İdrar Yolu Hastalıkları

İdrar Yolu Hastalıkları Nedir?

İdrar yolları, böbreklerden başlayarak dış idrar kanalına kadar olan kısmı içeren vücut bölümüdür. Böbrekler, vücuttan atık atımını ve vücudun asit ve baz dengesini kurmasını sağlayan oldukça önemli görevlere sahiptir. 

Böbreklerden süzülen kan içeriğindeki zararlı yapıları idrar sıvısı olarak dışarı atar. Bunu yaparken böbrekler kan süzme işini yapar ve kana az miktarda sıvı içeriği iç idrar kanalı yani üretere geçer. Buradan mesaneye geçen sıvı en son dış idrar kanalı yani üretra ile dışarı atılır. İdrar yolu olarak adlandırılan bu kanal yapısında meydana gelecek hasarlanma ile idrar yolu hastalıkları meydana gelir. 

İdrar yolları hastalıkları en çok idrar yolu enfeksiyonu olarak görülse de mesane enfeksiyonu veya dış idrar kanalı enfeksiyonları veya idrar yolu darlıkları da oldukça sık görülür. 

İdrar Yolu Hastalıklarının Tipleri (Çeşitleri) Nelerdir?

İdrar yolu hastalıkları içerisinde birden çok hastalığı barındıran önemli bir sorundur. İdrar yolu hastalıkları;

• Üreteropelvik darlık; böbrek ve mesane arasındaki üreterde darlık olması durumudur. Buna bağlı olarak börekten atılan idrarın akım hızı azalır. Bu da kişide idrar yaparken akış debisinde azalmaya ve az idrar çıkarmaya ve idrar renginde koyulaşmaya neden olabilmektedir. 
• Üreter enfeksiyonu; üreter, böbrekle mesane arasındaki bağlantıyı sağlayan kanaldır. Üreterin mikroorganizmalar tarafından enfekte olması sonucunda üreter enfeksiyonu oluşur. 
• Mesane hastalıkları; üreterden sonra gelen kısma mesane adı verilmektedir. Mesane halk arasında sidik torbası olarak bilinmektedir. Mesanede özellikle mesane iltihabı ve mesane tümörleri sıklıkla görülmektedir. Özellikle de mesane enfeksiyonu yani sistit yoğun olarak görülmektedir. Mesane enfeksiyonu daha çok bakteriyel nedenlerle ortaya çıkmaktadır. İdrar yollarında en sık görülen hastalık mesane enfeksiyonudur. 
• Mesane tümörü; mesane dokusundaki hücrelerde meydana gelen birtakım değişiklik sonucu mesane kanseri görülmektedir. Genellikle hücresel değişiklikler fazla yoğunlaşmadan ve ilerlemeden tanınmaktadır. Mesane kanserleri genellikle sigara içimine bağlı ortaya çıkmaktadır. 
• İdrar kaçırma hastalığı; idrar kaçırma sorunu daha çok kadınlarda ve yaşlılıkta sık görülen bir durumdur. Birçok nedene bağlı olarak kişide ani bir idrar atma isteği ve sonrasında zorlanıcı durumlara bağlı olarak da istemsiz olarak idrar atımına neden olur. 
• Üretra hastalıkları; üretra mesane ile idrar deliği arasındaki yapıdır. Üretrada en sık meydana gelen hastalık üretrit yani üretranın enfeksiyonudur. 
• Üretrit; üretranın mikrobal etmenlerle bulaşının olması sonucunda görülen İltihaplanma durumudur. Bu enfeksiyon da idrar yollarında sıklıkla görülen hastalıklardandır. Tedavisi kolay yapılabilse de tedavisizliği sonucunda prostatit meydana gelebileceği unutulmamalıdır. 
• Üretra darlığı; üretra darlığı daha çok kişide prostat büyümesine bağlı meydana gelmektedir. Üretra darlığı, kişide idrarın atımı oldukça sıkıntılı hale gelir. 

İdrar Yolu Hastalıkları Belirtileri

İdrarın geçişini sağlayan idrar yolu yapılarında herhangi bir hastalık görülmesi durumunda özellikle idrar atımı ve idrarın niteliğinde değişiklikler meydana gelmektedir. Bu değişiklikler kişinin sağlıklı bir şekilde boşaltım işlemini yapmasını engelleyerek kişinin yaşam standartlarını oldukça ciddi boyutta düşürür.

İdrar yolu hastalıklarında görülen belirtileri hastalığa göre sınıflandırmak gerekirse şöyle açıklanabilir;

• İdrar akımında azalma; özellikle idrar yollarındaki darlıklarda sıklıkla görülebilecek durumlardan biri idrar akımında azalmalardır. Doğuştan hastalıklardan olan UP darlık durumu nedeniyle böbrekten mesaneye idrar akımı zorlaşır.
• İdrar yaparken yanma ve ağrı; idrar yollarındaki enfeksiyonlara bağlı olarak kişide idrar yaparken ağrı hissi görülebilmektedir.
• Ateş; enfektif durumlarda görülebilen ateş yüksekliği idrar yollarındaki hastalıklarda da görülebilmektedir. 
• Sık idrara çıkma, idrarın kesik kesik yapılması
• Bulantı ve kusma; idrar yolları enfeksiyonlarında görülebilmektedir.
• Kanlı idrar (hematüri); özellikle idrar yollarındaki kanserleşme durumlarında görülebilen idrarda kan görülmesi ayrıca böbrek hasarını da akla getirmelidir. 
• Kasık ağrısı
• Karın alt bölgelerinde sancılanmalar ve karında şişlik hissi
• Kötü kokulu idrar, 
• Cinsel ilişki esnasında ağrı

İdrar Yolu Hastalıkları Nedenleri (Risk Faktörleri)

İdrar yolu hastalıkları çok çeşitli olabildiğinden hastalıkların neden meydana geldiği de çeşitlilik gösterir. Bazıları doğumsal nedenlerle olabilecekken bazıları da çevresel koşullara bağlı olarak gözlenir. Hastalıkların nedenlerini hastalıklara bağlı olarak şöyle sıralanabilir;

• Mikroorganizmalar tarafından kontaminasyon; mikroorganizmaların, özellikle de bakterilerin idrar yollarına bulaşması ile idrar yolu enfeksiyonları görülebilmektedir. 
• Güvenli olmayan cinsel ilişki; partnerin cinsel organında yerleşmiş olan mikroorganizmaların cinsel ilişki ile kişiye geçmesi idrar yollarında enfektif hastalıklara neden olabilir
• Sigara içimi; sigara kullanımı özellikle idrar yollarındaki kanserlerde önemli bir risk faktörüdür. 
• Yaş; kişide özellikle ileri yaşlarda ve çocukluk döneminde idrar yolu hastalıklarını daha sık görülmesi idrar yollarının mikroorganizmalarla bulaşının olmasıyla açıklanabilir. 
• Cinsiyet; kadınlarda dış idrar kanalının erkeklere oranla daha kısa olması idrar yolu hastalıklarına yakalanma riskini arttırmaktadır. 

İdrar Yolu Hastalıkları Teşhisi

İdrar yolu hastalıklarının teşhisinde birçok aşama kullanılmaktadır. Anamnez, fizik muayene, laboratuvar tetkikleri ve görüntüleme yöntemlerinin sıralı olarak uygulanması esasına dayanan idrar yolu hastalıkları teşhisinin kısa sürede ve etkin bir şekilde yapılması hastanın yaşam standartlarını arttırarak hastalığın ölümcül aşamalara gelmesini engelleyecektir. Bu nedenle erken teşhisin birçok hastalıkta olduğu gibi idrar yolu hastalıklarında da kurtarıcı olduğu unutulmamalıdır. 

İdrar yolu hastalıklarını teşhisinde kullanılacak yöntemler şöyle sıralanabilir;

• Anamnez; birçok hastalığın teşhisinde oldukça önemli olan, hastadan ayrıntılı bir hastalık öyküsü yani anamnez alınması ile idrar yolu hastalıkları da teşhis edilebilir. Hastanın şikayetlerinin dinlenmesi de hastalığı hakkında fikir verebilmektedir. 
• Fizik muayene; hastada ayrıntılı bir batın(karın) muayenesi yapılması ile ağrının karnın hangi bölgesinde olduğu belirlenebilir. Karının gergin olup olmadığı da bakılmalıdır. 
• Laboratuvar tetkikleri; hastadan kan ve idrar tetkikleri ile şikayetlerinin idrar yolu hastalıklarına bağlı olup olmadığı incelenebilir. Kan tahlillerinde hemogram, biyokimya ve C-reaktif protein(CRP) bakılarak enfeksiyon olup olmadığı bakılır. Böbrek hasarına bağlı kan değerlerindeki değişmeler de gösterilebilir. Tam idrar tahlili ve idrar kültürü de bakılarak idrar yolu hastalıkları belirlenebilir. 
• Görüntüleme yöntemleri; Ultrasonografi, BT ve MRI gibi görüntüleme teknikleri kullanılarak idrar yollarındaki darlıklar ve idrar yollarındaki tümörler gözlenebilir.

İdrar Yolu Hastalıkları Tedavisi

İdrar yolu hastalıklarının hastada meydana getirdiği sorunların yaşam kalitesine olan etkisine bağlı olarak tedavisi yapılır. Tedavide hastalığa bağlı olarak cerrahi yani ameliyat yöntemi ile medikal yani ilaç tedavi yöntemi kullanılır. 

İdrar yolu hastalıklarından özellikle mikroba etmenlere bağlı olarak meydana gelen enfeksiyon durumlarında tedavide sıklıkla ilaç tedavisi kullanılır. İdrar yolu hastalıklarından olan sistit, üretrit gibi hastalıklar mikroorganizmaların idrar yollarına bulaşması nedeniyle meydana gelen durumlardır. Bu durumda enfeksiyon ile savaşan ilaçların kullanımı tedavide altın yöntemlerdir. Özellikle de antibiyotik tedavisi idrar yolu enfeksiyonları ile etkili tedavide oldukça başarılıdır. Ayrıca probiyotiklerin kullanımı da bu durumda faydalı olacaktır. 

İdrar yolu enfeksiyonları durumunda antibiyotiklere ek olarak kişideki ek şikayetlerin dindirilmeye çalışılması da önemlidir. Bunun için özellikle ağrı kesici ve ateş düşürücü etkili ilaçlar kullanılabileceği unutulmamalıdır. 

Bu durumda hastaların antibiyotik kullanımında akılcı antibiyotik kullanımına dikkat etmeleri gerektiği vurgulanmalıdır. Yani ilacın etkin doz ve süreye uyarak kullanımın tedavide oldukça önemli olduğu belirtilmelidir. Üreteropelvik darlık ve üretral darlık gibi sorunlarda genellikle cerrahi tedavi uygulanması gerekebilmektedir. 

Üreteropelvik darlık sorunu takip, medikal tedavi ve cerrahi tedavi gibi farklı tedavi metotları içerebilmektedir. Burada özellikle belirtilerin şiddeti ve hastanın yaşam kalitesi önem arz eder. Kimi zaman hafif şiddetteki darlıklarda düzenli aralıklarla takip yeterli olmaktadır. Fakat kişide şiddeti belirtiler ortaya çıkmasına neden olan darlıklarda en etkili tedavi yöntemi cerrahi yöntemdir. Ameliyat seçenekleri olarak açık veya kapalı ameliyat yöntemleri uygulanabilmektedir. 

İdrar Yolu Hastalıkları Tedavi Edilmezse

İdrar yolu hastalıkları kişide hiçbir şikayet oluşturmayacak kadar hafif boyutlarda olabileceği gibi oldukça ciddi sorunlar oluşturarak kişinin sağlığını etkileyebilecek özellikler ortaya çıkarabilir. Bu nedenle özellikle kişide idrar çıkımında azalma veya idrar çıkaramama, idrarın kanlı olması, şiddetli karın ve kasık ağrılarının görülmesi gibi durumlar önemsenmelidir. 

İdrar yolu enfeksiyonlarında hastalık hafif, orta veya ağır şiddette olabilir. Hafif seyirli enfeksiyon durumunda kişide hiçbir belirti görülmeyeceği gibi idrar yaparken hafif ağrı veya şiddetli olmayan karın ağrıları gibi daha minimal şikayetler ortaya çıkar. Bunlar tedavisiz kendiliğinden gerileyebilecek şikayetlerdir. Fakat ağır şiddetteki sistit veya üretrit durumlarında kişide şiddetli karın ağrısı, yüksek ateş, bulantı ve kusma, idrar yaparken yoğun ağrı ve kötü kokulu idrar gibi şikayetler açığa çıkar. Bu şikayetlerin görülmesi halinde antibiyotik tedavisi ve belirtilere yönelik tedavi (semptomatik tedavi) uygulanması gerekmektedir. 

İdrar yolu darlıklarında da aynı durum geçerlidir. Üreteropelvik darlık hafif boyutlardaysa sadece takip edilerek gözlem altında tutulabilecek bir durumken ağır şiddetlerde cerrahi tedavi kaçınılmaz olacaktır. 

İdrar Yolu Hastalıklarında Kullanılabilecek İlaçlar

İdrar yolu hastalıklarında en sık kullanılan ilaç grubu antibiyotiklerdir. Özellikle enfeksiyon kaynaklı idrar yolu hastalıklarında kişinin yeterli dozda ve sürede antibiyotik kullanması ile bakteriyel mikroorganizmalara bağlı enfeksiyon durumlarına etkili tedavi yapılmış olur. 

Sistit yani mesane enfeksiyonu ile üretrit yani üretra iltihabında sıklıkla kullanılan antibiyotikler; amoksisilin, sefalosporin grubu antibiyotikler, levofloksasin, nitrofurantoin, trimetoprim-sülfametoksazol, siprofloksasin olabilmektedir. 

Antibiyotik tedavi enfeksiyon şiddetine bağlı olarak kısa süreli veya uzun süreli olabilmektedir. Antibiyotik tedavisine ek olarak ağrı kesici ve ateş düşürücü etkili ilaçlar da reçete edilebilmektedir. Fakat antibiyotik reçete edilmemesi durumunda sadece ağrı kesici veya ateş düşürücü ilaç kullanımının enfeksiyonun geriletilmesinde faydalı olmayacağı da bilinmelidir. 

İdrar Yolu Hastalıkları Ameliyatı

İdrar yolu hastalıkları içerisinde özellikle idrar kanalı darlıklarında şiddetli vakalarda cerrahi seçenek düşünülür. Üreteropelvik darlık ve üretra darlığı durumları kişide idrar çıkımını çok fazla etkilemeyerek şikayet oluşturmayacak boyuttaysa sadece düzenli takip edilmesi yeterli olacaktır. Fakat hastada şikayet oluşturan darlıklarda cerrahiye başvurulması gerekir. 

Cerrahi tedavi açık ve kapalı cerrahi yöntemleri uygulanır. Açık cerrahide karın bölgesinden kesi açılarak idrar yollarına ulaşım sağlanır. Tıkanıklığın olduğu kanal bölgesi çıkarılarak serbestleşen uçlar birbirine bağlanır. Böylece dar kısım çıkarılmış olur. Kapalı ameliyatın da mantığı aynıdır. Fakat kapalı yani laparoskopik ameliyatta büyük boyutta kesiye gerek durulmadan çeşitli cihazlarla minimal kesiler atılıp idrar yoluna ulaşılır. Dar olan kanal kısmı kesilerek geri kalan uçlar birbirine bağlanır. 

Çocuklarda İdrar Yolu Hastalıkları

Çocukluk döneminde idrar kanallarının yeterince uzun olmaması nedeniyle sık olarak idrar yolu enfeksiyonları görülmektedir. Kız çocuklarında idrar yolu hastalıklarından olan idrar yolu enfeksiyonları erkek çocuklarına oranla daha sık görülmektedir. Erkek çocuklarında idrar yolu hastalıklarından enfeksiyona bağlı durumlar kız çocuklarına oranla daha az görülmektedir. Bunda üretranın daha uzun olması etkili olmaktadır. 

Çocuklarda idrar yolu hastalıkları belirtileri idrar yaparken ağrı ve kötü kokulu idrardır. Ayrıca karın ağrısı, ateş ve bulantı ile kusma da görülen diğer şikayetlerdir. Çocuklarda idrar yolu hastalıklarında uygulanacak bitkisel tedaviler içerisinde karnabahar kürü bulunmaktadır. Bu kürü C vitamini içeren besinlerle uygulamak tedavinin etkinliğini arttırmaktadır. 

İdrar Yolu Hastalıkları için Hangi Doktora Gidilir?

İdrar yolu hastalıkları kişinin yaşamını olumsuz etkileyen sorunlara neden olduğundan birçok kişi idrar yolu hastalıklarına hangi bölümün baktığı sorusunu merak etmektedir. İdrar yolu hastalıkları basit bir enfeksiyona bağlı olarak meydana gelebileceği gibi oldukça komplike sorunlara neden olabilecek kanserleşmeler de gösterebilir. Bu nedenle hastalıklara bağlı başvurulacak bölümlerde de değişiklikler olabilir. 

Özellikle sistit veya üretrit gibi enfeksiyona bağlı meydana gelen hastalıkların tedavisinde Enfeksiyon ve Klinik Mikrobiyoloji bölümüne başvurulabilir. Ayrıca özellikle enfeksiyonun hızlı gelişen belirtilerine bağlı olarak idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle hastane acil servislerine başvurular da sık olmaktadır. 

Üroloji bölümü de böbrek ve idrar yollarında meydana gelecek enfeksiyonlarla ilgilenebilmektedir. Üreteropelvik darlık gibi doğumsal olan hadiselerde başvurulması gereken bölüm Ürolojidir. Mesane tümörleri gibi durumlar için de Üroloji bölümüne başvurulması gerektiği unutulmamalıdır. Ürolog yani idrar yolu hastalıkları ile ilgilenen hekim tarafından ayrıntılı teşhis ve tedavi ile idrar yolu hastalıklarından kurtulabileceği bilinmelidir.