İnsülin Direnci Testi Nedir?

İnsülin direnci testi (Homa IR); genellikle aşırı kilolu olan ve gizli şeker şüphesi bulunduran bireylerde, pankreas organının salgılamakla görevli olduğu insülin hormonuna karşı herhangi bir tepkime ya da direnç oluşup oluşmadığı ve de pankreastaki beta hücrelerinin fonksiyonunu yeterli bir şekilde yerine getirip getiremediğini tespit etmek amacı ile yapılan bir tür kan testidir. Tıp literatüründe ise HOMA-IR tetkiki olarak yer almaktadır.

İnsülin Direnci Testi Nasıl Yapılır?

Hasta kişiden genellikle 8-10 saat süreli açlık istenir ve bunu takiben açlık kanı alınır. Alınan bu kandan insülin seviyesi ile açlık kan şekeri değerlerinin ölçülmesi sağlanır. Sonrasında ise elde edilen iki değer birbiri ile çarpılıp 22.5 sayısına bölünür ve böylelikle mmol/L cinsinden HOMA–IR değeri hesaplanır. Elde edilen iki değerin çarpılıp 405 sayısına bölünmesi ile de mg/dL cinsinden HOMA–IR değeri hesaplanır.

İnsülin

İnsülin, insan vücudunda midenin arka kısmında bulunan pankreas organı tarafından salgılanan, tüketilen besinler ile birlikte alınan enerjinin yani şekerin insan vücudu tarafından kullanılabilmesini sağlayan ve kişinin metabolizmasının doğru bir şekilde çalışması için oldukça önemli olan bir hormondur. Birey yemek yediğinde kandaki şeker miktarı yükselirken, pankreas organı insülin hormonunu salgılamaya başlar ve kanda yükselen şekeri daha sonra enerji olarak kullanmak amacı ile hücrelerin içine sokar.

Bu işlem esnasında insülin, insülin reseptörü ismi ile bilinen bir yapıya entegre olur fakat bazı durumlarda çeşitli sebeplere bağlı olarak insülin bağlanamaz. Kişinin kanında yeterli miktarda insülin vardır fakat görev yapamıyormuş gibi görünür.

İnsülin Direnci

İnsülin direnci; insan vücudunun özellikle karaciğerde, kaslarda ve yağda bulunan hücrelerinin insüline karşı doğru bir şekilde tepki vermemesi ve de bu sebeple kandaki şekeri yani glikozu enerji üretmek amacı ile kullanamaması durumunun oluşmasıdır. Buna bağlı olarak insülin üretmekle görevli olan pankreas bezi, kanda sürekli artış gösteren glikoz seviyelerini düzenleyebilmek ve aynı zamanda yağ, kas ve karaciğer hücrelerinde meydana gelen direnci kırmak amacı ile sürekli olarak daha fazla bir şekilde insülin üretir. Bunun doğal bir sonucu olarak da kandaki şeker seviyesi yükselir.

İnsülin direnci tip 2 diyabet, obezite, ateroskleroz (damar sertliği), yüksek kolesterol ve yüksek tansiyon gibi hastalıkların ana sebeplerinden bir tanesi olarak değerlendirilir.

İnsülin Direnci Nedenleri

İnsülin direnci nedenlerini;

• Genetik yatkınlık varlığı
• Hareketsiz bir yaşam tarzının benimsenmiş oluşu
• Sağlıksız ve düzensiz bir beslenme alışkanlığının varlığı şeklinde listelemek mümkündür. 

Genetik yatkınlık konusunda hasta kişinin yapabileceği herhangi bir şey yoktur ancak hareketsiz yaşam tarzı ve de sağlıksız, düzensiz beslenme alışkanlığı değiştirilerek daha sağlıklı bir yaşam sürülebilir.

İnsülin Direnci Belirtileri

İnsülin direnci belirtileri;

• Yenilen ağır bir yemek sonrası aşırı ağırlık hissi ve uyku hali oluşumu,
• Şekerli bir besin tükettikten sonra aşırı ağırlık hissi ve uyku hali oluşumu,
• Yemek sonrası şekerin kontrolsüz bir şekilde düşmesi ile meydana gelen terleme ve özellikle ellerde görülen titreme,
• Sürekli olarak mide kazınması hissinin varlığı,
• Kilo alımının birey tarafından kontrolünün sağlanamaması,
• Sık sık tatlı bir şeyler tüketme isteği,
• Sürekli olarak hissedilen yorgunluk,
• Bel bölgesinin, özellikle bel çevresinin giderek genişlemesi ve büyümesi,
• Karaciğerde yağlanma,
• Adet düzeninde aksamalar,
• Akantozis nigrikans (özellikle koltuk altı, boyun ve kasık bölgelerinde esmerleşme ya da koyulaşma) şeklinde sıralamak mümkündür. 

Fakat yukarıda listelenen belirtilerin bir veya birkaçının varlığı direkt olarak insülin direncinin teşhisini koymak için yeterli değildir. Bunun tespitinin yapılabilmesi için; kandaki şeker seviyesinin kan testleri aracılığı ile ölçülmesi ve değerlendirilmesi gereklidir.

Normal şartlar altında aşağıdaki maddelerin hastadaki varlığı tanıda yardımcıdır.

1. Bel çevresi ölçülerinin erkeklerde 102 cm ve kadınlarda 88 cm üzerinde olması
2. Tansiyon değerlerinin 130/80 ve bu değerin daha da üzerinde olması
3. Açlık kan şekeri değerlerinin 100 mg/dl ve bu değerin daha da üzerinde olması
4. Açlık trigliserit seviyesi değerinin 150 mg/dl ve bu değerin daha da üzerinde olması
5. HDL kolesterol seviyesinin kadınlarda 50 mg/dl, erkeklerde ise 40 mg/dl değerlerinde veya altında olması
6. Cilt lekelenmeleri

İnsülin Direnci Riskini Artıran Etkenler

İnsülin direnci riskini arttıran etkenler;

• Kişinin özellikle karın bölgesinde meydana gelen yağlanmalar,   
• Obezite durumu,
• İnaktif bir yaşam tarzının benimsenmiş olması,
• Karbonhidrat ağırlıklı olarak sürdürülen beslenme alışkanlığı,
• Gestasyonel diyabet (gebelik şekeri – gebelik diyabeti) varlığı,
• Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması hastalığının varlığı,
• Polikistik over sendromu (doğurganlık dönemine girmiş olan kadınlarda sıklıkla görülen ve yumurtlama düzeninin bozulmasına ya da aksamasına neden olan bir tür hastalık), 
• Ailede diyabet geçmişi hikayesinin varlığı,
• Sigara içme alışkanlığı,  
• Etnik köken,
• 45 yaş üzerinde olma,
• Cushing sendromu (vücutta aşırı miktarda kortizol hormonu üretimi sonucunda ortaya çıkan bir durum),
• Akromegali (devlik hastalığı),
• Antipsikotikler, steroidler ve HIV ilaçları gibi ilaçların kullanımı
• Uyku apnesi varlığı şeklinde listelenebilir. 

İnsülin Direnci Kırılması

İnsülin direncinin kırılması amacı ile;

• Şeker ve şekerli yiyeceklerden uzak durun.
• Hayvansal gıdaların tüketimini azaltın.
• Yağlı yiyecekler tüketmeyin.
• Kilo verin.
• Düzenli bir spor programı içerisine girin.
• Posa açısından zengin, kalori açısından düşük ve özellikle tok tutan gıdalar tüketin.

HOMA-IR Testinden Alınması Gereken Normal Değer Kaçtır? 

Normal şartlar altında HOMA-IR testinden elde edilmesi gereken sonuç değer; 2,5 mg/dL değerin altında olmalıdır. Elde edilen daha yüksek değerler; teste tabi tutulan hastada insülin direnci olduğu, ihtiyaçtan fazla gıda tüketimi yapıldığı ve de şişmanlığın başladığı anlamına gelir. HOMA-IR testi değeri yüksek olan bireylerde genellikle şeker hastalığı, trigliserit yüksekliği, yüksek tansiyon ve sonraki süreçlerde kalp damar hastalıklarının görülme ihtimali diğer bireylere göre daha fazladır.

HOMA-IR Testi Yüksekliği

HOMA-IR testinin sonuçlarının standart olarak 2,5 mg/dl’nin altında olması gerekmektedir. Aksi bir durum görüldüğünde yani elde edilen sonuç 2,5 mg/dl’nin üzerinde seyrediyor ise insülin direncinin varlığından söz edilebilir. Vücut aldığı şekeri enerjiye çeviremiyor ve depoluyor demektir. Bu durum ileriki dönemlerde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir ve bu sebeple de ciddiye alınarak tedavisine ivedilikle başlanmasının gerekliliği unutulmamalıdır.