Karaciğer, vücudun en önemli organlarından biridir ve detoksifikasyon, protein sentezi, sindirim enzimleri üretimi gibi hayati fonksiyonları yerine getirir. Karaciğer hastalıkları, bu fonksiyonların bozulmasına yol açarak yaşam kalitesini düşürebilir ve tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu makalede, karaciğer hastalıklarının türlerini, belirtilerini, teşhis yöntemlerini, tedavi seçeneklerini ve korunma stratejilerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Karaciğer Hastalıklarının Temel Türleri
Karaciğer hastalıkları geniş bir yelpazede incelenebilir. Hepatit, virüsler (Hepatit A, B, C), alkol veya toksinler nedeniyle karaciğerin iltihaplanmasıdır. Siroz, kronik karaciğer hasarı sonucu sağlıklı dokunun skar dokusuyla yer değiştirmesiyle oluşur. Non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı (NAYKH), obezite veya insülin direnciyle ilişkilidir. Karaciğer kanseri ise primer (hepatosellüler karsinom) veya metastatik olarak ortaya çıkabilir.

Karaciğer Hastalıklarının Belirtileri

• Sarılık (cilt ve gözlerde sararma)
• Karın sağ üst bölgesinde ağrı veya hassasiyet
• Kronik yorgunluk ve halsizlik
• İştah kaybı ve sebepsiz kilo kaybı
• Kaşıntı (safra birikimine bağlı)
• Bacaklarda şişlik (ödem) ve karında asit toplanması
• Koyu renkli idrar veya soluk dışkı

Teşhis Yöntemleri

• Kan Testleri: ALT, AST, ALP ve bilirubin seviyeleri karaciğer fonksiyonlarını değerlendirir.
• Görüntüleme: Ultrason, BT veya MRI ile karaciğer yapısı incelenir.
• Biyopsi: Şüpheli lezyonlardan doku örneği alınarak patolojik inceleme yapılır.
• FibroScan: Karaciğer sertliğini ölçerek siroz evresini belirler.

Tedavi Yaklaşımları

• Hepatit Tedavisi:
  • Hepatit B: Antiviral ilaçlar (Tenofovir, Entekavir) ile viral yük kontrol altına alınır.
  • Hepatit C: Direkt etkili antiviral tedaviler (Sofosbuvir) ile %95’in üzerinde tedavi başarısı sağlanır.
• Siroz Yönetimi:
  • Diyetle tuz kısıtlaması ve diüretikler asit birikimini azaltır.
  • Portal hipertansiyonu kontrol altına almak için beta blokerler (Propranolol) kullanılır.
• Yağlı Karaciğer Tedavisi:
  • Kilo kaybı (vücut ağırlığının %5-10’u) ve düzenli egzersiz temel tedavidir.
  • İnsülin direnci olanlarda Metformin veya Pioglitazon önerilir.
• Karaciğer Kanseri:
  • Cerrahi rezeksiyon veya karaciğer nakli erken evrelerde tercih edilir.
  • Lenvatinib veya Atezolizumab gibi hedefe yönelik tedaviler ilerlemiş vakalarda kullanılır.

Korunma ve Önlemler

• Aşılanma: Hepatit A ve B aşıları ile virüslere karşı korunma sağlanır.
• Alkolden Kaçınma: Alkol tüketimini sınırlamak (kadınlarda günde 1, erkeklerde 2 birim) karaciğer hasarını önler.
• Sağlıklı Beslenme: Doymuş yağ ve şekerden fakir, liften zengin beslenme NAYKH riskini düşürür.
• Düzenli Kontroller: Diyabet veya obezitesi olanlar yıllık karaciğer fonksiyon testleri yaptırmalıdır.

Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri

• Antioksidan Zengini Besinler: Enginar, zerdeçal ve yeşil çay karaciğer detoksunu destekler.
• Düşük Toksin Maruziyeti: Kimyasal temizlik ürünleri ve ağır metallerden kaçının.
• Egzersiz: Haftada 150 dakika orta tempolu aktivite, karaciğer yağlanmasını azaltır.

Risk Faktörleri

• Kronik alkol tüketimi
• Obezite ve metabolik sendrom
• Hepatit B/C virüsü taşıyıcılığı
• Steroid veya bazı ilaçların uzun süreli kullanımı

Erken Teşhisin Önemi
Karaciğer hastalıkları sıklıkla sessiz ilerler. Bu nedenle risk grubundaki bireylerin düzenli tarama yaptırması kritiktir. Karaciğer enzim yüksekliği veya ultrasonda yağlanma tespit edilenler, gastroenteroloji uzmanına başvurmalıdır.