Karaciğer Nakli Nedir?

Karaciğer nakli, (karaciğer transplantasyonu) akut ya da kronik karaciğer yetmezliği yaşayan hastaların hastalıklı karaciğerinin, sağlıklı karaciğere sahip olan başka bir bireyden alınarak değiştirilmesidir.

Karaciğer, karın bölgesinde sağ üst bulunan 4 lobtan oluşan 1 ila 1,5 kg ağırlığındaki, kanı her türlü zararlı maddelerden arındıran yumuşak bir organdır. Vücut kan şekerini düzenler, kanın pıhtılaşmasını sağlayan molekülleri üreterek açılan bir yaranın kapanmasını sağlar ve protein sentezi yapar. Karaciğerin bu işlemleri gerçekleştirememesi ya da olması gereken düzeyden az gerçekleştirmesi durumuna karaciğer yetmezliği denir.

Sürekli yorgunluk hissi, iştah problemi yaşama, cilt renginde değişiklikler, mide bulantısı ve kaşıntı halleri, karaciğer yetmezliği ile kendini gösteren belirtilerdir. Bu belirtileri yaşayan kişilerin doktor kontrolüne gitmeleri gerekmektedir. Hastalığın ilerleyen safhalarında dışkıda kan, düşük tansiyon, sarılık ve koma haliyle karşılaşılabilir.

Karaciğer hastalığının ilerleme durumu değerlendirilip gerekirse erken dönemde karaciğer nakli yapılması doktorlar tarafından önerilen bir durumdur. Karaciğer nakli yıllar içerisinde oldukça başarılı bir yöntem haline gelmiştir ve başarı oranı % 85’lere kadar yükselmiştir.

Karaciğer naklinin başarısının artmasıyla birlikte karaciğer nakli ile tedavi edilen hastalıkların oranı da artmıştır. Daha eski dönemler karaciğer nakli ile tedavisi yapılması düşünülmeyen hastalıkların ve kanserlerin tedavisi günümüzde bu yöntem sayesinde tedavi edilmeye başlamıştır.

Türkiye’nin karaciğer naklindeki verici durumu lider durumlarda olduğu için komşu ülkeler ve daha uzak ülkelerce bir umut olarak görülmekte ve tedavisi edilemeyen hastalar karaciğer nakli için Türkiye’ye başvurmaktadırlar.

Karaciğer Nakli Nasıl Yapılır?

Karaciğer yetmezliğinin son evresinde tek tedavi seçeneği karaciğer naklidir. Karaciğer nakli canlıdan alınan ve kadavradan alınan nakil şekliyle 2’ye ayrılır.

Canlı Vericili Karaciğer Nakli: Sağlıklı bir kişinin hayatı devam ederken, karaciğerinin bir bölümünü ihtiyaç sahibi olan kişiye vermesidir. Buradaki temel amaç karaciğer nakli sonrası verici kişinin işlem sonrasında sağlığında herhangi bir sağlık problemiyle karşılaşmaması ve alıcı kişinin nakil sayesinde eski sağlığına kavuşmasıdır.

Genel olarak kronik bir rahatsızlığı olmayan 18- 55 yaş aralığındaki sağlıklı bireylerden alınır. Canlı vericili karaciğer naklinde özellikle 4.dereceye kadar akrabaları, ötesinde ise etik kurul kararı ile vericilerden alınabilir. Vericinin güvenliği temel esastır ve işlemden dolayı sağlık sıkıntısı yaşayabilme ihtimali olan bireylerden alınamaz.  Karaciğer naklinde hasta karaciğer tamamen çıkartılarak vericiden alınan karaciğer parçası yerine konulur.

Karaciğer nakli veren kişi karaciğerinin anatomik olarak kendisine yetecek kadar kısmı kalmalıdır. Karaciğer hızla kendisini yenileyen bir organ olmasından dolayı zamanla birkaç hafta içerisinde hem alıcıdaki karaciğer parçasının hem de vericide kalan karaciğer kısmı kendini onararak eski hacmine ve işlevine yakın boyutlara gelmektedir. Türkiye dünyada en çok canlı vericili karaciğer nakli yapan 2. Ülkedir.

Kadavra Vericili Karaciğer Nakli: Beyin ölümü gerçekleşmiş bireyin iç organları çalışır haldeyken yani kesin ölüm gerçekleşmeden önce ailesi tarafından organlarının bağışlanması ile yapılan nakil işlemidir.

Karaciğer Nakli Ameliyatı

Karaciğer nakli yaklaşık 8-10 saat süren bir ameliyattır. Bu süre ameliyat esnasında gelişebilecek sorun ve problemlere göre değişkenlik gösterebilir. Karaciğer nakli her ne kadar öncelikle bir cerrahi girişim olsa da aslında cerrahların kendi başına karar verdikleri ve yürüttükleri değil multidisipliner olarak yürütülen bir tedavi sürecidir.

Cerrahlar ile birlikte gastroenterologların, nakil koordinatörlerinin başta olmak üzere kardiyologlardan, endokrinologlara kadar nakil ile ilgili bütün uzmanlık alanlarının katıldığı bir süreçtir.

Canlı verici ise ameliyata alıcı ile aynı anda başlanır. Karaciğerin çıkartılacağı an da beraber ayarlanır. Alıcı ve verici ekipleri burada ortak çalışmaktadır ve aralarında haberleşme sağlanır. Bu sayede karaciğer çıkartıldığı anda hiç beklenilmeden nakle başlanmış olur.

Kadavradan alındığında karaciğer, beyin ölümü gerçekleşen kişide aynı anda almaya imkan yoktur. Beyin ölümü gerçekleşen kişinin iç organları giderek kötüleştiği için bir an önce karaciğeri alınmaktadır. Alıcı ve verici aynı yerde değil ise bir ekip karaciğeri almaya giderken bir ekip alıcı hastayı hazırlamaktadır.

Kadavradan alınan karaciğer çıkartıldıktan sonra çeşitli solüsyonlar ile birlikte buz kutusuna konulmaktadır. İdeal takılma süresi 12 saat içerisinde olmasıdır fakat 20-24 saate kadar da takılabilmektedir. Bu süre başarı oranını da değiştirmektedir. İdeal süre zarfı içerisinde takılan karaciğer nakillerde başarı oranları oldukça yüksektir.

Kadavradan alınan karaciğer nakil yapılacak hastaneye ulaşacağı zaman hesaplanır.. Karaciğer geleceği zamana göre alıcı da hazır hale getirilir ve karaciğer geldiğinde ameliyata başlanır.

Canlı vericide açılacak kesik boyutu yaklaşık 10-12 santim kadardır. Karaciğer nakli ameliyat izi kesiklerde estetik kapatmalar yapılmaktadır. Bazen sadece orta hattan kesik açılır doktorlar için daha zor bir işlem olsa da verici için ideal bir yöntemdir.

Karaciğer naklinde kadın erkek ayrımı yapılması gerekmez. Kadından alınan karaciğer erkeğe, erkekten alınan karaciğer kadına nakil edilebilir. Bu durumlar sağlık açısından herhangi bir tehlike içermez.  

Karaciğer Nakli Sonrası Komplikasyonlar

Karaciğer nakli son dönem hastalar için tek umuttur ve bu transplantasyon hayati önem taşımaktadır. Nakil işlemi sonrası bazı komplikasyonlar ile karşılaşmak olasıdır. Bu komplikasyonların tedavisi mümkündür.

Karaciğer nakli sonrası komplikasyonlar aşağıdaki gibidir;

• Bağırsak obstrüksüyonu
• Enfeksiyon
• Postoperatif koleksiyonlar
• Malignite rekurrensi

Karaciğer Nakli Sonrası

Karaciğer, kardeşlerinden, çocuklardan ya da anne ve babadan alınsa dahi vücudun organı kabul etmesi için kişinin mutlaka ilaç kullanması gerekmektedir. İlaç kullanılmaması durumunda vücut yavaş yavaş organı reddedebilir.

Bu sebeple nakil olan hastaların çoğu hekim kontrolünde ömür boyu ilaç kullanmalıdır. İlaçlar genelde bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlardır. Böylece yeni karaciğere vücudun bağışıklık sistemini çalıştırıp yabancı bir dokuymuş gibi davranmasının önüne geçilir. Bu ilaçların çeşitli yan etkilerine karşı hekimler tarafından düzenli takipte olunması gerekmektedir.

Karaciğer nakli verici ameliyat sonrası herhangi bir ilaç kullanma zorunluluğu durumunda kalmaz. Karaciğerin kendisini yenilemesi sayesinde genelde eski sağlığına kavuşur. Ancak hem verici hem alıcı için alkol, sigara gibi kötü alışkanlıklar bırakılmalıdır.

Karaciğer Nakli Sonrası Yaşam

Karaciğer nakli bir adım sonrası ölüm olan hastalar için oldukça önemli bir tedavi yöntemidir. Ancak karaciğer naklinden sonra hastaları yeni bir hayat beklemektedir. Bu hayatın siyah ve beyaz sayfası olarak değerlendirilebilir.

Karaciğer nakli sonrası özellikle hastaları ameliyat oldukları merkezler ile ve ameliyatı gerçekleştiren doktorla iyi bir iletişim halinde olması gerekmektedir. Çünkü karaciğer nakli özel bir tedavi yöntemidir. Ameliyat sonrası kullanılan ilaçların özellikli olmasından dolayı, her türlü yan etki ve değişik bulgularda doktorlar ve merkez bilgilendirilmelidir. Nakil sonrası hastalara takılan karaciğer birkaç hafta içerisinde kendisini yenileyecek ve hacim alacaktır bu sayede karaciğer yetmezliği durumu tamamen ortadan kalkacaktır. Özellikle ilk 1 yıl içerisinde periyodik kontrollerini mutlaka yapılmalıdır. Daha sonraki süreçte karaciğer nakli olan hastaların sosyal hayata adaptasyonları sağlanmaktadır.

Hastaların karaciğer nakli öncesi sağlık durumu ve karaciğer nakli sonrasındaki sağlık durumu hiçbir şekilde kıyaslanamaz. Karaciğer nakli özellikle hayata karşı yeni bir sayfa açma anlamına gelmektedir. Fakat hastaların kullandıkları ilaçlardan dolayı sürekli takibi yapılması gerekmektedir.

İlk 1 yılın oldukça önem taşıması yüzünden karaciğer nakli olanlar doktorları tarafından takip edilen süreçte hastaların beslenmeleri, sporu ve sosyal yaşama dönüşleri doktorları tarafından verilen kararlardır. Fakat erken dönemlerde aşırı yağlı yiyecekler yenilmemesi gerekir. Spor aktivitelerine ise 3 ay sonra hafif olarak başlayabilirler. Çalıştıkları işler ise hafiften ağıra doğru gidebilir. 1 Yıl sonra yapılan kontrollerde her şey normalse, sporunu yapabilir, normal işine gidebilir ve her türlü aktivasyona katılabilir.

Bebeklerde Karaciğer Nakli

Bebekler karaciğer nakli için hem risk sınıfındadırlar hem de bu tedavi yönteminde şanssız bir gruptur. Canlı nakil olmayacağı durumlarda kadavradan alınan bir parça nakledilmelidir. Bebek bünyeleri ve vücut, kilo oranları oldukça düşük olduğu için çok zor bir ameliyattır. Direkt doğum sonrası imkansıza yakın bir başarı yüzdesi vardır fakat başarılı ameliyat örnekleri mevcuttur.

Nakil işleminin başarılı olması adına bebeklerin en az 5-6 kilo olmaları beklenir ve en az 5-6 aylık olmaları başarı oranını yükselten temel faktörlerdendir. Vericiden alınan karaciğer parçasının takılabilmesi için en azından bebeğin vücudunun buna yetecek kadar olması gerekmektedir.

Karaciğer Nakli Veren Kişi

Karaciğer nakli veren kişi ve alıcı arasında kan grubu uyumu olmalıdır. Nakil yapılabilmesi için alıcı ve verici arasında, kan transfüzyonu gibi A,B,0 kan grubu uyumunun olması gerekmektedir. 0 grubu genel verici, AB grubu ise genel alıcıdır. Fakat karaciğer naklinde RH sisteminin bir önemi bulunmamaktadır.

4.dereceye kadar akrabadan ya da şartları taşıyan bir başkasından yahut kadavradan etik sistem kurumunun onayı sayesinde nakil işlemi yapılmaktadır.

Karaciğer nakli veren kişi ameliyat sonrasında 1 hafta kadar hastanede yatar. Daha sonrasında ise 20 gün ile 1 ay içerisinde işine ve sosyal hayatına dönebilir. Çünkü karaciğer bir süre sonra kendisini yenileyecek ve eski boyut ve işlevine devam edecektir. Herhangi bir organ yetmezliği söz konusu olmayacaktır.