Kanül, tıpta sıklıkla kullanılan ve vücuda sıvı, ilaç veya gaz iletmek için tasarlanmış ince, esnek bir tüptür. Genellikle damar içi tedavilerde, oksijen desteğinde veya cerrahi müdahalelerde kullanılır. Bu yazıda, kanüllerin tıbbi kullanım alanlarını, çeşitlerini, doğru uygulama tekniklerini ve olası komplikasyonları detaylı bir şekilde ele alacağız.

Kanülün Tıbbi Kullanım Alanları
Kanüller, modern tıbbın vazgeçilmez araçlarından biridir. Damar yolu açmak için kullanılan intravenöz (IV) kanüller, hastalara serum, antibiyotik veya ağrı kesici gibi ilaçların verilmesini sağlar. Nazal kanüller ise burun yoluyla oksijen desteği sağlamak için kullanılır. Cerrahi operasyonlarda, laparoskopik kanüller karın boşluğuna karbondioksit gazı vererek cerrahın görüş alanını genişletir. Ayrıca, diyaliz tedavisinde fistül kanülleri ve yenidoğanlarda göbek kanülü gibi özel amaçlı çeşitleri de bulunur.

Kanül Çeşitleri ve Özellikleri

• Damar İçi (IV) Kanüller: Çelik veya plastik malzemeden üretilir. Gauge (G) numarasına göre boyutlandırılır (18G kalın, 24G ince).
• Nazal Kanüller: Oksijen tedavisinde kullanılır. Yumuşak silikon uçlu ve ayarlanabilir başlıklıdır.
• Santral Venöz Kateterler: Uzun süreli ilaç tedavisi veya beslenme için büyük damarlara yerleştirilir.
• Periferik Yerleştirilen Santral Kateter (PICC): Kol damarından kalbe yakın büyük damara uzanan kanül.

Kanül Takma Prosedürü ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kanül uygulaması, steril koşullar altında ve eğitimli sağlık personeli tarafından yapılmalıdır. Damar yolu açarken öncelikle uygun damar belirlenir (genellikle ön koldaki sefalik veya bazilik ven). Cilt antiseptik solüsyonla temizlendikten sonra kanül 15-30 derece açıyla damara yerleştirilir. Kanülün damar içinde olduğundan emin olmak için geriye kan gelişi kontrol edilir. İşlem sonrası kanül, flaster veya özel sabitleyicilerle deriye tutturulur.

Kanül Kullanımında Karşılaşılabilecek Komplikasyonlar

• Enfeksiyon: Steril olmayan uygulamalarda lokal veya sistemik enfeksiyon riski.
• Flebit: Damar duvarında inflamasyon (ağrı, kızarıklık, şişlik).
• İnfiltrasyon: İlacın damar dışına sızması sonucu doku hasarı.
• Hematom: Kanül çıkarıldıktan sonra damar çevresinde morarma.

Kanül Bakımı ve Hasta Eğitimi
Kanül takılıyken hijyen kurallarına uyulması kritik önem taşır. Hasta, kanül bölgesini kuru tutmalı ve ani hareketlerden kaçınmalıdır. Evde IV tedavi alan hastalar, enfeksiyon belirtilerini (kızarıklık, ateş) takip etmeli ve acil durumlarda sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Nazal kanül kullananlar ise cilt tahrişini önlemek için oksijen akış hızını doktor tavsiyesine göre ayarlamalıdır.

Kanül Seçiminde Nelere Dikkat Edilir?
Kanül seçimi, tedavinin amacına ve hastanın klinik durumuna göre değişir. Pediatrik hastalarda ince gauge (24G) kanüller tercih edilirken, acil durumlarda sıvı resüsitasyonu için kalın kanüller (16-18G) kullanılır. Uzun süreli tedavilerde PICC veya port kateter gibi seçenekler düşünülmelidir.

Kanül Çıkarma Sonrası Bakım
Kanül çıkarıldıktan sonra bölgeye 5-10 dakika baskı uygulanarak kanama durdurulur. Enfeksiyon riskini azaltmak için antiseptik solüsyonla temizlik yapılır. Hastaya, çıkarma sonrası 24 saat içinde ağır kaldırmaması ve bölgeyi zorlamaması önerilir.