Kısmi Felç

Etkilenen bölgede tam bir güç kaybı olmaksızın oluşan kuvvet kaybına ‘kısmi felç’ denir. Kısmi felçte etkilenen bölgedeki kaslar hareket ettirebilir ancak önceki duruma göre daha kötü bir kontrol söz konusudur. 

Kısmi felç kol, bacak, el, boyun, göğüs veya vücudun herhangi bir bölgesinde oluşabilir. Kronik hastalıkların artmasıyla birlikte kısmi felcin de görülme sıklığı artmıştır. Kısmi felç sol taraf, sağ taraf veya her iki tarafta beraber bulunabilir. Genellikle beynin bazı damarlarının tıkanması veya kanamasıyla oluşur. Beyin damarlarının tıkanmasıyla oluşan tabloya tıp dilinde ‘İnme’ denir. Felç damar tıkanmasından kaynaklanıyorsa ‘iskemik inme’, damar kanamasından kaynaklanıyorsa buna ‘hemorajik inme’ denir.

Kısmi Felç Belirtileri

Kısmi felçte bulgular genellikle ani başlangıçlıdır. Çoğunlukla uyuşukluk ve güç kaybıyla başlar. Tam bir güçsüzlükten sonra biraz kontrol artışı şeklinde olabilir.

• Tek taraflı güç kaybı: Etkilenen damar bölgesine göre kısmi felç tek tarafta olabilir.
• Tek taraflı kol ve bacakta duyu kaybı: Duyu kaybı beynin duyusal bölgelerini besleyen damarlarda görülen anormallikler sonucu ortaya çıkar.
• Çift taraflı kol ve bacakta güç kaybı: Etkilenen damar bölgesine göre kısmi felç çift tarafta olabilir.
• Çift taraflı kol ve bacakta duyu kaybı
• Konuşma bozuklukları: Beyne giden ana damarlardaki sorunlar konuşma ve dil yetisini de etkiler.
• Yürüme ve denge kaybı: Vücudun denge merkezi beyincik adı verilen organdır. Burayı besleyen damarlardaki sorunlar denge sorunu oluşturur.
• Ani görme kaybı: Ani görme kaybı geçici iskemik atağın bir belirtisidir.
• Ani işitme kaybı: Ani işitme kaybı da geçici iskemik atağın bir belirtisidir.
• Koku kaybı: Koku alan sinirde (olfaktor sinir) olan sorunlardan kaynaklanır.
• Sıcak ve soğuk ayrımı kaybı: Bu gibi yetilere derin duyular denir ve beynin daha alt kısımları etkilenmiştir.
• Titreşim ve iki nokta ayrımı kaybı
• Tek taraflı uyuşukluk, karıncalanma hissi: İlgili bölgeye giden sinir anormalliklerinden kaynaklanır.

Kısmı Felç Nedenleri

Kısmi felcin en önemli nedenleri sigara kullanımı ve sedanter yaşamdır. Damarsal pıhtılaşmaya neden olan her şey aynı zamanda kısmi felç nedenidir.

Değiştirilemeyen Risk Faktörleri 

• Yaş: İleri yaşlarda daha sık görülmekle birlikte orta yaşlarda da görülebilir.
• Cinsiyet: Kısmi felç erkekte kadınlara göre daha sık görülür. Kadınlarda özellikle ileri yaşlarda görülme sıklığı artar 
• Irk: Bazı ırklarda daha fazla görülür. Zencilerde beyaz ırka göre görülme sıklığı artmıştır.
• Aile öyküsü/genetik: Hem anne hem de babada inme varsa kısmi felç riski artmıştır. Kardeşlerden birinde varsa diğerinde görülme sıklığı artar.
• Ailede inme ya da geçici inme öyküsü: Geçici İnme kısmi felç habercisidir.1 ya da daha fazla geçici inme geçiren kişide risk 10 kat daha fazladır.

Değiştirilebilir Risk Faktörleri 

Kesinleşmiş Faktörler

• Hipertansiyon: Kan basıncı fazlalığına bağlı olarak daha fazla görülür.
• Kalp Hastalıkları: Kalp damar hastalıkları, koroner damar hastalıkları kısmi felç için risk faktörleridir.
• Diyabet: Diyabet kısmi felç riskini 1,8-6 kat arasında artırır.
• Sigara: Aktif içicilik diğer faktörler tedavi edildikten sonra bile kısmi felç riskini 2 kat arttırır ilave olarak pasif sigara içiciliği de inme riskini artırır
• Bulgusuz karotis arter (şah damarı) darlığı: Karotis arteri darlığı olan hastalarda yıllık kısmi felç riski %1-3,4 arasında değişir.
• Atrial fibrilasyon: Atriyal fibrilasyonda kalbin bir bölümü kasılamaz ve orda biriken kanın pıhtılaşma riski artar. Atriyal fibrilasyon kısmi felç riskini 3-4 kat artırır. 
• Orak hücreli anemi: Orak hücreli anemi hastalığında damar tıkanıklıkları normal insanlara göre daha fazla gözükür.
• Kandaki yağ bozukluğu 
• Obezite: Artmış kilo ve göbek çevresi yağ dokusu kısmi felç riskini artırır.
• Diyet ve beslenme alışkanlığı
• Fiziksel aktivite azlığı: Sedanter yaşam damar tıkanıklığına sebebiyet vererek kısmi felç için risk oluşturur.
• Menopoz sonrası hormon tedavisi

Kesinleşmemiş faktörler

• Metabolik hastalık tablosu
• Alkol kullanımı
• Yüksek homosistein proteini: Yaşlılarda, böbrek yetmezliği olanlarda, yüksek tansiyon ve diyabetli hastalarda homosistein protein seviyesi yüksek olup, kısmi felç riski artmaktadır.
• İlaç kullanımı ve bağımlılığı
• Damar içi pıhtılaşma hastalıkları
• Doğum kontrol hapı kullanımı
• Enfeksiyon: Bazı bakteriyel ve viral enfeksiyonlar kısmi felç riskini arttırır.
• Migren: Migren çeşitlerinden hemiplejik migrenden migren atağıyla birlikte kısmi felçte de görülebilir. Ayrıca auralı migrende de kısmi felç gözükebilir.
• Uykuda solunum bozukluğu: Uyku apne hastalığında inme dolayısıyla kısmi felç riski artmaktadır.
• Yüksek yağ düzeyleri: Yüksek lipoprotein ve trigliserit seviyeleri de kısmi felç için risk faktörüdür.

Kısmi Felç Teşhisi

Güçsüzlüğün başlama şekli, yayılımı ve diğer özellikleri dikkatlice tanımlanmalıdır. Öykü ve fizik muayene arasında farklılık olması genellikle bulguların gerçekte ağrıya bağlı kısıtlılık veya denge kaybı gibi başka nedenlere bağlı olduğu durumlarda hastanın güçsüzlükten yakınması nedeniyledir.

Öykü: Genellikle öyküde ileri yaş hastada ani kol ve bacakta uyuşukluk, görme kaybı gibi şikâyetler ortaya çıkar.

Fizik muayene: Fizik muayenede genellikle güç muayenesi yapılır. Güç birçok farklı şekilde muayene edilebilir. Hastadan istenen yönde dirence karşı itmesi ya da çekmesi istenir ve her kas grubu için kuvvet Medikal Araştırma Topluluğunun yaptığı çalışmaya göre 0-5 arasında derecelendirilir. 

Dize kadar eğilme, tabure veya sandalye üstünde adımlama sayısı veya kolları yukarıda tutabilme süresini hesaplamada sık kullanılan testlerdir. Fonksiyonel testler seri halinde uygulandığında, zaman içinde hastanın durumundaki değişiklikler hakkında yararlı fikir verir.

Hareket sistemi muayenesinde kas hacminin ve tonusun değerlendirilmesi, kas seğirmelerinin gözlenmesi de yapılır. Kas seğirmeleri en kolay istirahat halindeki uzuvları gözleyerek tespit edilebilir, ancak kastaki düşük seviyedeki seğirmeler dokunarak hissetme şeklinde muayene edilebilirler. Kasın sertliği her uzvun farklı eklem yerlerinde ve farklı hızlarda pasif hareketi ile değerlendirilir.

Bilgisayarlı Tomografi: Bilgisayarlı tomografide erken dönemde beyne ait tıkanık damarlar ve beyinsel anormallikler tespit edilebilir.

Beynin Manyetik Rezonanslı (MR) Görüntülenmesi: MR beyin damarlarını bilgisayarlı tomografiye göre daha iyi gösterir ilaveten MR beyine ait yumuşak dokuları da iyi gösterir.

Girişimsel Anjiyografi: Girişimsel anjiyografi tanı olarak kullanılabileceği gibi tedavi olarak da tıkalı damarın açılmasına yönelik kullanılabilir ancak girişimsel işlem olduğu için pek tercih edilmez.

Kısmi Felç Tedavisi

Kısmi felcin tedavisi bulgular ve risk faktörlerine göre yapılır. Nedene yönelik tedavi de en önemlisi yaşam tarzı değişikliğidir. Bunlar dışında damar tıkanıklığına göre medikal tedaviler ve tıkanan damarı açmaya yönelik cerrahi tedaviler uygulanabilir.

Medikal tedaviler: Kısmi felçte medikal tedavi olarak damar tıkanmasını önlemeye yönelik ilaçlar kullanılır. Eğer kısmi felcin nedeni beyin damarlarında oluşan tıkanmalarsa oluşan pıhtıyı eritmeye yönelik medikal tedaviler uygulanır.

Cerrahi tedavi: Kısmi felcin cerrahisinde nedene yönelik anjiyografi ile damara girilerek kısmi felçten sorumlu damardaki patolojiler onarılmaya çalışılır.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Kısmi felcin oluşumundan sonra çok zaman geçmemiş ise hızlı bir şekilde felcin olduğu kas grupları rehabilitasyon ve egzersizlere alınır. Konuşma egzersizleri, hareket egzersizleri, güç ve esnetme egzersizleri uygulanabilir

Kısmi Felç Tedavi Edilmezse

Kısmi felç tedavi edilmezse felç ilerleyip tüm vücuda yayılabilir. Tıkanıklık ilerleyip körlük, işitme kaybı hatta ölüme kadar ilerleyebilir. 

Belirli bir süre içinde tedavi edilmezse bulgular ilerler ve kalıcı sakatlıklar oluşturabilir.

Bir kas grubunda güçsüzlük ve buna benzer bulgularınız varsa vakit kaybetmeden doktora başvurunuz.

Kısmi Felce Ne İyi Gelir?

Kısmi felçte en önemli noktalardan bir tanesi hayat tarzını düzenlemektir. 

• Düzenli uyku
• Egzersiz
• Sebze ve meyveden zengin yiyecekler
• Doymamış bitkisel yağlar
• Kilo vermek
• Yeme alışkanlığı düzenlemek 

Kısmı Felce Ne İyi Gelmez?

Vücuttaki stres hormonlarını yükselten her şey kısmi felce ve damar tıkanıklığına iyi gelmez.     

• Stres
• Uyku bozuklukları
• Yağlardan zengin yemekler
• Yüksek tansiyon
• Aşırı kilolu olmak
• Sedanter yaşam
• Diyabet
• Sigara, alkol kullanımı
• Madde kullanımı
• Doğum kontrol hapları
• LDL yüksekliği (kötü kolesterol)
• HDL düşüklüğü (iyi kolesterol)

Kısmi Felç İlaçları

Tıkanmalarda değişik tedavi yöntemleri vardır. Kısmi felcin nedenine yönelik değişik tedaviler uygulanır. Kısmi felçte kullanılan bazı medikal tedaviler:

• Rekombinant Doku Plazminojen Aktivatörü: Bulgular ortaya çıktıktan sonra ilk 3 saat içinde faydalıdır.
• Aspirin
• Heparin
• B-blokerler
• Tiklopidin
• Klopidogrel
• Dipiridamol

Kısmi Felç Ameliyatı

Stentle birlikte uygulanan balon anjioplasti, tıkalı arteri açmak ve açıklığını devam ettirmek için sıklıkta kullanılmaktadır.

• Hasta işlemin yapılacağı masaya alınır.
• İnce bir kateter aracılığıyla kasık damarlarından girilerek tıkalı olan damara ulaşılır.
• Bu tıkalı olan bölümde tel üzerinden şişirilen bir balon gönderilir.
• Balonun doğru yerde olduğu anlaşıldıktan sonra şişirilerek damar genişletilir.
• Damar normal boyutuna ulaştıktan sonra balon söndürülür.
• Kateter çıkarılarak girilen bölge kapatılır ve işlem sonlandırılır.

Kısmi Felç İçin Hangi Doktora Gidilmeli?

Kısmi felç için bir ‘Nöroloji Bölümüne’ ve doktor olarak da bir ‘Nöroloji Uzmanına’ başvurulmalıdır.

Tek veya çift taraflı kuvvetsizlik, duyu kaybı, karıncalanma; görme, işitme, koku ve denge kayıpları gibi şikayetleriniz varsa vakit kaybetmeden doktora başvurunuz.