlemek için idrar sondası yöntemi denenir.

• Medikal tedavi: İdrar yapamamanın medikal tedavisi, nedene göre uygulanır. Benign prostat hipertrofisi için a-blokerler, nöropatik idrar kesesi için parasempalotik ilaçlar, kötü huylu prostat kitleleri için kemoterapötik ilaçlar kullanılır. Kronik prostat hastalığında uzun dönem antibiyotikler kullanılır.
• Cerrahi tedavi: Prostat büyümesi için medikal tedaviye cevap yoksa prostatı küçültmek amacıyla kısmi veya tam açık prostatektomi işlemi uygulanır. İdrar yollarında görülen bir darlığa bağlı idrar yapamama şikayeti varsa genişletme, eritme ve açık cerrahi onarım işlemi yapılır. Prostat kitlelerinde tümörün evresine ve hasta koşullarına (yaş, sistemik hastalıklar vs.) göre prostat bezine yönelik operasyonlar yapılır.

İdrar Yapamama Tedavi Edilmezse

İdrar yapamama tedavi edilmezse çok ciddi sorunlara sebebiyet verebilir.

İdrar zamanla idrar kesesinde birikerek taş oluşumuna ve enfeksiyon oluşumuna sebep olur.

Daha sonra biriken idrar daha yukarılara çıkarak böbrek hasarına ve zamanla böbrek yetmezliğine sebep olabilir.

İdrar Yapamama İlaçları

İdrar yapamama şikayetinde nedene yönelik medikal tedavi uygulanır.

• A-blokörler: Prostat büyümesinin semptomatik tedavisinde kullanılırlar. İdrar yolları düz kaslarını gevşeterek işeme kolaylığı sağlarlar. A-blokör olarak prozosin, terasosin, doksazosin,tamsulosin, silodosin, indoramin gibi ilaçlar sayılabilir.
• Parasempatolitik ilaçlar: Üriner sisteme özgü olan ilaçlar kullanılır. Üriner sisteme özgü parasempatolitik ilaç olarak darifenasin, solifenasin, tolterodin, fesoterodin gibi ilaçlar sayılabilir. Bu ilaçlar spastik mesane tedavisinde kullanılırlar.
• Uzun etkili antibiyotikler: Kronik prostat hastalığında ve prostat büyümesinde antibiyotik tedavisi uygulanarak hasta izlenir.

İdrar Yapamama Ameliyatı

İdrar yapamamanın ameliyatı nedene göre yapılır.

• Açık prostatektomi: Bu yöntem açık cerrahi yöntemdir.
  • Hasta anestezi altında uyutulur.
  • Alt karın bölgesine yatay bir şekilde kesi atılır.
  • Kesiden sonra prostat bezine ulaşılarak kısmı ya da tam bir şekilde ilgili bölüm çıkartılır.
  • Yara yeri kapatılır ve hasta gelişebilecek komplikasyonlar yönünden takip edilir.
• İdrar yolları dilatasyonu: İdrar yolları darlıklarında cerrahi olarak dar olan kısım genişletir. Ameliyat işlemi kapalı ya da açık şekilde yapılabilir. Genel olarak kapalı ameliyatların komplikasyon oranları daha düşüktür. Açık işlemde:
  • Hasta anestezi altında uyutulur.
  • Alt karın bölgesine yatay bir şekilde kesi atılır.
  • Kesiden sonra ilgili idrar yollarındaki dar olan kısım genişletilir.
  • Yara yeri kapatılır ve hasta gelişebilecek komplikasyonlar yönünden takip edilir.
• Açık cerrahi onarım: İdrar yollarını yapısal anormalliklerinde ilgili bölgeye cerrahi olarak girilerek onarım yapılmaya çalışılır.
  • Hasta anestezi altında uyutulur.
  • Alt karın bölgesine yatay bir şekilde kesi atılır.
  • Kesiden sonra ilgili idrar yollarındaki anatomik anormallikler onarılır.
  • Yara yeri kapatılır ve hasta gelişebilecek komplikasyonlar yönünden takip edilir.

Çocuklarda İdrar Yapamama

Çocuklarda sünnet sonrasında oluşan iltihaplanmaya bağlı olarak idrar yapamama sorunu oluşabilir.

Bu durum geçicidir. Böyle bir sorun yaşanıyorsa bir pediatri uzmanına başvurulmalıdır.

Normal doğumdan sonra bebek ilk 24 saat içinde idrarını yapmalıdır.

Bu süre içinde yenidoğanda idrar yapamama sorunu oluşursa hekim yapısal sorunları ya da vezikoüreteral reflüyü düşünerek bebeğin idrar yollarına kateter gönderir. Eğer kateter ilerlemiyorsa o zaman bir tıkanıklık olduğu düşünülür.

İdrar Yapamama için Hangi Doktora Gidilir?

İdrar yapamama sorunu için ‘Üroloji Bölümüne’ ve bir doktor olarak da ‘Üroloji Uzmanına’ başvurulmalıdır.

İdrar yaparken ağrı, idrarın damla şeklinde gelmesi, az miktarda, sık idrara çıkma, tam olmayan boşalma, idrar kaçırma, az miktarda gelen idrarın anormal renkte olması, kanlı idrar gelmesi, böğür ağrısı, mesane ağrısı, idrar organlarında renk değişikliği, kilo kaybı, iştahsızlık, bulantı-kusma, bitkinlik gibi şikayetler varlığında vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.