Kalça Protezi Nedir?

Kalça protezi ameliyatı çeşitli sebeplere bağlı olarak zarar gören kalça eklemini tedavi etmek ve hareket kolaylığı sağlamak amacıyla özellikle ilerleyen yaşlarda tercih edilen cerrahi girişimdir. Leğen kemiği ve uyluk kemiği arasındaki vücudun en büyük eklemi olma özelliğine sahip kalça eklemine yerleştirilen protez uzun yıllar ağrısız ve rahat hareket kabiliyeti kazandırmaktadır.

Leğen kemiği ve uyluk kemiğinde hasarlanmış bölgeler çıkarılarak metal, seramik veya plastik materyaller yerleştirilir. Son yıllarda kalça protezi tedavisinde yeni teknikler de kullanılmaya başlanmıştır. Son 50 yıldaki gelişmeler uzun süre kullanıma imkan sağlayan protez uygulamalarına imkan sağlamıştır. 

Kalça Protezi Çeşitleri Nelerdir?

Kalça protezi ameliyatı ekleme uygulanan işleme göre total, parsiyel protez ve yüzey yenileme olmak üzere 3 çeşittir.

Total Kalça Protezi: Total kalça protezi en sık uygulanan yöntemdir. Leğen kemiğindeki eklem yuvasına plastik, metal veya seramikten yapılmış yeni bir yuva yerleştirilir. Uyluk kemiğinin baş kısmına da metal veya seramikten topuz implante edilir. 

Parsiyel Kalça Protezi: Total kalça protezinin aksine parsiyel yani kısmi uygulama yalnızca uyluk kemiğine protez yerleştirilmesi işleminin içermektedir. Özellikle hareket kabiliyeti daha yüksek, uyluk kemiği hasarlı kişilerde tercih edilmektedir.

Yüzey Yenileme: Yüzey yenileme operasyonu da kısıtlı kullanım alanına sahiptir. Eklem kemiklerinin korunduğu durumlarda yalnızca eklem yüzeyine destekleyici işlemler uygulanır. Özellikle genç ve aktif hastalarda tercih edilen yöntemdir.

Kalça Protezi Kimlere Uygulanır?

Kalça protezi ameliyatı eklemde ortaya çıkan ve diğer tedavilere yanıtsız kalan ağrının kişinin hareket kabiliyetini ve günlük yaşamını olumsuz etkilemesi durumunda başvurulan yöntemdir. Kalça protezi uygulaması gerektiren başlıca rahatsızlıklar şu şekildedir:

• Kireçlenme (eklemde mineral birikimine bağlı olarak kıkırdakların zarar görmesi)
• Romatoid artrit (immünolojik, romatizmal bir eklem iltihabı)
• Avasküler nekroz (damarların fonksiyon kaybetmesine bağlı dokuların beslenememesi)
• Protrusio acetabuli (leğen kemiği eklem yüzünde görülen yapısal bozukluk)
• Kalça kırığı
• Bazı kemik tümörleri
• Paget hastalığına bağlı artrit (eklem iltihabı)
• Ankilozan spondilit

Kalça Protezi Ameliyatı Nasıl Uygulanır?

Ameliyat Öncesi 

Ameliyat öncesinde kişinin sağlık durumu detaylı bir şekilde irdelenir. Çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılarak eklem bölgesi, kaslar ve kemikler incelenir. Kalça protezi uygulamalarında temel esas hastanın durumu ve ihtiyaçlarıdır. Hasta özelliklerine göre kullanılacak protez tipine karar verilir.

Kalça Protezi Ameliyatı 

Operasyon sırasında ağrı hissedilmesini önlemek amacıyla kişiye belden aşağı veya genel anestezi uygulanır. Ayrıca eklem bölgesinde sinir bloklaması yapılır. 

Ameliyat için farklı kesi yöntemleri kullanılabilir. Seçilen yönteme uygun olarak kalçanın ön veya arka bölgesinden cilt, cilt altı dokular ve kaslar kesilerek açılır. Eklemde bulunan hasarlı bölgeler kesilerek çıkarılır. Sağlam kemik dokusuna zarar verilmez. Öncesinde hazırlanmış protez materyaller uyluk ve leğen kemiğindeki bölgelere yerleştirilir. Protezleri kemiğe tutturmak amacıyla çimentolu, çimentosuz ve hibrit teknikler kullanılır.  

Protezin kemik dokusuna tutunmasını sağlamak amacıyla en sık çimentosuz ve hibrit teknikler kullanılır. Bu teknikte kullanılan biyolojik olarak aktif maddeler protezin kemikle bütünleşmesine imkan sağlar. Ancak bu işlem için sağlıklı kemik dokusu varlığı gerekir. Özellikle genç hastalarda başarılı bir yöntemdir. Protezi tutturmak amacıyla kullanılan çimentolu yöntemde ise “polimetilmetakrilat” adı verilen özel bir ara madde kullanılır. Özellikle kemik erimesi bulunan ileri yaş hastalarda kullanılan yöntemdir.

Kalça Protezi Ameliyatı Sonrası 

Protezin yerleştirilmesinin ardından dokular dikilerek kapatılır. Anestezi etkisindeki hasta odaya alınarak kan basıncı ve nabız gibi hayati bulguları kontrol edilir. Ameliyat sonrasında genellikle 4-6 gün hastanede kontrolün ardından kişi taburcu edilir. 

Kalça protezi ameliyatı sonrası fizik tedavi genellikle birinci günde başlar. Doktor tarafından iyileşmeyi hızlandırmak amacıyla hastanede ve evde uygulanması gereken egzersizlerle ilgili bilgi verilir. Kasların eski gücüne kavuşması ve protezin sağlam şekilde yerleşmesi açısından fizik tedavi egzersizleri büyük önem taşımaktadır. 

Kalça Protezi ameliyatı sonrası yürüme fizyoterapist gözetiminde kademe kademe gerçekleştirilir. 2-3. günlerde yürüteç, koltuk değneği ve baston kullanarak yürümeye başlanabilir.

Ameliyat Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Total kalça protezi ameliyatı sonrası iyileşme süreci 8-12 hafta sürmektedir. Diğer operasyon türlerinde de benzer süreler söz konusudur. Kişinin iyileşme sürecinde ve sonraki hayatında dikkat etmesi gereken noktalar protez sağlığı ile yakından ilişkilidir.

Günlük Yaşam

Kalça eklemi ileri-geri, sağ-sol ve dönme hareketi yapabilmektedir. Kalça protezi ameliyatı sonrası yapılması gerekenler arasında en önemli nokta kalça eklemini döndürecek ve aşırı zorlayacak hareketlerden kaçınmaktır.

Yürüme, merdiven inip-çıkma gibi günlük aktiviteler yapılabilir ancak eğilme ve uzanma gibi hareketlerden kaçınılmalıdır. Günlük eşyalar rahat ulaşılabilecek şekilde, bel hizasında bulundurulmalıdır. Kalça protezi ameliyatı sonrası oturma konusunda 6 ay dikkatli olunmalıdır. Dizin bel seviyesinden yukarı çıkarılmaması gereklidir. İlk 6 ay boyunca yüksek sandalyelerde oturmalı, yerde yemek yenmemelidir.

Tuvalet

Ameliyattan sonra alaturka tuvalet kullanmak protezin zorlanmasına sebep olabilir. Mümkün olduğunca kaçınmak gerekir. Ayrıca standart klozetler alçak geliyorsa klozet yükseltici ekipmanlar kullanılmalıdır.

Egzersiz

Kalça protezi ameliyatından sonra yürüyüş gibi hafif egzersizlere dönüş yapılabilir. Ameliyattan 6 hafta sonra yüzme, golf gibi sporlar yapılabilir; egzersiz bisikleti kullanılabilir. Ancak futbol, basketbol gibi mücadelesi yüksek sporlar; koşma, ağırlık kaldırma gibi eklemleri zorlayan sporlar kalça protezi ameliyatı sonrası yapılmaması gerekenler arasında yer almaktadır.

Cinsel Yaşam

Kalça protezi sonrası cinsel yaşam tam iyileşme tamamlanana kadar sakıncalı olabilir. Özellikle ilk 6 hafta oldukça dikkatli olunmalıdır. Kalça eklemini zorlayacak hareketlerden kaçınılmalıdır. İyileşmenin sağlanması ile hastalar kireçlenme ve diğer sebeplere bağlı eklem problemlerinden kurtulduğundan dolayı hareket kabiliyetleri artar. Bu durum günlük ve özel hayat kalitesinin artmasına katkıda bulunmaktadır.

Kalça Protezi Ameliyatı Riskleri

Kalça protezine bağlı riskler ve komplikasyonlar farklı tedavi prosedürlerinde ortaya çıkabilecek durumlardır. En sık enfeksiyon ve protezde gevşeme gibi sorunlar görülmektedir. Kalça protezi ameliyatı sonrası ağrılar bazı olumsuz durumların habercisi olabilir.   

Enfeksiyon

Ameliyat bölgesinde mikroorganizma çoğalmasına bağlı enfeksiyon oluşması birçok cerrahi girişimde ortaya çıkabilecek risklerin başında yer almaktadır. Kalça protezi ameliyatı sonrası enfeksiyon her 100 hastadan birinde görülebilir. Operasyon sonrası bakıma dikkat edilmemesi en önemli nedendir. Ayrıca obezite, diyabet (şeker hastalığı), sigara kullanımı, bağışıklık sisteminin baskılanması gibi durumlar enfeksiyon riskini artırır. Ameliyat bölgesinde şişlik, kızarıklık, ağrı, akıntı enfeksiyon göstergesi olabilir.

Protez Gevşemesi ve Çıkığı

Ameliyatla eklem bölgesine yerleştirilen metal veya seramik yapıların tam kaynaşmaması ve hastanın eklemi zorlayacak hareketlerde bulunması protezde gevşemeye veya çıkığa sebep olabilmektedir. Kalça çıkığına spesifik bu komplikasyonun ilk üç ayda görülmesi yara iyileşmesi ve dokuların birbirine tutunması ile ilgili sorunların göstergesidir. Dokuların tam iyileşmesinin ardından (ameliyattan 8-12 hafta sonra) ortaya çıkan çıkık ve gevşemeler protezlerin yanlış yerleştirilmesine bağlı olarak görülebilir. 5 yılın ardından görülen çıkıklar ise özellikle kadınlarda, erken dönemlerde protezde kayma veya lokasyon değişikliği olanlarda, yüzeyin aşınmasına bağlı protezin konumu değişenlerde ortaya çıkabilir.

Kırıklar

Leğen ve uyluk kemiği üzerine uygulanan metal veya seramik protezler sağlam kemik kısımlarına zarar vererek kırıklara sebep olabilir. Kemik kırıkları bacak ağrısı gibi şikayetlerle kendini gösterecektir. Kalça protezi sonrası, şiddetli ağrı, batma gibi şikayetlerin varlığında doktora başvurmak gerekebilir.

Pıhtı(Emboli) Oluşumu

Cerrahi bir işlem sonrası uzun süre hareketsiz kalan kişilerde kan pıhtısı oluşma riski artmaktadır. Kan pıhtısı akciğer, kalp ve beyin gibi hayati organlardaki çok ince kan damarlarını tıkar ve doku ölümüne sebep olur. Kalça protezi ameliyatı sonrası pıhtılaşma önleyici ilaç kullanımı ile bu durumun önüne geçilebilir.

Osteoliz (Kemik Dokusu Kaybı)

Kalçaya yerleştirilen protezdeki aşınmalara bağlı olarak biriken polietilen türü maddeler bu bölgede iltihabi bir reaksiyon gelişmesine sebep olmaktadır.  Bu iltihabi durum kemik kaybına sebep olur. Protez çevresinde azalan kemik dokusu gevşemeye ve kırıklara yol açabilir. Kalça protezi ameliyatı sonrası bacakta şişlik inflamasyonun (iltihaplanma) göstergesi olabilir.