Karaciğer nakli, kronik karaciğer yetmezliği veya akut karaciğer hasarı gibi durumlarda hayat kurtarıcı bir tedavi seçeneğidir. Bu prosedür, işlevini kaybetmiş karaciğerin tamamının veya bir kısmının sağlıklı bir donör karaciğeriyle değiştirilmesini içerir. Nakil süreci, hasta ve donör arasındaki doku uyumu, cerrahi teknikler ve nakil sonrası bakım gibi pek çok kritik aşamayı kapsar.

Karaciğer Nakli Gerektiren Durumlar

• Kronik Karaciğer Yetmezliği: Siroz (alkol, hepatit B/C kaynaklı), ileri evre yağlı karaciğer hastalığı.
• Akut Karaciğer Yetmezliği: Zehirlenmeler (mantar toksinleri), viral hepatit atakları.
• Metabolik Hastalıklar: Wilson hastalığı, alfa-1 antitripsin eksikliği.
• Doğumsal Anomaliler: Biliyer atrezi, karaciğer tümörleri (hepatosellüler karsinom).

Nakil Sürecinin Aşamaları

1. Hasta Değerlendirme: Kan testleri, görüntüleme (MR, BT) ve doku uyum testleri (HLA tiplemesi) yapılır.
2. Donör Seçimi: Canlı donör (genellikle aile üyesi) veya kadavra donörden alınan karaciğer kullanılır.
3. Cerrahi Operasyon: Hasta karaciğer çıkarılır ve donör karaciğeri damar-bağlantıları yapılarak yerleştirilir.
4. Nakil Sonrası Bakım: İmmünsüpresif ilaçlar ve enfeksiyon kontrolü ile organ reddi önlenir.

Karaciğer Nakli Türleri

• Kadavra Nakli: Beyin ölümü gerçekleşmiş donörden alınan karaciğerin naklidir.
• Canlı Donör Nakli: Donörün karaciğerinin bir bölümü (genellikle sağ lob) alınarak hasta karaciğerinin yerine nakledilir.
• Domino Nakil: Metabolik hastalığı olan bir donörden alınan karaciğerin, benzer sorunu olmayan hastaya nakledilmesidir.

Nakil Sonrası İyileşme ve Riskler
Ameliyat sonrası ilk 3 ay en kritik dönemdir. İmmünsüpresif ilaçlar (Tacrolimus, Siklosporin) organ reddini önlemek için düzenli kullanılmalıdır. Enfeksiyon riski, kanama, safra yolu komplikasyonları ve böbrek yetmezliği gibi riskler yakından izlenir. Hastaların ilk yıl boyunca haftalık kontrollere gitmesi gerekebilir.

Başarı Oranları ve Yaşam Beklentisi
Karaciğer nakli sonrası 1 yıllık sağkalım oranı %85-90, 5 yıllık sağkalım ise %70-75 arasındadır. Başarı, altta yatan hastalığın tipi, donör uyumu ve hasta yaşı gibi faktörlere bağlıdır. Örneğin alkole bağlı sirozda tekrarlama riski nedeniyle başarı oranı düşebilir.

Donör Olma Kriterleri

• 18-60 yaş aralığında olmak.
• Hepatit B/C, HIV gibi enfeksiyonlar taşımamak.
• Vücut kitle indeksinin 30’un altında olması.
• Psikolojik ve sosyal açıdan nakil sürecine hazır olmak.

Karaciğer Naklinde Güncel Gelişmeler
Son yıllarda, damar anastomoz tekniklerindeki ilerlemeler ve immünsüpresif ilaç protokollerinin iyileştirilmesi, komplikasyonları azaltmıştır. Ayrıca, yapay karaciğer destek sistemleri (ECMO) nakil öncesi hastaların stabilizasyonunda önemli rol oynar.

Hastaların Dikkat Etmesi Gerekenler

• İlaçları doktor talimatına göre düzenli almak.
• Hijyen kurallarına maksimum dikkat göstermek.
• Alkol ve sigara kullanmamak.
• Düzenli kan testleri ve ultrason kontrollerini aksatmamak.