İskemi, bir dokunun veya organın yeterli kan akışı alamaması nedeniyle oksijen ve besin eksikliği yaşamasıdır. Bu durum, kalp, beyin, bacaklar ve bağırsaklar gibi hayati organlarda ciddi hasara yol açabilir. İskeminin erken teşhisi ve doğru tedavisi, kalıcı doku kaybını önlemek açısından kritik önem taşır. Bu yazıda, iskeminin türleri, belirtileri, teşhis yöntemleri, tedavi seçenekleri ve korunma stratejilerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

İskemi Türleri ve Nedenleri
İskemi, etkilenen bölgeye göre farklı şekillerde sınıflandırılır. Kalp iskemisi (miyokard iskemisi), koroner arterlerin daralması veya tıkanması sonucu kalp kasına yetersiz kan gitmesiyle oluşur. Serebral iskemi, beyne giden kan akışının azalmasıdır ve inme riskini artırır. Periferik arter hastalığı (PAH), bacaklardaki damarların tıkanması nedeniyle yürürken ağrıya neden olur. Bağırsak iskemisi ise sindirim sistemindeki damarların tıkanmasıyla ortaya çıkar ve acil müdahale gerektirir.

İskeminin Yaygın Belirtileri
İskeminin belirtileri etkilenen organa göre değişiklik gösterir:

• Kalp İskemisi: Göğüs ağrısı (anjina), nefes darlığı, çarpıntı ve terleme.
• Serebral İskemi: Ani baş dönmesi, konuşma bozukluğu, kol veya bacakta güçsüzlük.
• Periferik Arter Hastalığı: Bacaklarda soğukluk, yürürken ağrı (klodikasyo), cilt renginde solukluk.
• Bağırsak İskemisi: Şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma ve dışkıda kan.

Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler
İskemi tanısında klinik bulgular, görüntüleme teknikleri ve laboratuvar testleri bir arada kullanılır:

• EKG (Elektrokardiyogram): Kalp iskemisinde ST segment değişiklikleri veya T dalga inversiyonu.
• Ekokardiyografi: Kalp kasının hareketliliğini ve kan akışını değerlendirir.
• Anjiyografi: Damarlardaki tıkanıklıkları görüntülemek için kontrast madde enjekte edilir.
• Manyetik Rezonans Anjiyografi (MRA): Beyin veya bacak damarlarının detaylı görüntülenmesi.
• Kan Testleri: Troponin (kalp hasarı), CRP (enflamasyon) gibi belirteçler.

İskemi Tedavi Yöntemleri
Tedavi, iskeminin türüne ve şiddetine göre planlanır:

• İlaç Tedavisi:

  • Antikoagülanlar: Kan pıhtılaşmasını önlemek için heparin veya varfarin.
  • Antiagreganlar: Aspirin veya klopidogrel ile pıhtı oluşum riski azaltılır.
  • Vazodilatörler: Nitrogliserin gibi ilaçlarla damarlar genişletilir.

• Cerrahi Müdahaleler:

  • Anjiyoplasti ve Stent: Tıkalı damarların balonla genişletilmesi ve metal çerçeve yerleştirilmesi.
  • Bypass Cerrahisi: Tıkalı damarların yerine vücudun başka bir bölgesinden alınan damarın kullanılması.
  • Endarterektomi: Damar duvarındaki plakların cerrahi olarak temizlenmesi.

• Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

  • Sigara ve alkol kullanımının bırakılması.
  • Düşük kolesterol içeren Akdeniz diyeti.
  • Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz.

İskemiden Korunma Yöntemleri

• Kan Basıncı Kontrolü: Hipertansiyon, damar sertliği riskini artırır. Tuz tüketimi günde 5 gramı geçmemeli.
• Diyabet Yönetimi: HbA1c seviyesinin %7’nin altında tutulması damar sağlığı için kritiktir.
• Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon veya nefes egzersizleri ile stres azaltılabilir.
• Düzenli Kontroller: 40 yaş üstü bireyler yıllık kardiyolojik check-up yaptırmalı.

İskemi ve Beslenme İlişkisi
Trans yağlardan kaçınmak, damar sağlığını korumada önemlidir. Avokado, ceviz ve zeytinyağı gibi doymamış yağlar tercih edilmelidir. Lifli gıdalar (yulaf, tam tahıllar) kolesterol emilimini azaltır. Potasyum açısından zengin muz ve ıspanak, kan basıncını dengeler.

Fiziksel Aktivitenin Önemi
Düzenli egzersiz, damar esnekliğini artırır ve kan dolaşımını iyileştirir. Yürüyüş, yüzme veya bisiklet gibi aktiviteler haftada en az 3 kez yapılmalıdır. Bacak iskemisi olanlar, doktor kontrolünde düşük tempolu programlarla hareket etmelidir.

Risk Grupları ve Erken Uyarı İşaretleri
Ailesinde kalp hastalığı öyküsü olanlar, diyabet hastaları ve obez bireyler iskemi açısından yüksek risk taşır. Geçmeyen göğüs ağrısı, ani görme kaybı veya bacaklarda renk değişimi gibi belirtilerde acil tıbbi yardım alınmalıdır.